Το ντοκιμαντέρ αφορά τη "διττή επιστροφή" των κρατουμένων. Από την μία αυτή στο κελί, κάθε βράδυ, που είναι επίπονη και ψυχοφθόρα κι από την άλλη, η προετοιμασία για την επανένταξη στο κοινωνικό σύνολο, με αξίες, μόρφωση και πολιτισμό.
Θέση πρωταγωνιστή στην ταινία και, φυσικά, πλάι στους φυλακισμένους, ένας άνθρωπος, που ξεκίνησε εθελοντικά μία προσπάθεια για να σώσεις τις ζωές και να λυτρώσει τις ψυχές τους.
Το ντοκιμαντέρ δείχνει πώς το θέατρο μπορεί να γίνει τρόπος εκπαίδευσης και επανένταξης για τους ανήλικους φυλακισμένους που δεν έχουν καμιά ελπίδα να ξεφύγουν από την παραβατικότητα.
To trailer του ντοκιμαντέρ "Η Επιστροφή" / "The Return"
Πολύχρονη έρευνα σε περιοχές του "περιθωρίου" και σε φυλακές
Ο δημιουργός του ντοκιμαντέρ Μενέλαος Καραμαγγιώλης, μιλώντας στο Ελληνικό Πρόγραμμα της Ραδιοφωνίας SBS, αναφέρθηκε αρχικά στην ταινία «J.A.C.E.», τη δεύτερη μεγάλου μήκους ταινία μυθοπλασίας του σκηνοθέτη, μετά το «Black Out».
Αφηγείται ένα σύγχρονο παραμύθι, με τίτλο το όνομα του ήρωά της, ενός σημερινού Όλιβερ Τουίστ. Τον φωνάζουν Jace, είναι ορφανός και η ζωή του είναι μια ανεστραμμένη Οδύσσεια.
Στα εφτά του χρόνια ο Jace βρίσκεται να ορφανεύει και δεύτερη φορά, όταν γίνεται μάρτυρας της μαζικής δολοφονίας των δικών του στο Αργυρόκαστρο.
Stathis Grapsas. Source: Supplied
Καταλήγει στην Αθήνα, "παιδί των φαναριών" κι αμέσως έπειτα παιδί του αναμορφωτηρίου, για να περάσει αργότερα στην υπηρεσία σκοτεινών "κυρίων", μέσα σ’ έναν υπόκοσμο που δεν του εξασφάλιζε τίποτ’ άλλο, παρά μόνο αδιάκοπες, βίαιες απώλειες.
Για την ταινία, ο κ. Καραμαγγιώλης ερεύνησε σημεία εντός και εκτός της Αθήνας, σε μια εποχή που δεν είχε ξεκινήσει ακόμα η οικονομική και κοινωνική κρίση στην Ελλάδα. Η ταινία βγήκε στους κινηματογράφους μεσούσης της κρίσης.
Director Menelaos Karamaghiolis. Source: Supplied
"H πολύχρονη αυτή έρευνα άρχισε να με βάζει σε ένα κόσμο που δεν το ξέραμε και δεν τον βλέπαμε, ίσως επειδή δεν είχε χτυπήσει η κρίση της Ελλάδας".
Συνάντηση και συνεργασία με τον Στάθη Γράψα
Στην τηλεοπτική σειρά "Συναντήσεις με αξιοσημείωτους ανθρώπους", ο σκηνοθέτης συνάντησε άτομα που δεν παίρνουν εύκολα βήμα στην τηλεόραση και που συχνά είναι απογορευτικό να μπαίνουν στο γυαλί.
Στην σειρά αυτή υπήρξε αναφορά στα Βραβεία Μαθηματικών που δίνει η Ακαδημία Αθηνών. Εκεί βραβεύτηκε ένα παιδί που ήταν γνωστό μόνο με τα αρχικά του, αφού ήταν φυλακισμένος και δεν μπορούσαν να πουν το όνομά του, και είναι γνωστός ως Ρόκας.
"Ο Ρόκας είναι ένας παιδί από την Λιθουανία, που ταξίδεψε στην Ελλάδα με μια βαλίτσα που περιείχε μεγάλες ποσότητες ναρκωτικών. Έγινε αντιληπτός στις αρχές της Μυτιλήνης όπου έφτασε και έτσι βρέθηκε στα 16 του, και χωρίς να γνωρίζει ελληνικά, στη φυλακή. Μέσα σε δυόμιση χρόνια, έμαθε ελληνικά και πέρασε με εξετάσεις στο Πολυτεχνείο".
Ο Ρόκας ήταν εκείνος που έφερε σε επαφή τον κ. Καραμαγγιώλη με τον ομογενή ηθοποιό και σκηνοθέτη του θεάτρου, Στάθη Γράψα.
"Όταν είδα την πρώτη παράσταση του Γράψα, αποφάσισα ότι αυτό πρέπει να γίνει ταινία. Διότι δεν έχουμε καταλάβει ποτέ το βάρος της σημασίας της εκπαίδευσης ειδικά μέσα σε χώρους όπως οι φυλακές ανηλίκους".
Athens-based Greek Australian actor and stage director Stathis Grapsas. Source: SBS Greek
Χαρακτηρίζει "παράλογο" το σχέδιο του να εισέλθει η τέχνη και ο πολιτισμός ειδικά σε τέτοιους χώρους, που "όποιος το ακούει γελάει ειρωνικά", συμπλήρωνει ο σκηνοθέτης.
"Εκεί λοιπόν, η τέχνη, η εκπαίδευση, ο πολιτισμός άρχισαν να έχουν μια σημαντική παρουσία στις ζωές των ανήλικων κρατουμένων. Να λειτουργούν υποστηρικτικά και, για πολλούς απ’ αυτούς, να συνεχίζουν και μετά την αποφυλάκισή τους να τους υποστηρίζουν σε αυτό που προσπαθούν να κάνουν, δηλαδή να μην ξαναγυρίσουν στην φυλακή".
Για τους σημερινούς αντιήρωες
"Η πραγματική ιστορία δεν γράφεται στα πρωτοσέλιδα και στις πρώτες ειδήσεις, αλλά στα 'ψιλά' των ειδήσεων. Και όχι απ’ αυτούς που λέμε ότι είναι πρωταγωνιστές αλλά απ’ αυτούς που συχνά μοιάζουν 'αντιήρωες'", λέει ο κ. Καραμαγγιώλης στο SBS Greek.
Αναφέρει ότι στο τέλος της ταινίας υπάρχει ένα “happy end” που δεν το έχει γράψει κάποιος Αμερικανός σεναριογράφος, αλλά η ζωή στην Ελλάδα την εποχή της κρίσης χωρίς καμιά υποστήριξη.
Και συνεχίζει: "Αυτό που κάνει ο Γράψας είναι πάρα πολύ σημαντικό γιατί αυτά τα παιδιά δεν θα πήγαιναν σχολείο με κανέναν άλλο τρόπο. Μιλάμε για παιδιά ώς 18 ετών, που δεν έχουν καμία σχέση, ή έχουν μια πλημμελή σχέση, με την εκπαίδευση. Και παίζοντας στο θέατρο, συμμετέχουν στο σχολείο της φυλακής, γίνονται ενεργοί και όταν βγουν από τη φυλακή έχουν δεξιότητες που δεν τις είχαν πριν".
From documentary "The Return". Source: Supplied
Σύμφωνα με τον κ. Καραμαγγιώλη, αυτή η (θεατρική) διαδικασία κάνει μια δύσκολη περίοδο, την περίοδο της κράτησης, ευεργετική για τον κρατούμενο.
"Αυτό συμβαίνει με όλους αυτούς τους αντιήρωες και έχει μια μεγάλη προέκταση στην κοινωνία μας".
Διαδραστική ταινία
Μέχρι το τέλος της χρονιάς, η "Επιστροφή" θα κυκλοφορήσει σε διαδρατική μορφή.
Θα μπορεί κάποιος να μπαίνει σε μια πλατφόρμα, να βλέπει αυτή την ταινία και, συγχρόνως, θα έχει πρόσβαση σε άλλες μικρότερης διάρκειας και σε πολύ συγκεκριμένα αφηγηματικά σημεία της ταινίας που του δημιουργούνται απορίες του τύπου "πού είναι αυτός ο ήρωας τέσσερα χρόνια μετά;", "με ποια δίκη έφτασε στις φυλακές", "τι κάνει ο Γράψας τώρα και σε ποιες φυλακές;", κ.λπ.
Στο τέλος της ταινίας, θα υπάρχει λίστα με οργανώσεις της Ελλάδα και του εξωτερικού που ασχολούνται με αυτό το θέμα.
From the documentary "The Return". Source: Supplied
"Η συσπείρωση των θεατών γύρω απ’ αυτές τις ταινίες δημιουργούν μια άλλου είδους διάδραση με την κοινωνία", λέει ο κ. Καραμαγγιώλης στο SBS Greek.
Για τους Απόδημους Έλληνες
Ερωτηθείς για τη σχέση του με τους Έλληνες του εξωτερικού και κατά πόσο οι Έλληνες μετανάστες είναι επίσης οι "αντιήρωες" στο πέρασμα του χρόνου αφού οι περισσότεροι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Ελλάδα η οποία δεν μπόρεσε να ακούσει τις ανάγκες τους και τα προβλήματά τους, ο κ. Καραμαγγιώλης απαντά:
"Όλοι από ανάγκη φύγανε από την Ελλάδα και η ανάγκη τους έκανε να οργανώσουν πιο αποτελεσματικά τη ζωή τους. Και έχουν τη δυνατότητα να βλέπουν αυτό που εμείς εδώ στην Ελλάδα, δεν βλέπουμε τόσο καθαρά και γι’αυτό τους ακούω πάρα πολύ προσεκτικά".
Πιστεύει ότι αποτελούν ένα πολύ σημαντικό κομμάτι, και πολλές φορές αντιπροσωπεύουν το καλύτερο κομμάτι μας και πολλές φορές αντιπροσωπεύουν και το πιο παραμελημένο κομμάτι του Ελληνισμού.
Αλλά, όπως λέει στο SBS Greek, θα τους ήθελε πιο ενεργούς.
"Θα τους ήθελαν να ψηφίζουν, καλύτερα δικτυωμένους με αυτό που συμβαίνει στην Ελλάδα τώρα". 
Και συνεχίζει: "Εδώ στην Ελλάδα, υπάρχει ένας φόβος, ο φόβος του ξένου, του μετανάστη και του πρόσφυγα που είναι εξαναγκασμένος να ταξιδέψει. Πολύ συχνά ξεχνάμε ότι και μεις στη διάρκεια της ιστορίας του ελληνικού κράτους, ήμασταν πάντα αναγκασμένοι να ταξιδεύουμε και να ψάχνουμε την τύχη μας αλλού".
From the documentary "The Return". Source: Supplied
Και κάνει λόγο για σύζευξη των Ελλήνων του εξωτερικού, των Ελλήνων εδώ και των ξένων Ελλήνων.
"Πολλά από τα παιδιά που είναι στην 'Επιστροφή' είναι Έλληνες αλλά έχουν μια άλλη καταγωγή", τονίζει.
Τέλος, λέει ότι αυτή η σύζευξη έχει ένα ακόμα βαθύ επίπεδο που πρέπει να το δούμε πάρα πολύ σοβαρά για να διαχειριστεί ο Έλληνας την ξενοφοβία και τον πρόσφατο ρατσιτσμό που αναπτύσσεται στην Ελλάδα.
From the documentary "The Return". Source: Supplied
Πατήστε Play στην κεντρική φωτογραφία για να ακούσετε τη συνέντευξη με τον σκηνοθέτη της ταινίας "Η Επιστροφή", Μενέλαο Καραμαγγιώλη (στα Ελληνικά)
