Τα τελευταία διακόσια χρόνια, ο αριθμός των γλωσσών των Αυστραλών Ιθαγενών μειώθηκε από 250 σε μόλις 120. Οι γλώσσες αυτές ενδέχεται να εκμηδενιστούν μέχρι το 2050, σύμφωνα με τους ειδικούς.
Κυρίαρχη η Αγγλική μεταξύ των Ιθαγενών
Η απογραφή του 2011 έδειξε ότι το 83% των Ιθαγενών και των κατοίκων των Νήσων Torres μιλούν μόνο αγγλικά στο σπίτι. Μόνο ένας στους 10 μιλά κάποια από τις γλώσσες των Ιθαγενών.
«Η διατήρηση και η αναγέννηση των γλωσσών των αυτοχθόνων πληθυσμών είναι συχνά ένας αγώνας δρόμου ενάντια στο χρόνο». Αυτό υποστηρίζει η Melinda Holden που εργάζεται στο Κέντρο Γλωσσών της Κεντρικής Κουινσλάνδης.
Η κ. Holden, που προέρχεται από τις φυλές Warr-ga-may και Goreng Goreng, λέει ότι οι γλώσσες χάνονται, όταν αποβιώνουν οι ηλικιωμένοι ιθαγενείς. «Ο αριθμός των ηλικιωμένων που γνωρίζουν να ομιλούν κάποια γλώσσα μειώνεται», λέει η κ. Holden. «Δεν υπάρχουν ούτε αρκετός χρόνος ούτε πόροι για να τα καταγραφεί το πρόβλημα και να καταγράψουμε αυτές τις γλώσσες, και πολλές φορές χρειάζεται να ξεκινήσουμε από το μηδέν».
Το Κέντρο Γλωσσών της Κεντρικής Κουινσλάνδης έχει επικεντρώσει την προσοχή του σε μια περιοχή όπου ομιλούνται 50 γλώσσες των ιθαγενών. Ωστόσο, οι περιορισμένοι πόροι που διαθέτει το Κέντρο αρκούν για την μελέτη μόνο 11 γλωσσών. Αποστολή του είναι να αναγάγει αυτές τις γλώσσες σε ένα βαθμό που θα μπορούν να διδάσκονται σε βρεφονηπιακούς σταθμούς, σε νηπιαγωγεία και σε δημόσια σχολεία.
Η κ. Holden μίλησε στο SBS για την σημασία της αναγέννησης αυτών των γλωσσών. "Όταν θέλετε να περιγράψετε τη χώρα σας, πρέπει να μιλάτε τη γλώσσα σας, διότι χωρίς αυτή δεν μπορείτε να περιγράψετε ούτε τον πολιτισμό σας. Χρησιμοποιείτε τη γλώσσα σας για ό,τι έχει να κάνει με τον πολιτισμό σας. Και είναι λυπηρό για εμάς να χρησιμοποιούμε μόνο τα αγγλικά για να περιγράψουμε τη χώρα μας και τον πολιτισμό μας».
Πρόβλημα εξαιτίας του αποικισμού
Η κ. Holden πιστεύει ότι η έλευση των αποίκων ήταν η βασική αιτία της σημαντικής μείωσης των παραδοσιακών γλωσσών των Πρώτων Αυστραλών. «Όταν έγινε η εισβολή, το μεγαλύτερο κομμάτι του λαού μας, δεν είχε το δικαίωμα να μιλά τη γλώσσα του. Ειδάλλως και όποιος έπραττε το αντίθετο θα έμπαινε σε μπελάδες. Έτσι, άτομα μεγάλης ηλικίας, όπως είναι η μητέρα μου δεν τους επιτρεπόταν να μιλούν την γλώσσα, και γι’ αυτό και χάθηκε».
Η κ. Holden έχει εργαστεί με έναν γλωσσολόγο και με παραδοσιακούς ιδιοκτήτες της γης στην Κεντρική Κουινσλάνδη. Εκεί τους βοηθά να αναγεννηθούν τρεις γλώσσες που ομιλούνται στην περιοχή. Αυτές είναι η Yiiman, η Byelle [Ba-Yee-Lee] και η Taribelang [Tree-ber-lang]. Μια διαδικασία δύσκολη όπως λέει η κ. Holden στην SBS. «Υπάρχουν διάσπαρτες λέξεις, ο γλωσσολόγος θα μας βοηθήσει να εντοπίσουμε κάποιες από τις λίστες των λέξεων που μπορεί να ανήκουν στις φυλές των ιθαγενών. Κατόπιν, εκείνοι θα συνεργαστούν μαζί μας ώστε να βρούμε να οι γλώσσες αυτές συγγενεύουν με άλλες γειτονικές».
Στο θέμα αναφέρθηκε και η καθηγήτρια και γλωσσολόγος Gillian Wiggles-worth, διευθύντρια ης Ερευνητικής Μονάδας για τις Γλώσσες των Ιθαγενών του Πανεπιστημίου Μελβούρνης. Η καθηγήτρια μίλησε για την σχέση ανάμεσα στις γλώσσες των ιθαγενών και στα παιδιά. «Υπάρχουν πιθανώς 110 με 120 γλώσσες που εξακολουθούν να ομιλούνται αλλά συνήθως μόνο από τους ηλικιωμένους» λέει η καθηγήτρια Wiggles-worth. «Στους μαθητές των σχολείων διδάσκονται 14 με 17 γλώσσες και αν συνεχιστεί αυτό τότε είναι πιθανό οι γλώσσες των ιθαγενών να εκλείψουν οριστικά».
Εκατοντάδες γλώσσες προϋπήρχαν
Το Αυστραλιανό Ινστιτούτο Μελετών Ιθαγενών και Κατοίκων των Νήσων Torres Strait αναφέρει ότι πάνω από 250 γλωσσικές ομάδες των Ιθαγενών προϋπήρχαν του εποικισμού των Ευρωπαίων.
Η απομάκρυνση των ιθαγενών από τις εστίες τους κατά τη διάρκεια της Περιόδου των Κλεμμένων Γενιών, από το 1910 ως το 1970, είχε καταστροφικές συνέπειες στις γλώσσες τους.
Αυτό αναφέρει στην SBS η γλωσσολόγος Rosie Sitorus από τη Δυτική Αυστραλία. «Η μετακίνηση των πληθυσμών και η μίξη διαφορετικών πληθυσμιακών ομάδων επηρέασε τις γλώσσες» λέει η κ. Sitorus. «Έτσι, όταν μια μικρή κοινότητα με τη δική της γλώσσα μετακινείται σε άλλη περιοχή, και εγκαθίσταται εκεί όπου βρίσκεται μια άλλη μεγάλη πληθυσμιακή ομάδα με διαφορετική γλώσσα, τότε η γλώσσα της μικρής αυτής ομάδας θα επηρεαστεί και σε κάποιες περιπτώσεις θα χαθεί».
Η κ. Sitorus εργάζεται στο Κέντρο Γλώσσας Irra Wang-ga στην κεντροδυτική Δυτική Αυστραλία. Λέει ότι σε ορισμένες περιπτώσεις έχει απομείνει μόλις ένα ιθαγενής που ομιλεί την γλώσσα μιας ολόκληρης κοινότητα Ιθαγενών. «Αν πάμε πίσω μια με δυο γενιές, υπάρχουν λίγες περιπτώσεις όπου οικογένειες εντελώς τυχαία δεν απομακρύνθηκαν και δεν επηρεάστηκαν από τις μετακινήσεις της Κλεμμένης Γενιάς», λέει η κ. Sitorus. «Έτσι, μεσήλικα άτομα των οικογενειών αυτών εξακολουθούν να μιλούν τη γλώσσα τους μέχρι σήμερα. Ωστόσο άλλα μέλη της ίδιας οικογένειας που μετακινήθηκαν, αδυνατούν να μιλήσουν την γλώσσας της κοινότητάς τους».
Η κ. Sitorus λέει ότι είναι απολύτως φυσικό μέλη κοινοτήτων Ιθαγενών και κάτοικοι των Νήσων Torres να μιλούν πολλές διαλέκτους. «Είναι κάτι που ισχύει και σήμερα. Και στο παρελθόν αλλά ακόμη και στην σημερινή Αυστραλία και ιδιαίτερα στη Δυτική Αυστραλία και στην περιοχή Kimberly, υπάρχουν παιδιά που μετακινούνται συνεχώς στην εν λόγω περιοχή. Τα παιδιά αυτά μιλούν αποσπασματικά διάφορες γλώσσες, κάτι το οποίο είναι εκπληκτικό. Αυτά τα παιδιά είναι απίστευτα έξυπνα, διότι καταφέρνουν με μοναδικό τρόπο να μιλήσουν όλες αυτές τις διαφορετικές γλώσσες. Πρόκειται για ένα χάρισμα και ένα ταλέντο το οποίο είναι ιδιαίτερα παραγνωρισμένα», λέει η κ. Sitorus.
Εννέα στις 10 γλώσσες χάθηκαν
Από το 2001 ακόμη, και σε μια μελέτη με τίτλο «H κατάσταση των αυτοχθόνων γλωσσών στην Αυστραλία», οι συγγραφείς Patrick McCon-vell και Nicholas Thie-berger διαπίστωσαν ότι ο αριθμός των γλωσσών που μιλιούνται άπταιστα και τακτικά από όλες τις ηλικιακές ομάδες Ιθαγενών στην Αυστραλία έχει μειωθεί κατά 90% από το 1800 ως σήμερα. Πρόβλεψαν ότι αν αυτή η τάση συνεχιστεί, η εξαφάνιση όλων των γλωσσών μπορεί να γίνει πραγματικότητα ως το 2050.
Η Rosie Sitorus λέει σήμερα που ομιλούνται σε ικανοποιητικό βαθμό λιγότερες από 20 γλώσσες, η παραπάνω υπόθεση των δυο συγγραφέων είναι πιθανό να επιβεβαιωθεί. Η γλωσσολόγος το στηρίζει αυτό στην περίπτωση των επτά μητρικών γλωσσών που στηρίζει το Κέντρο Γλωσσών Irra Wang-ga και οι οποίες είναι πιθανό να χαθούν. «Υπάρχουν γλώσσες σήμερα, οι οποίες δεν ομιλούνται άπταιστα. Αλλά πολλοί ιθαγενείς αρχίζουν να τις ξαναμιλούν και υπάρχει αναγέννησής τους». «Αυτό», σύμφωνα με την κ. Sitorus «προέκυψε από παλιές ηχογραφήσεις που έγιναν στη δεκαετία του '60 και του '70 και σήμερα γίνεται προσπάθεια αποκατάστασής τους.
Μπορεί οι γλώσσες αυτές να μην είναι στην ίδια μορφή όπως πριν το 1788, αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είναι κάτι αρνητικό. Δεν είναι κακό πράγμα να ανακτάται και να αναγεννιέται μια γλώσσα με διαφορετικό τρόπο. Ακόμα και με αυτόν τον τρόπο οι μελλοντικές γενιές μπορούν και πάλι να συνδέσουν τη γλώσσα με την πολιτιστική ταυτότητα των κοινοτήτων».
