Το πώς τα τραύματα των Ελλήνων επιζώντων στα τέλη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έχουν μεταδοθεί στους απογόνους τους που ζουν στη σύγχρονη Αυστραλία, μελετά ο ιστορικός Δρ. Θεμιστοκλής Κρητικάκος, ο οποίος επικεντρώνεται στη διαγενεακή μνήμη και στις προσπάθειες αναγνώρισης της γενοκτονίας των Αρμενίων, Ελλήνων και Ασσυρίων στην Αυστραλία.
Μιλώντας στο Ελληνικό Πρόγραμμα της Ραδιοφωνίας SBS, o Δρ. Κρητικάκος αναφέρεται στα τραύματα των επιζώντων, ιδιαίτερα των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, του Πόντου και της Ανατολικής Θράκης και πως αυτά επηρεάζουν τις προσπάθειες των απογόνων τους, για αναγνώριση της γενοκτονίας.
Δείτε ακόμη
«Δεν ξεχνάμε τους νεκρούς του Πόντου»
Αρχικά ο Δρ. Θεμιστοκλής Κρητικάκος αναφέρθηκε στο πως γεννήθηκε το ενδιαφέρον του για την ενασχόληση με τις γενοκτονίες των χριστιανικών πληθυσμών.
«Πάντα με ενδιέφερε η ιστορία, το πώς θυμόμαστε το παρελθόν και πως μας επηρεάζει σήμερα. Ενδιαφέρθηκα επίσης για τις μελέτες γενοκτονιών, μαθαίνοντας για το Ολοκαύτωμα στο Γυμνάσιο και τη γενοκτονία των Αρμενίων. Σαν παιδί άκουγα ιστορίες για τις εμπειρίες του παππού μου από την πλευρά του πατέρα μου, ο οποίος πολέμησε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Άκουσα επίσης και για τις εμπειρίες της γιαγιάς και του παππού μου, από την πλευρά της μητέρας μου, που ήταν από το Λιβίσι και το Καλαμάκι, στη νοτιοδυτική Μικρά Ασία. Ήταν δύσκολο να βρω λεπτομέρειες για τις εμπειρίες τους. Eίχαν χάσει μέλη της οικογένειάς τους. Ξεριζώθηκαν όταν ήταν παιδιά και εγκαταστάθηκαν στο Καστελλόριζο.
Όταν μελέτησα τη γενοκτονία των Αρμενίων, οι Έλληνες και οι Ασσύριοι συνήθως έλειπαν από την ιστορία ή δεν αναφέρθηκαν με τον ίδιο τρόπο. Η έρευνα για τους Έλληνες και τους Ασσύριους μόλις είχε αρχίσει στον κλάδο των μελετητών της γενοκτονίας στα αγγλικά. Παρακολούθησα επίσης τις προσπάθειες για την αναγνώριση της γενοκτονίας, ιδιαίτερα μεταξύ Αρμενίων, Ελλήνων και Ασσυρίων στην Αυστραλία. Κατάφεραν την αναγνώριση της γενοκτονίας από το Κοινοβούλιο της Νότιας Αυστραλίας το 2009 και από το Κοινοβούλιο της Νέας Νότιας Ουαλίας το 2013. Έτσι άρχισα να ενδιαφέρομαι για αυτό το θέμα», ανέφερε.
Φωτογραφία Αρμενίων εκτοπισμένων Credit: Pictures from History/Pictures From History/Universal
«Κατά τη διάρκεια της διδακτορικής μου διατριβής πραγματοποίησα πάνω από 70 συνεντεύξεις με Έλληνες και Ασσύριους στην Αυστραλία, επειδή οι εμπειρίες τους παρέμεναν άγνωστες. Οι Έλληνες είχαν καταγωγή από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Ανατολική Θράκη. Τα τραύματα των Ελλήνων επιζώντων στα τέλη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έχουν μεταδοθεί στους απογόνους τους που ζουν στη σύγχρονη Αυστραλία. Ορισμένα μέλη της επόμενης γενιάς προσπαθούν να κατανοήσουν τα τραύματα των προγόνων τους κάνοντας ερωτήσεις σε συγγενείς και βρίσκοντας πληροφορίες για να συνθέσουν τις ιστορίες τους. Αισθάνονται την υποχρέωση να επιλύσουν τα τραύματα του παρελθόντος που κληρονόμησαν.
Τα τραύματα της πρώτης γενιάς μεταδόθηκαν από τη μια γενιά στην άλλη. Οι επόμενες γενιές αντιμετωπίζουν τα άλυτα τραύματα των προγόνων τους
Μερικές φορές, οι επιζώντες μιλούσαν για το παρελθόν. Αλλά συνήθως οι επιζώντες δεν μιλούσαν για τα γεγονότα πoυ έζησαν εξαιτίας των τραυμάτων που υπέστησαν. Ξεχνώντας το παρελθόν, η πρώτη γενιά προσπάθησε να αντιμετωπίσει τα τραύματα, να επιβιώσει και να προστατεύσει τα παιδιά της. Η δεύτερη γενιά συνήθως δεν έκανε ερωτήσεις. Οι επιζώντες και σε μερικές περιπτώσεις τα παιδιά τους έζησαν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον Εμφύλιο Πόλεμο. Με τη μετανάστευση τα γεγονότα ξεχάστηκαν και προσπάθησαν να προσαρμοστούν στην καινούργια τους χώρα.
Λόγω του «διπλού τοίχου σιωπής», τα τραύματα της πρώτης γενιάς μεταδόθηκαν από τη μια γενιά στην άλλη. Οι επόμενες γενιές αντιμετωπίζουν τα άλυτα τραύματα των προγόνων τους. Ήταν η τρίτη γενιά που θέλησε κι έψαξε να μάθει περισσότερα για τη βία και τον ξεριζωμό των προγόνων τους», σημειώνει ο Δρ Κρητικάκος.
Τα προτεινόμενα σύνορα του αρμενικού κράτους σύμφωνα με τους όρους ενός μνημονίου που υποβλήθηκε επίσημα από την Αρμενική Εθνική Αντιπροσωπεία στη Διάσκεψη Ειρήνης στο Παρίσι το 1919. Credit: Pictures from History/Pictures From History/Universal
«Η γενοκτονία των Αρμενίων κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου είναι γνωστή διεθνώς. Αλλά οι παρόμοιες εμπειρίες άλλων ομάδων θυμάτων όπως των Ελλήνων και Ασσυρίων στην ύστερη Οθωμανική Αυτοκρατορία παραμένουν σε μεγάλο βαθμό άγνωστες. Για πολλά χρόνια το θέμα της γενοκτονίας ήταν θέμα των Αρμενίων. Η γενοκτονία είναι ένα μεγάλο κομμάτι της αρμενικής ταυτότητας. Το κίνημα για την αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων ξεκίνησε με διαδηλώσεις το 1965 στο Σοβιετικό Γερεβάν. Οι Αρμένιοι, Έλληνες και Ασσύριοι αντιμετώπισαν πορείες θανάτου, λιμοκτονίες, σφαγές, τάγματα εργασίας και βιασμούς. Τα θύματα των τριών ομάδων ήταν περίπου 3 εκατομμύρια και πάνω από 750.000 Έλληνες. Για αυτό το λόγο, τα τελευταία χρόνια, οι απόγονοι των επιζώντων μιλούν περισσότερο για το θέμα της αναγνώρισης.
Οι Έλληνες και οι Ασσύριοι αναγνωρίστηκαν τελικά ως θύματα to 2007. H Διεθνής Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών (IAGS) ψήφισε ότι η Οθωμανική εκστρατεία, Νεότουρκων και Κεμαλικών, εναντίον των Αρμενίων, Ασσυρίων και Ελλήνων μεταξύ 1914 και 1923 αποτέλεσε μια γενοκτονία. Πέρασαν πολλά χρόνια για να προσπαθήσουν να αντιμετωπίσουν τα τραύματα των προγόνων τους. Οι αναμνήσεις των επιζώντων και η σιωπή πάνω στο θέμα αυτό επηρέασε τους απογόνους τους, οι οποίοι προσπαθούν να κατανοήσουν το τραυματικό παρελθόν των επιζώντων και αισθάνονται το βάρος της ευθύνης να λύσουν τα οικογενειακά τους τραύματα», είπε.
Το 2006 σε Διεθνές Πανθρακικό συνέδριο στο Διδυμότειχο, η 6η Απριλίου, γνωστή ως Μαύρο Πάσχα, αναγνωρίστηκε ως «ημέρα μνήμης για τη Γενοκτονία των Ελλήνων στην Ανατολική Θράκη». Οι ημέρες μνήμης αντιπροσωπεύουν διαφορετικά γεγονότα αλλά και διαφορετικές ταυτότητες. Οι επικρίσεις για την Μικρασιατικής Εκστρατείας μεταξύ 1919 και 1922 στον ελληνικό πολιτικό και ιστορικό τομέα, έχουν δημιουργήσει σιωπή πάνω στο θέμα της γενοκτονίας χωρίς να λαμβάνουν υπόψιν την ευρύτερη περίοδο βίας από το 1914-1923.
Στην Αυστραλία, έχει αρχίσει να αναπτύσσεται μια κοινή εμπειρία που αντιπροσωπεύει όλα τα θύματα με ελληνικό υπόβαθρο. Η ελληνική διασπορά στην Αυστραλία έχει κάνει μεγάλες προσπάθειες για την αναγνώριση στον πολιτικό χώρο. Είναι επίσης σημαντικό για τους απογόνους των επιζώντων να πετύχουν την αναγνώριση εκ μέρους των προγόνων τους που δεν είδαν ποτέ δικαιοσύνη.
Ο ομογενής Καθηγητής σημειώνει τις αλλαγές που έχουν επέλθει στο θέμα, από τότε που και ο ίδιος άρχισε να ασχολείται με αυτό κατά τη διάρκεια της διατριβής του, το 2017.
«Οι προσπάθειες για την αναγνώριση της γενοκτονίας έχουν δυναμώσει από τότε που ξεκίνησα την έρευνά μου. Aπό το 2020, η Κοινή Πρωτοβουλία Δικαιοσύνης (Joint Justice Initiative) μεταξύ Αρμενίων, Ελλήνων και Ασσυρίων έχει επισημοποιήσει τη συνεργασία.
Οι Αρμένιοι, οι Έλληνες και οι Ασσύριοι έχουν δυναμώσει τις κοινές τους προσπάθειες για την αναγνώριση. Έχουν αναπτύξει μια κοινή μνήμη. Οι Αρμένιοι, οι οποίοι αγωνίστηκαν πάνω στο θέμα της αναγνώρισης για αρκετές δεκαετίες και αντιπροσώπευαν μια ξεχωριστή εμπειρία, συνεργάζονται περισσότερο με τους Έλληνες και τους Ασσύριους τα τελευταία 3 χρόνια και ο όρος γενοκτονία συνδέεται συνήθως και με τις τρεις ομάδες.
Οι Αρμένιοι αντιμετωπίζουν μια παρόμοια εμπειρία τώρα στο Αρτσάχ και οι Ασσύριοι παραμένουν ακόμα χωρίς κράτος. Ως ιθαγενείς της Μεσοποταμίας, πολλοί Ασσύριοι έχουν εγκατασταθεί στην Αυστραλία και τα τραύματα συνεχίζονται σε χώρες, όπως το Ιράκ.
Ακούγεται περισσότερο το θέμα στην ελληνική παροικία για τις εμπειρίες των Ελλήνων, που περιλαμβάνει τα θύματα από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο, την Ανατολική Θράκη και ακόμη και το Λεβάντε. Η έρευνα για το θέμα τις γενοκτονίας έχει αυξηθεί παγκοσμίως. Παρουσιάζεται μια κοινή εμπειρία γενοκτονίας, η οποία έχει πλέον οδηγήσει της προσπάθειες για την αναγνώριση από την Αυστραλιανή κυβέρνηση.
Επιπλέον αναφέρεται στη σχέση που έχει η Αυστραλία με τα γεγονότα αυτά.
Η γενοκτονία των Αρμενίων ξεκίνησε μία ημέρα πριν από την αποβίβαση του Σώματος Στρατού της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας (ΑΝΖΑC) στην Καλλίπολη στις 25 Απριλίου 1915. Μια εβδομάδα πριν από την απόβαση, 32.000 Έλληνες της Καλλίπολης ξεριζώθηκαν από τους Νεότουρκους και κανένας δεν παρέμεινε μετά το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι αναμνήσεις των επιζώντων και η σιωπή πάνω στο θέμα αυτό επηρέασε τους απογόνους τους, οι οποίοι προσπαθούν να κατανοήσουν το τραυματικό παρελθόν των επιζώντων
Οι Αυστραλοί που πρόσφεραν ανθρωπιστική βοήθεια έχουν τιμηθεί σε εκδηλώσεις μνήμης των Ελλήνων, Αρμενίων και Ασσυρίων στην Αυστραλία. Αποτελούν μέρος της αυστραλιανής, ελληνικής και διεθνικής ιστορίας. Η σύγχρονη ταυτότητα της Αυστραλίας βασίζεται στην ιστορία της εκστρατείας της Καλλίπολης κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και στη συμφιλίωση με την Τουρκία. Η κοινή ιστορία μεταξύ Αυστραλία και Τουρκία δεν λαμβάνει υπόψη την αυστραλιανή σχέση με τους Αρμένιους, Έλληνες και Ασσύριους επιζώντες.
Ο αυστραλιανός ανθρωπισμός είναι ο κρίκος που συνδέει τους Αρμένιους, Έλληνες και Ασσύριους με τη σύγχρονη Αυστραλία. Οι απόγονοι των επιζώντων θεωρούν ότι οι πρόγονοι τους πρέπει να αποτελούν κομμάτι της αυστραλιανής ιστορικής μνήμης. Αυστραλοί πολιτικοί έχουν στήριξη τις τρείς κοινότητες πάνω στην αναγνώριση της γενοκτονίας για αυτό το λόγω», ανέφερε ο Δρ. Κρητικάκος.
Από το 1994 η 19η Μαΐου έχει επιλεγεί ως ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου από τους Οθωμανούς με πολίτες να συγκεντρώνονται σε μεγάλες πόλεις του κόσμου για να διαδηλώσουν για τη διεθνή αναγνώριση της γενοκτονίας Source: NurPhoto / NurPhoto/NurPhoto via Getty Images
Η διδακτορική του διατριβή επικεντρώθηκε στη διαγενεακή μνήμη και στις προσπάθειες αναγνώρισης της γενοκτονίας των Αρμενίων, Ελλήνων και Ασσυρίων στην Αυστραλία.
Ο Δρ Κρητικάκος ολοκληρώνει επί του παρόντος το πρώτο του βιβλίο με τίτλο Αναγνώριση της Γενοκτονίας των Αρμενίων, Ελλήνων και Ασσυρίων στην Αυστραλία του 21ου αιώνα: Μνήμη, Ταυτότητα και Συνεργασία, το οποίο θα εκδοθεί από τον Palgrave Macmillan στο πλαίσιο της σειράς Ιστορία της Γενοκτονίας.
