Τον Σεπτέμβριο του 1922, ο πλοίαρχος του Ιαπωνικού εμπορικού πλοίου Τokei Maru έσωσε τις ζωές 825 ανθρώπων, γυναικών, παιδιών και ανδρών, Ελλήνων και Αρμενίων από την οργή των Τούρκων την ώρα που η Σμύρνη καιγόταν από άκρη σε άκρη.
Σχεδόν εκατό χρόνια αργότερα, τo όνομα του πλοιάρχου και η τύχη του πλοίου ήταν ακόμη άγνωστα, με την ηρωική αυτή πράξη ανθρωπιάς να αποτελεί αντικείμενο μιας πολυετούς έρευνας.
Ένας απ’ αυτούς που ερευνούν την ιστορία αυτή είναι ο ομογενής ιστορικός, Σταύρος Σταυρίδης, ο οποίος έδωσε και σχετική διάλεξη στη Μελβούρνη με την ευκαιρία εκδήλωσης μνήμης για την 97η επέτειο της Μικρασιατικής καταστροφής.
Ο κ. Σταυρίδης μίλησε στο Ελληνικό Πρόγραμμα της Κρατικής Ραδιοφωνίας SBS για την έρευνά του και πως το ιαπωνικό πλοίο βοήθησε εκατοντάδες Έλληνες να ξεφύγουν από την κόλαση της Σμύρνης.
Στιγμιότυπο από την τελετή για τα θύματα της Μικρασιατικής Καταστροφής παρουσία του Γενικού Προξένου της Ιαπωνίας στην Μελβούρνη Kazuyoshi Matsunaga Source: Supplied
«Το 2004 είχα πάει σε ένα επιστημονικό συνέδριο στο Σακραμέντο της Καλιφόρνια και γνώρισα εκεί μερικούς Ελληνοαμερικανούς. Κάποιος από αυτούς μίλησε για ένα Ιαπωνικό πλοίο στη Σμύρνη προκαλώντας μου το ενδιαφέρον γιατί είχα εξετάσει πολλά διπλωματικά έγγραφα και δεν είδα καμία αναφορά για ένα τέτοιο πλοίο. Όταν γύρισα άρχισα να ψάχνω στις εφημερίδες της εποχής αλλά και στο προσωπικό ημερολόγιο του Αμερικανού Αρμοστή στην Κωνσταντινούπολη Μαρκ Μπρίστολ. Δεν βρήκα τίποτα. Ψάχνοντας όμως στις εφημερίδες εντόπισα μικρές αναφορές για ένα Ιαπωνικό πλοίο. Έγραψα για αυτό σε μία Ελληνοαμερικανική εφημερίδα», ανέφερε ο κ. Σταυρίδης για από που πήρε το ερέθισμα για να ξεκινήσει την έρευνα αυτή.
Το λιμάνι της Σμύρνης στις φλόγες Source: AAP Image/Mary Evans Picture Library
Η πρώτη επιβεβαίωση
Η έρευνα του ομογενή ιστορικού τον έφερε απέναντι σε έγγραφα του Αμερικανού διπλωμάτη, ποιητή και φιλέλληνα, Τζωρτζ Χόρτον, τα οποία αναφέρονταν σε ένα ιαπωνικό πλοίο που έσπευσε να βοηθήσει Έλληνες και Αρμενίους από την οργή των Τούρκων, χωρίς ωστόσο να αναφέρεται το όνομα του πλοίου ή του καπετάνιου του.
«Σε κείμενα του Αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών βρήκα μία αναφορά του Τζωρτζ Χόρτον για ένα πλοίο που δεν είχε όνομα, το οποίο πήρε τους πρόσφυγες και τους μετέφερε στον Πειραιά. Τότε είπα πως εάν γράφει γι’ αυτό ο Τζωρτζ Χόρτον που ήταν μεγάλος διπλωμάτης εκείνη την εποχή και προπαντός στη Σμύρνη, γνωρίζοντας τα γεγονότα, τότε πρέπει να υπάρχει κάποια αλήθεια πίσω από όλα αυτά», είπε.
«Δεν ξέρω ακριβώς πως βρέθηκε στην Σμύρνη, αλλά το μόνο που μπορώ να υποθέσω είναι πως το πλοίο του βρισκόταν στην Μεσόγειο και φαίνεται πως έλαβε κάποιο τελεσίγραφο. Όταν μπήκε στο λιμάνι της Σμύρνης και είδε τι γινόταν πέταξε το εμπόρευμά του μέσα στην θάλασσα και πήγε στο λιμάνι εκεί και προσπάθησε να βοηθήσει τους πρόσφυγες που ήθελαν να φύγουν. Πήρε στον Πειραιά περίπου 825 άτομα», ανέφερε ο ομογενής ιστορικός Σταύρος Σταυρίδης.
