Η απομαγνητοφωνημένη συνέντευξη έχει ως ακολούθως:
Κύριε Καθηγητά, αρχικά τι πραγματεύεται ο τόμος αυτός;
Ο τόμος αυτός, που φέρει τον τίτλο «The Legacy of the Greek Language», εξετάζει σε 796 περίπου σελίδες μεγάλου σχήματος, με νηφάλιο επιστημονικό λόγο και σοβαρή τεκμηρίωση τις διαγλωσσικές και διαπολιτισμικές επιδράσεις της Ελληνικής από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, αρχικά σε διάφορες γλώσσες της Ευρώπης και δι’ αυτών, σε άλλες γλώσσες της υφηλίου, οι οποίες απλώνονται γεωγραφικά σε διάφορες ηπείρους από την Ευρώπη, την Αφρική έως την Άπω Ανατολή και ανήκουν σε διάφορες γλωσσικές οικογένειες, γεγονός που αποδεικνύει την παγκόσμια προσφορά και παγκόσμια αναγνώριση της Ελληνικής αφενός στον εμπλουτισμό και στην εξελικτική πορεία άλλων γλωσσών του πλανήτη και αφετέρου στην έκφραση των ανθρωπίνων διανοημάτων. Στην ουσία το έργο αυτό ξεναγεί τον αναγνώστη σε ένα ελληνικό γλωσσικό ταξίδι ανά τον κόσμο.
Ποια είναι τα πρωτοποριακά στοιχεία της νέας αυτής εργασίας σας σε σχέση με της προηγούμενης που έφερε τον τίτλο «Η διαχρονική συμβολή της Ελληνικής σε άλλες γλώσσες»;
Τα πρωτοποριακά στοιχεία της αγγλόγλωσσης έκδοσης σε σχέση με της προηγούμενης είναι κατά βάση τα εξής:
1. Δεν αποτελεί απλή μετάφραση της ελληνικής έκδοσης, γιατί έχουν προστεθεί τρία ακόμη μελετήματα: για την Κοπτική, την αφρικανική Σουαχίλη και την Νεότερη Εβραϊκή.
2. Πολλοί συνάδελφοι από αυτούς που συμμετέχουν στον ελληνόγλωσσο τόμο, έχουν εμπλουτίσει ακόμη περισσότερο τα μελετήματά τους με επιπρόσθετα αξιοσήμαντα στοιχεία.
3. Την προλογική αποτίμηση στον τόμο αυτόν την έγραψε ο διεθνώς διακεκριμένος Καθηγητής της Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Χριστόφορος Χαραλαμπάκης που αποτελεί ιδιαίτερη τιμή τόσο για μένα προσωπικά όσο και για ολόκληρη τη συλλογική εργασία.
4. Η παρούσα αγγλική έκδοση στο σύνολό της, συγκριτικά με την ελληνόγλωσση έκδοση, είναι διευρυμένη όχι μόνο από πλευράς περιεχομένου των επί μέρους μελετημάτων αλλά και αριθμητικά. Δηλαδή, ο αγγλόγλωσσος τόμος περιλαμβάνει 36 μελέτες αντί 34 του ελληνόγλωσσου. Διερευνώνται 30 γλώσσες διαφόρων ηπείρων αντί 28 και συνεργάζονται 35 συνάδελφοι συμπεριλαμβανόμενου και του ομιλούντος (Έλληνες και άλλων εθνικοτήτων) αντί 32.
5. Διατιθέμενη σήμερα η συλλογική αυτή εργασία στην Αγγλική γλώσσα, ταυτόχρονα, απευθύνεται σε ένα παγκόσμιο πλέον αναγνωστικό κοινό κάνοντας το περιεχόμενο των μελετημάτων ευρύτατα γνωστό, μια και η Αγγλική αποτελεί, όπως είναι και γενικά αποδεκτό, «διεθνή γλώσσα» (lingua franca).
Έτσι, ενώ και οι δύο τόμοι, ο ελληνόγλωσσος και ο αγγλόγλωσσος, πραγματεύονται το ίδιο θέμα, δηλαδή την διαχρονικότητα της Ελληνικής και τον διαγλωσσικό και διαπολιτισμικό εμπλουτισμό από αυτήν άλλων γλωσσών, εν τούτοις οι δύο τόμοι διαφέρουν αξιοπρόσεκτα και απευθύνονται σε δύο διαφορετικά αναγνωστικά κοινά, στο ελληνόγλωσσο και στο αγγλόγλωσσο, εμπλουτισμένος ο αγγλόγλωσσος με τα επιπλέον στοιχεία που προανέφερα.
Αναφέρατε πως συμμετέχουν 35 επιστήμονες στον αγγλόγλωσσο τόμο που θα παρουσιάσετε. Πείτε μας μερικά λόγια για την γνωριμία μαζί τους.
Ακριβώς, στον αγγλόγλωσσο αυτόν τόμο συμμετέχουν 35 καταξιωμένοι επιστήμονες: γλωσσολόγοι, φιλόλογοι και λεξικογράφοι.
Θα πρέπει μάλιστα να σημειώσω εδώ πως οι επιστήμονες που συνεργάζονται στον τόμο αυτόν είναι και Έλληνες (πανεπιστημιακοί και άλλοι) αλλά και μη Έλληνες από ποικίλες χώρες των διαφόρων ηπείρων.
Ο λόγος που ήθελα να συμπεριληφθούν και επιστήμονες μη Έλληνες ήταν να μη μιλάμε μόνο εμείς οι Έλληνες για τις γλωσσικές και πολιτισμικές επιδράσεις της Ελληνικής σε άλλες γλώσσες, αλλά να αποφαίνονται και διακεκριμένοι ξένοι ειδικοί επιστήμονες πάνω στο σημαντικό αυτό θέμα, και μάλιστα για τη διαχρονική συμβολή της Ελληνικής στη δική τους, τη μητρική τους γλώσσα.
Επιτρέψτε μου να αναφέρω επιγραμματικά μερικά μόνο ονόματα έγκριτων συναδέλφων που συμμετέχουν στο συλλογικό αυτό έργο: Π.χ. τον Ισπανό ελληνιστή, γλωσσολόγο και μεταφραστή, Ομότιμο Καθηγητή Ελληνικής Φιλολογίας και Εταίρο της Ακαδημίας Αθηνών Francísco Rodriguez Adrados, τον Γεωργιανό γλωσσολόγο, Διευθυντή του Ινστιτούτου Κλασικών, Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του Εθνικού Πανεπιστημίου της Τιφλίδας Rismag Gordeziani, την Ολλανδή Καθηγήτρια Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Radboud Nicoline van der Sijs, τον Ομότιμο Καθηγητή Εβραϊκών και Ιουδαϊκών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ Nicholas de Lange, την Κινέζα συνάδελφο Νεοελληνικής Γλώσσας, Λογοτεχνίας και Πολιτισμού στο Διεθνές Πανεπιστήμιο της Σαγκάης κ.ά.
Στον τόμο του οποίου έχετε την επιστημονική επιμέλεια, γίνεται διεξοδικός λόγος για γλωσσικά δάνεια και για διαγλωσσικό δανεισμό. Ποια είναι τα κύρια αίτια του φαινομένου του δανεισμού μεταξύ των γλωσσών;
Κατ’ αρχάς επιτρέψτε μου να τονίσω πως καμιά γλώσσα που οι χρήστες της έχουν έρθει σε επαφή με άλλες γλώσσες είναι τελείως αμιγής.
Τα αίτια των διαγλωσσικών δανεισμών είναι πολλά.
1. Η αναγκαιότητα της εξέλιξης μιας γλώσσας και η έλλειψη αντίστοιχης λέξης προς απόδοση μιας νέας έννοιας / όρου κ.λπ. (π.χ. κοάλα, μπούμερανγκ, φιορδ).
2. Μόδα (π.χ. Αγγλ. pullover>Ελλ.πουλόβερ· Γαλλ. boutique >Ελλ. μπουτίκ
3. Οικονομικά αίτια (π.χ. Αγγλ. sterling > στερλίνα· Ρωσ. rouble > ρούβλι)
4. Αλληλοεπίδραση των πολιτισμικώνκαι άλλων επιτευγμάτων μεταξύ των γλωσσών.
5. Πόλεμοι και Πολεμικές κατακτήσεις
6. Πρόοδος της επιστήμης
7. Μακροσκελείς λέξεις μιας γλώσσας σε σχέση με βραχείες λέξεις άλλης γλώσσας (π.χ. σιδηρόδρομος ≠ τραίνο· ανελκυστήρας ≠ ασανσέρ).
Αξίζει να πούμε πως ανάλογα με τον βαθμό αφομοίωσης, γενικά τα δάνεια από γλώσσα σε γλώσσα χρησιμοποιούνται είτε προσαρμοσμένα στο σύστημα της δανειολήπτριας γλώσσας είτε απροσάρμοστα.
Πχ. Απροσάρμοστα Προσαρμοσμένα
Γαλλ. montage → Ελλ. μοντάζ Γαλλ. suite → Ελλ. σουίτα
Αγγλ. snack bar → Ελλ. σνακ μπαρ Αγγλ. Melbourne → Ελλ. Μελβούρνη
Αγγλ. sandwich → Ελλ. σάντουιτς Αγγλ. Massachusetts → Ελλ. Μασσαχουσέτη
Ρωσ. sputnik → Ελλ. σπούτνικ Ελλ. μαντικός → Αγγλ. mantic
Βοηθάει το έργο σας αυτό στη διδασκαλία της γλώσσας, είτε της ελληνικής είτε λ.χ. της αγγλικής;
Το έργο αυτό, εκτός από τη θεωρητική (δηλαδή καθαρά γλωσσολογική πλευρά) συμβάλλει και από πρακτική πλευρά, και συγκεκριμένα στη διδασκαλία και μάθηση της γλώσσας, είτε της ελληνικής, είτε την αγγλικής είτε και άλλης.
Λ.χ. στην Αυστραλία που ζούμε, με την κατάλληλη διδασκαλία του υλικού που περιέχεται στον παρόντα τόμο και την επωφελή χρήση των επιστημονικών συμπερασμάτων που διατυπώνονται, οι Έλληνες μαθητές που μαθαίνουν την Αγγλική, και διδασκόμενοι πώς να βρίσκουν τις ρίζες των λέξεων, διαπιστώνουν πως πάμπολλες αγγλικές λέξεις είναι ελληνικές ή ελληνικής καταγωγής, και μάλιστα όχι μόνο λέξεις-όροι των θετικών και θεωρητικών επιστημών αλλά και λέξεις της απλής καθημερινότητας, π.χ. λέξεις της Αγγλικής, όπως, όχι μόνο philosophy, democracy, nanotechnology, agoraphobia, αλλά και phenomenon, acrobat, pirate, parsley (πετροσέλινο, κοινώς μαϊντανός) κ.ά.
Από την άλλη πλευρά οι αγγλόγλωσσοι μαθητές που μαθαίνουν την Ελληνική διαπιστώνουν πως πάρα πολλές ελληνικές λέξεις ήδη τις γνωρίζουν γιατί βρίσκονται στο αγγλικό τους λεξιλόγιο. Π.χ. λέξεις όπως οικονομικός (economic/-al), πανοραμικός (panoramic), ποίημα (poem), τηλέφωνο (telephone) κ.ά.
Δηλαδή, τα μεν Ελληνόπουλα διαπιστώνουν πως ήδη γνωρίζουν αρκετά ελληνικά, οι δε αγγλόγλωσσοι μαθητές πως ήδη γνωρίζουν αρκετά Ελληνικά.
Εδώ επιτρέψτε μου να σας διαβάσω μερικές γραμμές από το μελέτημα συνεργάτη του τόμου για τις επιδράσεις της Ελληνικής στην Κορεατική γλώσσα πάνω στο θέμα της εκμάθησης της Ελληνικής από τους Κορεάτες φοιτητές:
«Κάθε φορά που κατά την διδασκαλία συναντούσα ελληνική λέξη στην κορεατική γλώσσα (aidieo < ιδέα, alpabet < αλφάβητο, κ.λπ.), θεωρούσα λυσιτελές, για λόγους παιδαγωγικής σκοπιμότητας, να ενημερώνω τους φοιτητές.... Το γεγονός αυτό πάντοτε δημιουργούσε αίσθημα υπερηφάνειας στους Κορεάτες φοιτητές, γιατί ήσαν σε θέση να γνωρίζουν καλύτερα από άλλους συμπατριώτες τους τις ρίζες της μητρικής τους γλώσσα.»
Η συλλογική αυτή εργασία σας συμβάλλει στην κίνηση «Μιλούμε Ελληνικά τον Μάρτιο»;
Θα έλεγα, πως από αυτή την άποψη οι τόμοι «Η διαχρονική συμβολή της Ελληνικής σε άλλες γλώσσες» και «The Legacy of the Greek Language» κυκλοφόρησαν στην πιο κατάλληλη ώρα, γιατί αποτελούν ένα είδος επιστημονικού υποστηρίγματος της κίνησης «Τον Μάρτιο μιλάμε Ελληνικά», συμβάλλοντας στην επιτυχία των στόχων της πνευματικής αυτής εκστρατείας για την περαιτέρω ενθάρρυνση και προώθηση της ελληνικής γλώσσας μας και του πολιτισμού μας στην Αυστραλία, στη χώρα που επίσημη γλώσσα της είναι η Αγγλική.
* Γιώργος Καναράκης, Καθηγητής στη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών και Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Charles Sturt της ΝΝΟ
