Στην καρδιά της πολυπολιτισμικής καλλιτεχνικής σκηνής της Μελβούρνης, η εικαστικός Σόνια Ζυμάντα αναδιαμορφώνει διακριτικά το νόημα της πολιτισμικής κληρονομιάς.
Με κλωστή, ύφασμα και διάλογο, φέρνει κοντά γυναίκες από διαφορετικά πολιτισμικά υπόβαθρα για να ξαναφανταστούν τη γλώσσα της πατριαρχίας, όχι με πανό διαμαρτυρίας, αλλά με τελάρα κεντήματος.
Γεννημένη στην Αυστραλία από Έλληνες γονείς, μητέρα από την Κέρκυρα και πατέρα από την Κατερίνη, κοντά στη Θεσσαλονίκη, η Σόνια μεγάλωσε ανάμεσα σε δύο κουλτούρες.
«Το κέντημα υπήρχε πάντα στο σπίτι», θυμάται μιλώντας στο SBS.
«Ήταν μέρος της γυναικείας κουλτούρας, ένα είδος υπερηφάνειας, αλλά συνοδευόταν από προσδοκίες για τον ρόλο της γυναίκας στο σπίτι και την οικογένεια».
Από νωρίς, η ίδια αρνήθηκε αυτές τις παραδοσιακές προσδοκίες.
«Δεν ήθελα να γίνω νοικοκυρά», δηλώνει χωρίς περιστροφές.
Ωστόσο, χρόνια αργότερα, ως μητέρα δύο κοριτσιών, το συμβολικό βάρος της βελόνας και του κεντήματος την κέρδισε ξανά, αυτή τη φορά όχι ως υποχρέωση, αλλά ως δημιουργική αναζήτηση και μέσο ενδυνάμωσης.
«Ήθελα να καταλάβω τι είδους παραδόσεις περνάω στις κόρες μου. Και δεν ήθελα αυτές οι παραδόσεις να συνδέονται αποκλειστικά με τον γάμο και την οικογένεια. Ήθελα να επιλέξουν το δικό τους μέλλον».
Κεντήματα από τις συμμετέχουσες σε εργαστήριο της Σόνιας Ζυμάντα που πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2025 στην αίθουσα του Εργατικού Συνδέσμου «Δημόκριτος» στη Μελβούρνη / SBS Greek: Panos Apostolou
Το 2018 παρουσίασε έργα με κεντημένα κείμενα σε μια έκθεση τέχνης στο Footscray της Μελβούρνης, χρησιμοποιώντας την ελληνική γλώσσα για να δώσει φωνή στις κοινωνικές σιωπές και τις αντιφάσεις γύρω από τη γυναικεία ταυτότητα.
Η ανταπόκριση ήταν έντονη και συγκινητική.
«Πολλές γυναίκες από διαφορετικές κουλτούρες ταυτίστηκαν. Και εκείνες κουβαλούσαν άρρητες προσδοκίες στις οικογένειές τους».
Το πιο πρόσφατο εργαστήριο που οργάνωσε ήταν στην αίθουσα του Ελληνικού Εργατικού Συνδέσμου «Δημόκριτος» στη Μελβούρνη. Αυτό που αναδύεται από τα εργαστήρια αυτά είναι κάτι πολύ περισσότερο από υφαντική τέχνη. Είναι κοινωνικός χώρος, μια ήσυχη μορφή αντίστασης, μια φεμινιστική πράξη ραμμένη με σταυροβελονιά και ουσιαστικό διάλογο.
«Μαζευόμαστε, κεντάμε και συζητάμε τα στερεότυπα που έχουμε κληρονομήσει, και πώς μπορούμε να αλλάξουμε τη συλλογική αφήγηση».
«Θέλω οι συμμετέχουσες να πάρουν τη δική τους ιστορία στα χέρια τους, να οικειοποιηθούν την παράδοση, χωρίς ντροπή ή την πίεση να συμμορφωθούν».
H Σόνια Ζυμάντα (αριστερά) με την ομογενή Ελένη, που πήρε μέρος στο εργαστήριο κεντήματος τον Ιούνιο του 2025 στην αίθουσα του Εργατικού Συνδέσμου «Δημόκριτος» στη Μελβούρνη / SBS Greek: Panos Apostolou
Το έργο της έχει παρουσιαστεί σε συνεργασίες με σημαντικούς οργανισμούς όπως στο Αυστραλιανό Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης (ACCA - Australian Centre for Contemporary Art), στην ερευνητική ομάδα CAST της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου RMIT, το Γυναικείο Κέντρο Queen Victoria Women’s Centre, καθώς και σε φεστιβάλ, βιβλιοθήκες και σχολεία στη Μελβούρνη και την Αθήνα.
Ωστόσο, η ίδια δείχνει να αντλεί τη μεγαλύτερη ικανοποίηση από τις τοπικές, συμμετοχικές δράσεις, όπως τα πρόσφατα εργαστήρια στον «Δημόκριτο», όπου πάνω από 40 γυναίκες συγκεντρώθηκαν για να δημιουργήσουν κεντήματα με λέξεις και φράσεις που αντανακλούν τις δικές τους προσωπικές διαδρομές.
Η Σόνια αποτελεί μέρος ενός διαρκώς διευρυνόμενου κινήματος καλλιτέχνιδων που ανακτούν το λεγόμενο «γυναικείο έργο» ως εργαλείο ενδυνάμωσης και πολιτισμικού διαλόγου. Με τη βελόνα στο χέρι, η Σόνια Ζυμάντα δεν αναβιώνει απλώς την παράδοση, υφαίνει ένα νέο αφήγημα.
