Σύμφωνα με τα νεότερα στοιχεία του Εγκληματολογικού Ινστιτούτου (Australian Institute of Criminology - AIC) για το οικονομικό έτος 2024–25, σε σύνολο 113 θανάτων υπό κράτηση (είτε σε φυλακές, είτε στη διάρκεια αστυνομικών επιχειρήσεων με προσωρινή κράτηση υπόπτων), οι 33 θάνατοι αφορούσαν Αβορίγινες και Νησιώτες στα Στενά Τόρρες.
Πίσω από τους αριθμούς, οικογένειες και κοινότητες Ιθαγενών κάνουν λόγο για μια πληγή που «δεν κλείνει ποτέ», ενώ ειδικοί και νομικοί φορείς επαναφέρουν με ένταση την κριτική ότι, τρεις δεκαετίες μετά τη Βασιλική Επιτροπή για τους Θανάτους Αβορίγινων υπό Κράτηση (1991), ο μεγάλος αριθμός φυλακισμένων Ιθαγενών παραμένει δομικό πρόβλημα και οι κρατούμενοι με ευάλωτη υγεία δεν λαμβάνουν επαρκή σωματική και ψυχική φροντίδα.
Στην ετήσια στατιστική αναφορά του Εγκληματολογικού Ινστιτούτου την προηγούμενη χρονιά οι 90 θάνατοι σημειώθηκαν σε σωφρονιστικά ιδρύματα, δηλαδή σε φυλακές, οι 22 σε αστυνομικά τμήματα ή στην διάρκεια αστυνομικών επιχειρήσεων και ένας θάνατος νεαρού σημειώθηκε στην διάρκεια κράτησής του. Από αυτούς τους θανάτους, οι 33 ήταν Ιθαγενείς και 80 μη Ιθαγενείς.
Στις φυλακές, οι θάνατοι Ιθαγενών ανήλθαν σε 26.
Η Νέα Νότια Ουαλία κατέγραψε τους περισσότερους με 9, ακολουθούμενη από τη Δυτική Αυστραλία με 6, ενώ μικρότερα νούμερα εμφανίζονται σε άλλες Πολιτείες και Επικράτειες.
Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει η αναλογία: οι θάνατοι Ιθαγενών σε σωφρονιστική κράτηση, σε όρους πληθυσμιακού δείκτη, αντιστοιχούν σε 4 περίπου θανάτους σε 100.000 Ιθαγενείς ενήλικες.
Στον υπόλοιπο πληθυσμό της, σημειώνονται μόλις 0,31 σε 100.000 μη Ιθαγενή πληθυσμό, δηλαδή πάνω από 13 φορές υψηλότερο ποσοστό.
Επιπλέον, οι Ιθαγενείς που πεθαίνουν στις φυλακές είναι κατά μέσο όρο νεότεροι: η διάμεση ηλικία θανάτου για Ιθαγενείς κρατούμενους το 2024–25 ήταν 45,5 έτη.
Η αρνητική αυτή εικόνα συνδέεται έντονα με ζητήματα ψυχικής υγείας και συνθηκών κράτησης.
Για το 2024–25, όπου υπήρχαν διαθέσιμα στοιχεία, ο αυτοτραυματισμός των θανάτων εμφανίζεται ως η συχνότερη κατηγορία «τρόπου θανάτου» για τους θανάτους σε Ιθαγενών υπό κράτηση (ποσοστό 53%).
Ακόμη πιο ανησυχητική είναι οι θάνατοι Ιθαγενών οι οποίοι αν και βρέθηκαν υπό κράτηση δεν είχαν καταδικαστεί για κάποιο αδίκημα. Το ποσοστό εκεί ανέρχεται στο 42%.
Παράλληλα, ειδικοί επισημαίνουν ότι οι φυλακές συχνά αδυνατούν να προσφέρουν έγκαιρη ιατρική φροντίδα και επαρκείς υπηρεσίες ψυχικής υγείας, ειδικά σε πληθυσμούς με ιστορικό τραύματος, εξαρτήσεων και κοινωνικού αποκλεισμού, στοιχεία που συνδέονται με την ίδια τη δομή της υπερ-εκπροσώπησης στο σύστημα.
H Nerita Waight είναι επικεφαλής της Νομικής υπηρεσίας για τους Αβορίγινες της Βικτώριας και δήλωσε στο SBS πως τα στοιχεία αυτά δεν της προκαλούν έκπληξη.
Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση αναγνωρίζει ότι ο βασικός «οδηγός» πίσω από τους αριθμούς είναι η δυσανάλογη εκπροσώπηση των Ιθαγενών στις φυλακές. Η Γενική Εισαγγελέας Μισέλ Ρόουλαντ έχει χαρακτηρίσει κάθε θάνατο υπό κράτηση «τραγωδία», επισημαίνοντας ότι το κεντρικό ζήτημα είναι η υπερ-εκπροσώπηση των First Nations στο σωφρονιστικό σύστημα.
Το θέμα συνδέεται άμεσα και με τους στόχους του Closing the Gap.
Ο εθνικός στόχος για την ποινική δικαιοσύνη προβλέπει ότι έως το 2031 πρέπει να μειωθεί το ποσοστό κράτησης Ιθαγενών ενηλίκων κατά τουλάχιστον 15%.
Ο Τομπίας Έλλιοτ-Ορρ είναι δικηγόρος σε θέματα των Πρώτων Εθνών στο Νομικό Κέντρο Redfern και λέει στο SBS ότι χρειάζεται να γίνει μια κάποια τροποποίηση των προτάσεων της Εξεταστικής Επιτροπής για τους Θανάτους Ιθαγενών υπό κράτηση που δημοσιεύτηκε το 1991. Ωστόσο, οι περισσότερες από αυτές τις προτάσεις θα μπορούσαν να εφαρμοστούν αμέσως χωρίς αλλαγή.
Από τις δημόσιες παρεμβάσεις ειδικών, νομικών υπηρεσιών και ακτιβιστών, διαμορφώνεται μια «δέσμη» προτεραιοτήτων:
1.Μείωση της προφυλάκισης (remand) με στοχευμένα προγράμματα υποστήριξης και πρόσβαση σε στέγαση και κοινωνικές υπηρεσίες, ώστε να μην καταλήγει η φτώχεια ή η έλλειψη σταθερής κατοικίας να λειτουργεί ως «εισιτήριο» για φυλακή.
2. Ιατρική και ψυχική φροντίδα εντός φυλακών: καλύτερος έλεγχος χρόνιων νοσημάτων, ταχύτερη πρόσβαση σε γιατρούς, ουσιαστικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας, και πολιτισμικά ασφαλείς πρακτικές.
3. Πρόληψη αυτοτραυματισμών και ασφαλείς χώροι κράτησης, με εφαρμογή συστάσεων ιατροδικαστικών και ελεγκτικών αρχών.
4. Επένδυση σε κοινοτικά προγράμματα από υπηρεσίες απεξάρτησης και οικογενειακής στήριξης έως πολιτισμικά κέντρα υγείας και μηχανισμούς πρόληψης που χτίζουν εμπιστοσύνη του ατόμου με την ευρύτερη κοινότητα.
Αν το θέμα σας έχει επηρεάσει ή χρειάζεστε βοήθεια, μπορείτε να επικοινωνήσετε με 13YARN (13 92 76), Lifeline (13 11 14), beyondblue (1300 22 4636) ή σε περίπτωση άμεσου κινδύνου καλέστε 000.
Τα στοιχεία προέρχονται από σχετική αναφορά των Liz Maddock και Wing Kuang από την αίθουσα σύνταξης του σταθμού μας.
