Μεγάλη γιορτή για την Ορθοδοξία σήμερα και είναι ενδεικτικό ότι ο Δεκαπενταύγουστος αποκαλείται και «Η Λαμπρή του καλοκαιρού». Χαρακτηριστικό της λατρείας του ελληνικού λαού προς το πρόσωπο της παναγίας είναι οι περίπου 500 ονομασίες που της αποδίδονται σε διάφορα μέρα. Λέγονται και Θεοτοκωνύμια.
Παντού βέβαια την συναντούμε ως Μεγαλόχαρη, αλλά γνωστά είναι και τα εξής: «Θαλασσοκρατούσα», Γλυκοφιλούσα, βρεφοκρατούσα, Ελεούσα, και τόσα άλλα.
Επίσης από τις πιο γνωστές Παναγίες, που πήραν το όνομά τους ανάλογα με τη γεωγραφική θέση ή την τοποθεσία που βρίσκονται οι αντίστοιχες εκκλησίες, είναι οι ακόλουθες: η Παναγία η Κανάλα στην Κύθνο, η Παναγία Σουμελά στον Πόντο, η Παναγία η Λιμνιά στη Λίμνη Ευβοίας, η Παναγία Κύκκου στην Κύπρο, η Παναγία η Ιεροσολυμίτισσα, η Παναγία η Αγιασώτισσα στην Αγιάσο της Λέσβου, η Παναγία η Φοδελιώτισσα στο Φόδελε του Ηρακλείου Κρήτης, και τόσες άλλες..
Υπάρχουν, όμως, και άλλοι χαρακτηρισμοί που προσδιορίζουν το σημείο όπου βρίσκεται χτισμένος ο ναός, όπως: Παναγία Σπηλιανή, που βρίσκεται στο Πυθαγόρειο Σάμου αλλά και στη Νίσυρο, Παναγία Γκρεμιώτισσα που βρίσκεται στην Ιο, Παναγία Σαραντασκαλιώτισσα στον Μαραθόκαμπο Σάμου, Παναγία Θαλασσινή στην Ανδρο, που είναι χτισμένη σε βράχο μέσα στη θάλασσα, Παναγία η Κρεμαστή στην Ηλεία όπου η Μονή κρέμεται από έναν βράχο, και άλλα τέτοια.
Η γιορτή της παναγιάς στα νησιά
Το μεγαλύτερο προσκύνημα κάθε χρόνο γίνεται στην Τήνο με τους πιστούς γονυπετείς να φτάνουν στο ναό της Ευαγγελίστριας για να εκπληρώσουν το τάμα τους στην εικόνα της Παναγίας.
Και η κοσμοπολίτικη Πάρος αλλάζει πρόσωπο ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, με πρωταγωνιστή μια από τις εντυπωσιακότερες εκκλησίες του Αιγαίου, τον παλαιοχριστιανικό ναό της Εκατονταπυλιανής στο λιμάνι της Παροικιάς.
Στην Πορταΐτισσα της Αστυπάλαιας οργανώνεται ένα από τα πιο ιδιαίτερα πανηγύρια, όπου οι παρευρισκόμενοι οφείλουν να περάσουν από ορισμένες δοκιμασίες προτού γευτούν το γεμιστό αρνάκι, που οι ντόπιοι ονομάζουν λαμπρινό.
Στη γραφική κωμόπολη της Αγιάσου στη Λέσβο ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου γίνεται με μοναδικό τρόπο. Με επίκεντρο την ξακουστή εκκλησία της Παναγίας της Αγιάσου, οι πιστοί, επισκέπτες και ντόπιοι, απολαμβάνουν ένα από τα ωραιότερα πανηγύρια του ανατολικού Αιγαίου.
Στο νησί της Αποκάλυψης, την Πάτμο, όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το ιστορικό μοναστήρι, οι μοναχοί του τηρούν το έθιμο του επιταφίου της Παναγίας, ένα έθιμο με βυζαντινές καταβολές
Όχι μία, αλλά με δυο τελετουργίες γιορτάζουν στη Νίσυρο κάθε Δεκαπενταύγουστο. Η μια γίνεται στην Παναγιά Σπηλιανή κι είναι η επίσημη εκκλησιαστική από τους ιερείς, οι οποίοι λιτανεύουν την εικόνα της Παναγίας έως το χωριό, για να ευλογήσει το πανηγύρι. Η δεύτερη είναι παραδοσιακή τελετουργία και γίνεται από τις μαυροντυμένες Eννιαμερίτισσες, όπως λέγονται οι γυναίκες που έχουν ταχθεί στη Θεοτόκο.
Στην Κάσο και στο χωριό Παναγιά γίνεται το μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού. Όλα τα πατροπαράδοτα έθιμα τηρούνται ευλαβικά και δεν είναι λίγοι οι ξενιτεμένοι Κασιώτες που επιλέγουν αυτή τη μέρα για να επισκεφθούν τον τόπο τους, να δοκιμάσουν ντολμαδάκια και πιλάφι και να ξεφαντώσουν με λύρες και λαούτα.
Τα «φιδάκια της Παναγιάς» στην Κεφαλλονιά είναι κάθε Δεκαπενταύγουστο πόλος έλξης, καθώς χιλιάδες κόσμου συγκεντρώνεται στο ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στα χωριά Mαρκόπουλο και Αργίνια στη νότια Κεφαλλονιά. Η παράδοση θέλει τα φιδάκια να φέρνουν καλή τύχη στο νησί και αν δεν εμφανιστούν, ο οιωνός είναι κακός.
Στην βόρεια Ελλάδα πιστοί κατακλύζουν την Παναγία Σουμελά στις πλαγιές του Βερμίου, κοντά στο χωριό Καστανιά, για την πανηγυρική γιορτή του Δεκαπενταύγουστου. Η εκκλησία κτίστηκε το 1951 από τους πρόσφυγες του Πόντου, στη μνήμη της ιστορικής ομώνυμης μονής, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου.
Ξεχωριστή στη Ρόδο είναι η Παναγιά η Καλόπετρα που βρίσκεται στην κορυφή της κοιλάδας των Πεταλούδων και που φέρεται να κτίστηκε το 1782 από τον ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Αλ. Υψηλάντη. Κάτοικοι των γύρω χωριών επισκέπτονται την μονή όπου μετά τις εκκλησιαστικές εκδηλώσεις ακολουθεί παραδοσιακό γλέντι.
Στην αρχόντισσα των Σποράδων, την Σκιάθο, ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου, γίνεται παραδοσιακά και με μεγάλες τιμές, προς τιμήν της Παναγίας, στην Μονή της Ευαγγελίστριας.
Η παναγιά στην ηπειρωτική Ελλάδα
Στην Πάτρα, επίκεντρο του εορτασμού είναι η ιερά μονή της Παναγίας της Γηροκομίτισσας, η οποία ιδρύθηκε τον 10ο αιώνα και είναι κτισμένη σε λόφο, κοντά στην πόλη.
Στην Στερεά Ελλάδα υπάρχουν ορισμένα από τα πιο ξακουστά θρησκευτικάμνημεία αφιερωμένα στην Παναγία. Λέμε χαρακτηριστικά η Παναγία η Προυσού, η Προυσιώτισσα ή Παναγιά της Ρούμελης, στο Καρπενήσι της Ευρυτανίας, η Μεγάλη παναγιά στην Θήβα, η Παναγία η Σκριπού στον Οροχομενό, οι Μονές Αγάθωνος και Δαμάστας στην Φθιώτιδα, η Παναγία της Βαρνάκοβας στη Φωκίδα, και άλλες.
Η Παναγία αγαπήθηκε στον ύψιστο βαθμό και στην Ήπειρο. Μάρτυρες τα πολυάριθμα μοναστήρια τα αφιερωμένα στη χάρη της που στέκουν αγέρωχα σε απομακρυσμένα και συχνά απόκρημνα σημεία των βουνών της Ηπείρου, αλλά και οι ναοί που βρίσκονται σχεδόν σε κάθε κατοικημένη περιοχή και τα καντήλια που καίνε σε κάθε γωνιά της ηπειρωτικής γης. Μάρτυρες και οι λαμπροί και πανηγυρικοί εορτασμοί των εορτών της, το πλήθος των απεικονίσεων και των προσωνυμίων που της έχουν αποδοθεί. Μάρτυρες οι ίδιοι οι Ηπειρώτες που δεν παύουν να αναφέρονται στα πολυάριθμα, μικρά ή μεγάλα, θαύματά της και να χαρίζουν το όνομά της στα παιδιά τους.
