Από τον βορρά έως το νότο, και από την ανατολή έως τη δύση η Ελλάδα, αλλά και η Κύπρος είναι «ποτισμένες» με μια σειρά παραδόσεων που συνδέονται με τα Χριστούγεννα.
Ένα έθιμο που τα τελευταία χρόνια τείνει να εξαφανιστεί είναι το στόλισμα του καραβιού.
Το έθιμο αυτό συμβολίζει την καινούργια πλεύση του ανθρώπου στη ζωή, μετά τη γέννηση του Χριστού.
Χώρα με σπουδαία ναυτική παράδοση η Ελλάδα, θέλει το έθιμο αυτό να ξεκινάει από τα παιδιά των ναυτικών, τα οποία κατασκεύαζαν καραβάκια, συμβολίζοντας την προσμονή για αντάμωση με τους συγγενείς τους, αλλά και την αγάπη τους για τη θάλασσα.
Σιγά-σιγά καθιερώθηκε και το έθιμο του στολισμού του όμως λόγω του ότι ήταν συνδεδεμένο με δυσάρεστες αναμνήσεις δεν μπόρεσε να εδραιωθεί ως γιορτινό σύμβολο.
Δείτε ακόμη
Tα Χριστούγεννα μέσα απ΄τα μάτια των ποιητών
Στη Θράκη, οι Σαρακατσάνες εξακολουθούν να ζυμώνουν την «Χριστόκλουρα», μια στρογγυλή κουλούρα με διάφορα σχέδια, που αναπαριστούν συνήθειες από το παρελθόν όπως είναι η στάνη.
Σε αυτήν αλείφουν μέλι και την τρώνε όλοι μαζί περιμένοντας την γέννηση του Χριστού.
Στην ίδια περιοχή την δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων, δύο άντρες μεταμφιέζονται ο ένας σε Μπαμουσιαραίο και ο άλλος στην γυναίκα του.
Ο Μπαμπουσιαραίος φορά μία νεροκολοκύθα στο πρόσωπο που της έχει ανοίξει τρύπες για μάτια και στόμα, προβιές προβάτων και φέρει κουδούνια κρεμασμένα στη μέση του.
Όλα αυτά είναι εμπλουτισμένα με τους ήχους από νταούλια, ζουρνάδες και γκάιντες.
Την παραμονή των Χριστουγέννων στην πόλη της Φλώρινας στη βόρεια Ελλάδα και στα γύρω χωριά πραγματοποιείται μια ιδιαίτερη παράδοση που ονομάζεται "οι φωτιές". Κατά τη διάρκεια αυτής της εκδήλωσης οι ντόπιοι ανάβουν μεγάλες φωτιές σε κάθε σημείο της πόλης Credit: NurPhoto/Corbis via Getty Images
Στην Μακεδονία, ο νοικοκύρης του σπιτιού διαλέγει από το χωράφι του το πιο γερό κλαδί ελιάς ή πεύκου και το τοποθετεί στο τζάκι του σπιτιού.
Το ξύλο αυτό που ονομάζεται και «Χριστόξυλο» καίγεται για όλο το Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων και βοηθά τον Χριστό να ζεσταίνεται στην φάτνη της Βηθλεέμ.
Ακόμα ένα έθιμο των Μακεδόνων, είναι οι «Μωμόγεροι», που αποτελούν είδος παραδοσιακού λαϊκού θεάτρου και αναβιώνει σε όλα τα χωριά όπου υπάρχουν πρόσφυγες από τον Πόντο.
Στην πόλη της Καβάλας, η παραμονή των Χριστουγέννων θυμίζει μια μεγάλη ψησταριά. Στους περισσότερους πεζόδρομους, αλλά και στα πεζοδρόμια, οι έμποροι στήνουν υπαίθριες ψησταριές, τις λεγόμενες φουφούδες και προσφέρουν σε όλους τους περαστικούς ψητά κρέατα και ντόπιο κόκκινο κρασί.
Στη Θεσσαλία, νεαρές κοπέλες σηκώνονται από τα χαράματα των Χριστουγέννων και πηγαίνουν στην πιο κοντινή βρύση «για να κλέψουν το άκραντο, δηλαδή το αμίλητο, νερό»
Αλείφουν τις βρύσες του χωριού με βούτυρο και μέλι, ώστε όπως αυτό να τρέχει και η προκοπή στο σπίτι τον καινούργιο χρόνο, με την ζωή τους να είναι γλυκιά σαν το μέλι.
Μάλιστα θεωρούν πως όποια έφτανε πρώτη στη βρύση, θα ήταν και η πιο τυχερή ολόκληρο το χρόνο.
Αφού ρίξουν στη στάμνα ένα βατόφυλλο και τρία χαλίκια, παίρνουν το νερό και γυρίζουν στα σπίτια τους αμίλητες, μέχρι να πιούνε όλοι από το άκραντο νερό.
Με το ίδιο νερό ραντίζουν και τις τέσσερις γωνίες του σπιτιού, ενώ σκορπούν σε αυτό και τα τρία χαλίκια.
Ένα ακόμη σημαντικό έθιμο της Θεσσαλίας είναι και το σφάξιμο του γουρουνιού, η γουρονοχαρά όπως είναι γνωστή στους ντόπιους.
Ντόπιοι και τουρίστες περπατούν στη χριστουγεννιάτικα στολισμένη πόλη του Ναυπλίου Source: AFP / LOUISA GOULIAMAKI/AFP via Getty Images
Το ίδιο συμβαίνει και στα γειτονικά Γιάννενα, μόνο που εκεί δεν κρατούν πουρνάρι, αλλά μια χεριά δαφνόφυλλα και πουρναρόφυλλα, που τα πετούν στο τζάκι, μόλις μπούνε στο σπίτι που επισκέπτονται.
Στα Νησιά του Ιονίου και συγκεκριμένα στην Κεφαλονιά όλη η οικογένεια συγκεντρώνεται στο σπίτι του πιο ηλικιωμένου, τοποθετούν στο πάτωμα τρία δαυλιά, σχηματίζοντας το γράμμα Χ και πάνω τους τοποθετούν την «κουλούρα».
Όλοι σχηματίζουν έναν κύκλο γύρω της και ακουμπούν το δεξί τους χέρι πάνω σε αυτή. Τότε ο σπιτονοικοκύρης ψέλνει και ρίχνει λάδι στα δαυλιά, βάζοντας τα στη φωτιά. Έπειτα κόβει την κουλούρα, τη μοιράζει και το δείπνο ξεκινά.
Δείτε ακόμη
Ελληνικά Χριστούγεννα στην Αυστραλία
Στην Λευκάδα τις παραμονές των Χριστουγέννων, η μάνα, ή η μεγαλύτερη αδερφή πλάθει Χριστόψωμα ή Χριστοκούλουρα και τον σταυρό. Για τα αγόρια φτιάχνουν σταυρούς και για τα κορίτσια τις βλάχες ή μπαλούμπες.
Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων κόβουν το σταυρό, συγκεντρώνονται όλοι στο σπίτι, γύρω από το στρωμένο τραπέζι, στη μέση του οποίου βάζουν το μπουκάλι με το κρασί. Ο σταυρός χαράσσεται σε τέσσερα κομμάτια και τον βάζουν πάνω στο μπουκάλι. Τότε απλώνοντας όλοι το δεξί τους χέρι, πιάνουν και κόβουν το σταυρό κάνοντας ευχές.
Στην Στερεά Ελλάδα πραγματοποιείται το αρραβώνιασμα της φωτιάς, το οποίο γίνεται τα ξημερώματα των Χριστουγέννων την ώρα που ο λαός την αποκαλεί «ανοιχτή ώρα». Η νοικοκυρά βάζει ένα μεγάλο ξύλο στο τζάκι και σύμφωνα με την παράδοση εκείνη την ώρα ό,τι ζητήσεις μπορεί να γίνει.
Τα συγκεκριμένο έθιμο το συναντάμε σε πάρα πολλά σημεία της Ρούμελης ιδιαίτερα όμως στη δυτική Φθιώτιδα και στην ορεινή Δωρίδα.
Σε άλλες περιοχές της Φωκίδας και της Ευρυτανίας, το έθιμο αυτό έχει αντικατασταθεί με το «σπούρνι». Ένα μικρό παιδί κάθεται σταυροπόδι μπροστά στο αναμμένο τζάκι, ρίχνει αλάτι πάνω στη φωτιά και κάνει διάφορες ευχές για την οικογένεια, για την υγεία και για τα σπαρτά που σύμφωνα με την παράδοση «πιάνουν τόπο».
Αποζημίωση του μικρού παιδιού είναι το πρώτο και καλύτερο κομμάτι μπακλαβά που φτιάχνουν οι νοικοκυρές.
Πολίτες περπατούν στην πλατεία Συντάγματος στην Αθήνα Source: NurPhoto / NurPhoto/NurPhoto via Getty Images
Την παραμονή των Χριστουγέννων οι οικογένειες τοποθετούν στο τζάκι ένα μεγάλο κούτσουρο, ώστε να σιγοκαίει καθ’ όλη την διάρκεια της μέρας, προκειμένου «να ζεσταίνει την Παναγία που γεννούσε».
Ακόμη, πολλές γυναίκες κατεβάζουν τις εικόνες του σπιτιού και τις καθαρίζουν με βαμβάκι, το οποίο προηγουμένως έχουν τοποθετήσει μέσα σε κρασί.
Σε πολλές περιοχές της Κορινθίας το δωδεκαήμερο ξεκινά από το πρωί της παραμονής των Χριστουγέννων. Κατά την διάρκεια αυτών των ημερών επικρατούν οι δεισιδαιμονίες, και για αυτό τον λόγο οι εργασίες των κατοίκων περιορίζονται στις απολύτως απαραίτητες.
Στα Δωδεκάνησα και συγκεκριμένα στην Κάλυμνο, τα παλαιότερα χρόνια ήταν απόλυτα απαραίτητο όλοι οι κάτοικοι του νησιού να παρευρίσκονται στη λειτουργία των Χριστουγέννων. Υπάλληλος της Δημαρχίας που άναβε τα φαναράκια στους δρόμους, έπρεπε να κτυπήσει όλες τις πόρτες των σπιτιών και να ξυπνήσει όλους τους νησιώτες για να πάνε στην εκκλησία.
Το παραδοσιακό χριστουγεννιάτικο τραπέζι στην Κάλυμνο περιέχει κόκορα ή χοιρινό με πράσο ή την καθιερωμένη πλέον σ’ όλη την Ελλάδα γεμιστή γαλοπούλα.
Στον Αρχάγγελο, στη Σάλακο και σε πολλά άλλα από τα χωριά της Ρόδου, παρασκευάζεται το «Χριστόψωμο», που αποτελεί το πρόσφορο της εκκλησίας για τα Χριστούγεννα. Το γιορτινό τραπέζι των Χριστουγέννων στρώνεται από το βράδυ της παραμονής, ενώ στο κέντρο τοποθετείται το χριστόψωμο και δίπλα το μέλι με πολλούς ξηρούς καρπούς.
Στην Αστυπάλαια, τα Χριστούγεννα, υπήρχε το έθιμο να κρεμούν το κατωσάγωνο ενός χοίρου στη καπνοδόχο του τζακιού για να γλιτώσουν από τους καλικάντζαρους.
Την παραμονή επίσης των Χριστουγέννων, οι νοικοκυρές της Αστυπάλαιας, ζυμώνουν το «χριστόψωμο» με ένα καρύδι στη μέση για καλή τύχη.
Στην Κρήτη, ξεχωρίζει το ζύμωμα του χριστουγεννιάτικου ψωμιού. Θεωρείται ολόκληρη ιεροτελεστία, και χρησιμοποιούνται τα καλύτερα υλικά για την παρασκευή του. Συνηθίζεται το χριστουγεννιάτικο αυτό ψωμί να κόβει ο νοικοκύρης του σπιτιού την μέρα των Χριστουγέννων και να το μοιράζει σε όλους όσοι κάθονται στο γιορτινό τραπέζι.
Τέλος στην Κύπρο από την παραμονή των Χριστουγέννων κάθε νοικοκυρά στην κυπριακή ύπαιθρο κυρίως ζυμώνει κουλούρια, κούμουλα και χριστόψωμα για τη γέννηση του Χριστού που λέγονται γεννόπιττες. Ομάδες παιδιών περιφέρονται στα σπίτια και ψάλλουν με τη συνοδεία του ήχου ενός μεταλλικού τριγώνου το τραγούδι της γεννήσεως του Θεανθρώπου.
