Feature

Կրնաք՞ վարակուիլ ձեռք սեղմելով: Ամէն ինչ որ պէտք է գիտնաք կապիկի ծաղիկի վերաբերեալ

Համաշխարհային Առողջապահութեան Կազմակերպութիւնը (WHO) տեղեկացուց որ 42,000 կապիկի ծաղիկի վարակումներ կան, ներառեալ 106 Աւստրալիոյ մէջ:

Male hands affected by blistering rash because of monkeypox or other viral infection on white background

Մասնագէտներ կը զգուշացնեն բնակչութիւնը որ խուսափին շփում ունենալէ վարակուած անձի մը հետ և պատուաստուին եթէ իրաւունք ունին: Source: iStockphoto / Halfpoint/Getty Images/iStockphoto

Վիքթորիայի բժշկական պաշտօնեայի տեղակալը (վարակիչ հիւանդութիւններու) Փրոֆէսօր Տէպ Ֆրիտման տեղեկացուց որ մարդոց մեծամասնութիւնը կապիկի ծաղիկով վարակուելու վտանգի տակ չեն գտնուիր:

"Գրեթէ անկարելի է կապիկի ծաղիկով վարակուիլ մէկու մը ձեռքը սեղմելով: Գրեթէ անհաւանական է և չեմ երեւակայէր որ այդ պատահի: Չեմ կարծեր որ աշխարհի մէջ որեւէ տեղ պատահած է," ըսաւ Փրոֆէսօր Ֆրիտման SBSի:

"Կը պահանջէ մտերմիկ և երկար մորթէ-մորթ շփում և երբ կ'ըսեմ մորթէ-մորթ, նկատի չ'ունիմ ձեռքէ-ձեռք, բայց շատ աւելի մորթ ձեր մարմնին վրայ:”
Որով, պիտի չպատահի հանրային փոխադրամիջոցին մէջ: Պիտի չպատահի պատահաբար քալել անցնելով վարակուած մէկը և պիտի չպատահի ճաշելով մէկու մը հետ:
Սակայն, մասնագէտներ և կառավարութիւններ տակաւին խորհուրդ կ'ուտան որեւէ ուղղակի կապ չ'ունենալ վարակուած մէկու մը հետ:

Ինչպէս՞ կը տարածուի կապիկի ծաղիկը

Համաշխարհային Առողջապահութեան Կազմակերպութեան համաձայն՝ համաշխարհային կապիկի ծաղիկի ներկայ բռնկումի դէպքերու 98 առ հարիւրը կը պատահի մարդոց մօտ որոնք սեռային յարաբերութիւն կ'ունենան այլ մարդոց հետ:

Փրոֆէսօր Ֆրիտման կը հաւատայ որ Աւստրալիա նման կացութեան մէջ կը գտնուի և դէպքերու մեծ մասը կը թուի թէ կը պատահին միասեռական և երկսեռ համայնքներուն մէջ:

Սակայն այս չի նշանակեր որ ուրիշներ չեն կրնար վարակուիլ:

"Կրնայ (կապիկի ծաղիկը) տարածուիլ, երկար մօտիկ շփումի ընթացքին, ներշնչելով կամ արտաշնչելով կաթիլներ մէկէ մը որ կապիկի ծաղիկ ունի, սակայն այս հազուադէպ է," կը նշէ NSW Health-ի գրութիւնը:

ԱՄՆ Հիւանդութեան Հսկումի և Կանխարգիլումի Կեդրոնը կ'ըսէ որ հիւանդութիւնը կրնայ պատահիլ ուղղակի կապ ունենալով կապիկի ծաղիկի ցանի, մորթի արատի, կամ մարմնի հեղուկի հետ մարդէ մը որ կապիկի ծաղիկով վարակուած է:


Ուղղակի շփում կը ներառնէ բերանային, հետանցքային, և հեշտոցային սեռ կամ դպնալ կապիկի ծաղիկով վարակուած մարդու մը սեռական օրկաններուն:

Ուղղակի շփումի այլ տեսակներ կը ներառնեն գրկախառնուիլ, մերսում և համբոյր: 

Յղի կանայք կրնան ժահրը անցընել իրենց չծնած երեխային:

Ինչպէս՞ կանխարգիլել կապիկի ծաղիկը

Մասնագէտներ խորհուրդ կ'ուտան բնակիչներուն որ խուսափին վարակուած անձի մը հետ մօտիկ շփում ունենալէ, ներառեալ ապրանքներէ ինչպէս սպիտակեղէն, կամ սրբիչներ, և պատուաստներ ստանալ եթէ իրաւունք ունին:

Tasmania Health-ի համաձայն՝ մարդիկ որոնք կը ճամբորդեն երկիրներ ուր կապիկի ծաղիկը տարածուած է, պէտք է խուսափին շփումներ ունենալէ հիւանդ կամ մեռած կենդանիներու հետ, որոնք կրնան վարակուած ըլլալ կապիկի ծաղիկի ժահրով (կրծողներ, պարկաւոր կենդանիներ) և պէտք է խուսափին ուտելէ կամ դպնալէ վայրի կենդանիներու:
Աւստրալիական կառավարութիւնը խորհուրդ կ'ուտայ որ մարդիկ որոնք հաստատուած կամ հաւանական վարակում ունին, անմիջապէս ինզքզինքնին մեկուսացնեն մինչեւ որ բոլոր բշտիկները կամ վէրքերը առողջանան և մորթի թարմ խաւ մը կազմուած կազմուի:

Այս ընդհանրապէս երկուքէն չորս շաբաթ կը տեւէ:
Վարակուած անձին և բոլոր տնեցիներուն խորհուրդ կը տրուի որ ուշադրութեամբ պահպանեն ձեռքի և շնչառական մաքրութիւնը: Ձեռքերը լուալ օճառով և ջուրով կամ օգտագործել ալքոհոլէ պատրաստուած ձեռքի ախտահանիչ:
Եթէ վարակուած անձ մը չի կրնար առանձին մեկուսանալ, պէտք է երեսի դիմակ կրէ երբ ուրիշ մարդոց հետ կը գտնուի:

Փրոֆէսօր Ֆրիտման կ'ըսէ որ մարդիկ որոնք վարակուած են չի պահանջուիր որ պատուաստուին:

"Խորհուրդ կը տրուի որ անոնք որոնք կապիկի ծաղիկով վարակուելու վտանգի տակ կը գտնուին, պատուաստուին որպէսզի չվարակուին," ըսաւ ան:
Պատուաստը կը բաղկանայ երկու դեղաչափերէ որոնք կը տրուին նուազագոյնը իրարմէ ամիս մը ետք: Պատուաստները շատ ազդեցիկ են կանխարգիլելու համար կապիկի ծաղիկի վարակումը:

Ով՞ կրնայ ստանալ կապիկի ծաղիկի պատուաստը

Աւստրալիա ապահովեց 450,000 երրորդ սերունդի ծաղկախտի պատուաստ JYNNEOS, և առաջին 22,000 դեղաչափերը արդէն կը գտնուին Աւստրալիոյ մէջ:
Քանի որ պաշարները սահմանափակ են, նահանգներ և հողամասեր ներկայիս կը պատուաստեն ընտրուած խումբ մը Պատուաստումի Աւստրալիական Տեխնիկական Խորհրդատուական Խումբի խորհուրդով: 

. ընտրուած խումբերն են՝

• Մարդիկ որոնք խոցելի պիտի դառնան եթէ կապիկի ծաղիկը իրենց շրջանին մէջ տարածուի: Օրինակի համար, միասեռական, երկսեռական և մարդիկ որոնք այլ մարդոց հետ սեռական յարաբերութիւն ունին, անտուն մարդիկ, սեռական աշխատանք կատարողներ և անոնք որոնք զգալի թմրանիւթեր կ'օգտագործեն որ իրենց դատողութեան վրայ կ'ազդէ:

• Մարդիկ որոնք HIV դրական են և վարակամերժ դրութիւննին խանգարուած է: 

• Մօտիկ շփում վարակուած մարդոց հետ:

• NSW-ի մէջ, փոքր թիւով պատուաստ կը տրամադրուի միասեռական, երկսեռական և մարդոց որոնք այլ մարդոց հետ սեռական յարաբերութիւն կ'ունենան և որոնք Միացեալ Թագաւորութիւն, Եւրոպա, Հիւսիսային Ամերիկա պիտի ճամբորդեն 31 Հոկտեմբեր 2022էն առաջ:
Աւստրալիացիներ որոնք կը հաւատան որ իրաւունք ունին պատուաստի մը պէտք է կապ հաստատեն իրենց բժիշկին հետ ուղեգիր ստանալու համար:

NSW-ի բնակիչներ կրնան լեցնել այս հարցարանը պատուաստը ստանալու համար: 

Վիքթորիայի մէջ, կապիկի ծաղիկի պատուաստներ կարելի է ստանալ յետեւեալ վայրերէն՝ Melbourne Sexual Health Centre, Thorne Harbour Health, Northside Clinic, Collins Street Medical Centre և Prahran Market Clinic:

Western Australia Health տեղեկացուց որ պատուաստը կարելի է ստանալ Փըրթի մէջ երեք բուժարաններէ: Սակայն հնարաւոր է անմիջապէս տրամադրել անոնց որոնք անմիջական վտանգի տակ կը գտնուին նահանգի որեւէ վայրի մէջ:

Թազմանիայի մէջ պատուաստը մատչելի պիտի ըլլայ 2022 թուականի վերջաւորութեան:

Կը նախատեսուի որ իրաւունք ունենալու չափանիշները աւելի ընդլայնուին որովհետեւ աւելի շատ պատուաստներ պիտի ներկրուին Աւստրալիա Սեպտեմբերին:

Մարդիկ որոնք նախապէս կապիկի պատուաստը ստացած էին պէտք՞ է պատուաստուին

Փրոֆէսօր Ֆրիտման տեղեկացուց որ Աւստրալիա 100 տարիէ աւելի է որ կապիկի ծաղիկի դէպքեր չէ տեսած: Աւստրալիա դադրեցուց կապիկի ծաղիկի պատուաստումները 70ական թուականներու վերջաւորութեան:

Սակայն հնարաւոր է որ ներգաղթողներ Աւստրալիա հաստատուելէ առաջ կապիկի ծաղիկ ունեցած են:
Տեղեակ ենք որ մարդիկ որոնք Աւստրալիա կը ժամանեն որպէս ներգաղթողներ կրնայ ըլլալ որ արտասահմանի մէջ պատուաստուած են կապիկի ծաղիկի դէմ երբ երեխայ էին:
"Այս իրենց որոշ պաշտպանութիւն պիտի տրամադրէ կապիկի ծաղիկի դէմ և այդ պաշտպանութիւնը կրնայ տասնամեակներ տեւել: Որով հնարաւոր է որ մարդիկ որոնք նախապէս պատուաստուած էին աւելի լաւ պաշտպանուած պիտի ըլլան," ըսաւ Փրոֆէսօր Ֆրիտման:

Ինչպէս՞ մէկը կրնայ գիտնալ որ կապիկի ծաղիկ ունի

NSW Health կ'ըսէ որ մտահոգութեան ախտանիշները կ'ընդգրկեն գլխացաւ, հոգնութիւն, ցան և աւշային գեղձի ուռուցք:
Ցանը, սկզբնական շրջանին կրնայ թեթեւ ըլլալ և կրնայ բշտիկի նմանիլ հետոյքին վրայ կամ սեռական օրկաններու շրջանին մէջ: Եթէ նշաններ կամ նախանշաններ յայտնուին, մեկուսանալ և անմիջապէս խնամքի ենթարկուիլ:
Victoria Health տեղեկացուց որ ախտաճանաչումը պէտք է հաստատուի PCR քննութեան միջոցով:

Ինչ՞ կը պատահի եթէ մէկը կապիկի ծաղիկի ախտանիշներ ունի

Անմիջապէս հեռաձայնել եռապատիկ զէրօ (000) եթէ անձին ախտանիշները ծանր են և ըսել որ կրնայ ըլլալ որ կապիկի ծաղիկ ունի:

Այլապէս, բնակիչներուն խորհուրդ կը տրուի որ ինքնա-մեկուսանան անմիջապէս և կապ հաստատեն իրենց բժիշկին, տեղական սեռային բուժարանին կամ նահանգի առողջապահական բուժարանին հետ եթէ կապիկի ծաղիկի ախտանիշներ ունին: 

NSW Sexual Health Infolink: 1800 451 624

Victoria: 1800 013 952; 03 9257 0100

Queensland: 13 HEALTH (13 43 25 84)

Western Australia: metro callers 61 8 9227 6178, country callers 1800 198 205

South Australia: 1300 883 793, country callers 1800 188 171

Tasmania: 1800 671 738

Australian Capital Territory: (02) 5124 2184

Northern Territory (Royal Darwin Hospital): 8922 8888

HealthDirect Australia: 1800 022 222

Share

Published

By Sahil Makkar
Presented by Vahe Kateb
Source: SBS

Share this with family and friends


Follow SBS Armenian

Download our apps
SBS Audio
SBS On Demand

Listen to our podcasts
Independent news and stories connecting you to life in Australia and Armenian-speaking Australians.
Ease into the English language and Australian culture. We make learning English convenient, fun and practical.
Get the latest with our exclusive in-language podcasts on your favourite podcast apps.

Watch on SBS
SBS Armenian News

SBS Armenian News

Watch it onDemand