آقای احمدی که در یک نشست علمی بررسی روابط «هویت، مهاجرت و دانشگاه» در ملبورن سخنرانی می‌کرد، گفت مردم افغانستان و در داخل کشور و در عالم مهاجرت با دو نوع متفاوت بحران هویت مواجه اند.
احمدی هویت را پدیده‌ای برساخته از تعاملات اجتماعی می‌داند که وقتی در «تداخل» با هویت‌های دیگر قرار می‌گیرد، به بحران هویت می‌انجامد.
احمدی می‌گوید: «می‌شود گفت که هویت حقیقتاً امری ذاتی نیست، ساخته می‌شود. چرا؟ به خاطر این‌که هویت وقتی شکل می‌گیرد که به خودآگاهی انسان تبدیل شود. تا به خودآگاهی تبدیل نشود، هویت نمی‌شود».
بحران هویت در افغانستان
از چب به راست: داکتر امین احمدی، داکتر نعمت‌الله ابراهیمی، محمد عرفانی و عباس فراسو Source: Courtesy of Noyan Urozgani
به باور داکتر احمدی، مردم افغانستان در کشور مادر هویت‌های سیاسی‌ای را تحت عنوان قوم ساخته که آن‌ها را از «تداخل» با هویت‌های قومی دیگر باز می‌دارند و نمی‌توانند به «هویت ملی فراگیر و جامع» دست پیدا کنند.
«اما الان که اقوام افغانستان هرکدام در چارچوب یک هویت قومی به خودآگاهی جمعی رسیده و منافع جمعی خود را تحت عنوان قوم تعریف می‌کنند و تحت عنوان قوم بسیج می‌شوند، رأی می‌دهند، انتخابات می‌کنند و بسیاری از مسایل، لذا ادغام اجتماعی، یافتن یک هویت ملی فراگیر و جامع در افغانستان بسیار سخت و دشوار شده است».
«دست‌یابی به هویت ملی اساس و پایه شکل‌گیری دولت مدرن، اساس و پایه شکل‌گیری لیبرال دموکراسی، اساس و پایه شکل‌گیری قدرت متوازن هست. یعنی تا ما یک هویت ملی نداشته باشیم، نمی‌توانیم دولت داشته باشیم. دولت نداشته باشیم، نمی‌توانیم یک دولت دموکراتیک، دولتی که به اصطلاح حسابدهی داشته باشد، داشته باشیم، بنابراین به توسعه دست پیدا نمی‌کنیم».
به باور احمدی، هویت سیاسی شده/سیاست هویتی به جای عقلانیت، عواطف و احساسات را بر حوزه عمومی حاکم می‌سازد و «همیشه ما را در معرض خشونت، جنگ و افراطیت قرار می‌دهد».
هویت و مهاجرت
داکتر امین احمدی می‌گوید وظیفه دانشگاه تنها تولید دانش ابزاری نیست، بلکه دانش انتقادی نیز باید تولید کند. Source: Courtesy of Noyan Urozgani
او می‌گوید هویت و مهاجرت در تقابل با همدیگر قرار دارند و مردم افغانستان وقتی به غرب مهاجر و پناهنده می‌شوند، با ارزش‌های جهان‌شمول لیبرال و فردگرایانه در این کشور در تضاد و کشمکش قرار می‌گیرند و بخشی از ارزش‌های هویتی خود را در معرض خطر می‌بینند.
یکی از این ارزش‌ها، خانواده است، زیرا فرد مهاجر خانواده را جزو حریم خصوصی خود می‌داند و در مواجهه با ارزش‌های لیبرال و فردگرایانه، احساس می‌کند ارزش‌های خانوادگی او در معرض «تنازل و کاهش» قرار گرفته است.
یکی دیگر از این ارزش‌ها، وجود خودبرتربینی فرهنگی در فرد مهاجر و عدم تحمل برابری در جوامع مقصد است.
«فرد مهاجر همیشه با این فرهنگ بزرگ شده که دین من، بهترین دین جهان است، فرهنگ من، بهترین فرهنگ جهان است و ما، بهترین آدم‌های جهان می‌باشیم و تمام به اصطلاح خوبی‌ها در ما جمع هستند. وقتی که در واقع این تصور را از خود، از دین و فرهنگ خود داشته باشد، همیشه در ذهن خود، خود را نسبت به دیگران برتر حس می‌کند. یک نوع خودبرتربینی بسیار غلیظ و شدید در ذهن و روان او وجود دارد. بنابراین، این آدم برابری را تحمل نمی‌تواند».
اما احمدی می‌گوید ارزش‌های جهان‌شمول اگر به درستی از سوی مهاجران درک شوند، باعث تضاد نمی‌شوند و از سوی دیگر، آن‌ها نمی‌توانند خودبرتربینی خود را در جامعه چندفرهنگی دنیای جدید حفظ کنند.
نقش دانشگاه
داکتر احمدی مذهب و قومیت منشاء حاکمیت عواطف و احساسات بر حوزه عمومی هستند. Source: Courtesy of Noyan Urozgani
احمدی می‌گوید نقش دانشگاه و نهادهای آموزشی، تولید فکر و اندیشه برای حوزه عمومی و عقلانی‌سازی این حوزه است.
«... حوزه عمومی در حقیقت محتاج این است که عقلانی شود. عقلانی‌سازی حوزه عمومی، توسط دانشگاه ممکن است؛ چون بدون تولید یک عقل مشترک، عقل جمعی، ما نمی‌توانیم حوزه عمومی را عقلانی بسازیم».
به گفتۀ احمدی، هویت‌های قومی و دینی منشاء عواطف و احساسات در حوزه عمومی هستند و «این عواطف و احساسات تولیدشده از مذهب و قومیت را می‌توانیم با تولید یک خرد جمعی و همگانی و همه‌شمول کنترل بکنیم».
رییس دانشگاه ابن سینا می‌گوید دانشگاه‌ها تنها دانش و عقل ابزاری (مهارت، تکنیک و فن) تولید نمی‌کنند، بلکه دانش انتقادی را نیز آموزش می‌دهند و از این طریق خرد جمعی را تقویت می‌کنند.
احمدی می‌گوید چون ارزش‌های جهان‌شمول و آزادی‌های لیبرال و فردی در جوامع غربی به امری معمول و طبیعی تبدیل شده و جزو فرهنگ عمومی شان هستند، سیستم آموزش غربی در آموزش این مسایل جامعه مهاجر چندان موفق نیستند.
او پیشنهاد می‌کند نسل مهاجر باید اهمیت آزادی‌های فردی را از اندیشمندان، دانشمندان و رسانه‌های خودشان فرا بگیرند.
«سمینار علمی هویت، مهاجرت و دانشگاه» شام روز شنبه (٢٤ آگست) از سوی بنیاد خیریه «بابه مزاری» در ملبورن برگزار شد.
سخنرانان دیگر این نشست عباس فراسو، نویسنده، پژوهشگر و دیپلمات پیشین افغانستان در آسترالیا، محمد عرفانی، نویسنده و پژوهشگر و داکتر نعمت‌الله ابراهیمی، نویسنده و پژوهشگر بودند.
سخنرانی کامل داکتر امین احمدی را در بالای همین صفحه بشنوید.
