در کلبه‌ای گلی و کوچک، دختران نوجوان شانه‌به‌شانه روی زمین نشسته و کتاب‌های درسی در دست دارند.
معلم آن‌ها، آینه، که تنها چند سال از دانش‌آموزان بزرگ‌تر است، دستگاه رادیویی کوچکی را بیرون می‌آورد و روشن می‌کند.
صدای زنی از رادیو اعلان می‌کند: «شما شنونده برنامه آموزشی رادیو بیگم هستید. من شهلا مسعود، آموزگار انگلیسی شما هستم.»
این کلاس درسی معمولی نیست. پس از آن‌که طالبان در آگوست ۲۰۲۱ قدرت را در افغانستان به دست گرفتند، آموزش برای دختران بالای ۱۲ سال ممنوع شد. به همین دلیل، مکاتب زیرزمینی این‌چنینی تنها ناجی دختران افغانستان از ماندن در تاریکی جهل است.
آینه می‌گوید، متمرکز نگه‌داشتن دانش‌آموزان در طول درس یک‌ساعته رادیویی دشوار است. به همین دلیل، او در ابتدای کلاس رادیو را روشن می‌کند و بعد خودش خودش به تدریس ادامه می‌دهد. Source: Supplied / Java Films
اما با وجود این خطرات، آن‌ها منظم در کلاس حاضر می‌شوند.
آینه می‌گوید: «ما از مکاتب رسمی محروم شده‌ایم، اما هنوز در حال یادگیری هستیم و رادیو در این کار به ما کمک می‌کند. حس نشستن در کلاس واقعی را به ما می‌دهد و این برای ما انگیزه‌بخش است.»
رادیو بیگم تنها ایستگاه رادیویی تحت مدیریت زنان در افغانستان، برنامه‌های درسی مانند جغرافیا، ریاضی و زبان انگلیسی را پخش می‌کند و نزدیک به سه میلیون دختر افغانِ محروم از آموزش رسمی به آن دسترسی دارند.
این ایستگاه رادیویی که در ماه مارچ ۲۰۲۱، تنها چندماه قبل از خروج نیروهای آمریکایی و بازگشت طالبان به قدرت راه‌اندازی شد، بخشی از مؤسسه بیگم برای زنان است، سازمانی غیردولتی مستقر در پاریس که توسط حمیده امان، کارآفرین رسانه‌ای افغان‌تبار، تأسیس شده است. این سازمان همچنین ایستگاه رادیویی دیگری به نام 'رادیو جوانان' برای مخاطبان مرد، یک شبکه تلویزیونی و یک پلتفرم آموزشی آنلاین را اداره می‌کند.
محدودیت‌های طالبان
از زمان بازگشت طالبان به قدرت در ماه آگوست ۲۰۲۱، زنان به تدریج از زندگی عمومی در افغانستان حذف شده‌اند: آن‌ها از حضور در مکاتب متوسطه و لیسه، دانشگاه‌ها، بسیاری از مشاغل و حتا فضاهای عمومی مانند پارک‌ها، باشگاه‌های ورزشی و اماکن تاریخی ممنوع هستند.
صبا چمن، مدیر رادیو بیگم Source: Supplied / Java Films
رادیو بیگم تاکنون با رعایت شرایط سخت توانسته به فعالیت ادامه دهد: خنده ممنوع است و حق نشر مطالب سیاسی و موسیقی را ندارد. برنامه‌های آن محدود به آموزش، توصیه‌های بهداشتی و موضوعات دینی هستند.
صبا چمن، مدیر ۲۶ ساله این رادیو، می‌گوید: «ما از تمام محدودیت‌ها پیروی می‌کنیم، چاره دیگری نداریم. اگر طالبان از ما بخواهند که در برنامه‌ها شوخی نکنیم، نمی‌کنیم. اگر بخواهند درباره جلوگیری از بارداری صحبت نکنیم- چنان‌که در همین اواخر خواستند- ما هم متوقفش می‌کنیم.»
او می‌افزاید: «تمام قدرت ما از توانایی مان در سازگاری می‌آید، فارغ از این‌که با چند محدودیت روبه‌رو باشیم.»
در ماه فبروری سال جاری، نیروهای طالبان به رادیو بیگم و ایستگاه رادیویی خواهر آن برای مخاطبان مرد، رادیو جوانان، یورش بردند و فعالیت آن‌ها را تعلیق کردند. آن‌ها متهم به «نقض سیاست‌های پخش» و «تهیه محتوای رسانه‌ای برای یک تلویزیون در خارج از کشور» شدند.
با وجود محدودیت‌های روزافزون طالبان، رادیو بیگم هنوز به نشراتش در چندین ولایت افغانستان ادامه می‌دهد. Source: Supplied / Java Films
انزوای روزافزون
بیگم تنها یک ایستگاه رادیویی نیست؛ یکی از آخرین پناهگاه‌های زنان برای کار کردن در کنار هم است، زیرا طالبان سالن‌های زیبایی، باشگاه‌های ورزشی زنانه و کسب‌وکارهای تحت مدیریت زنان، از جمله نانوایی‌های زنانه، را تعطیل کرده‌اند.
بنا به گزارش سازمان ملل متحد، انزوای روزافزون زنان در افغانستان به افزایش نرخ خودکشی در میان آنان منجر شده است.
مضمون مورد علاقه حفصه در رادیو بیگم تاریخ است. این دختر ۱۶ ساله برنامه‌های رادیو بیگم را از اتاق نشیمن خانه پدری‌اش دنبال می‌کند. پدرش از ترس طالبان اجازه نمی‌دهد او به یکی از مکاتب زیرزمینی برود. در منطقه آن‌ها، دو مکتب زیرزمینی اخیراً بسته شده‌اند.
حفصه ۱۶ ساله یکی از میلیون‌ها دختری است که توسط طالبان از ادامه تحصیل فراتر از صنف ششم مکتب محروم شده‌اند. Source: Supplied / Java Films
«صبح وقتی برادرانم راهی مکتب می‌شوند، خیلی دلم می‌خواهد من هم بروم و هم‌صنفی‌هایم را ببینم. خیلی دل‌تنگ شان هستم.»
