Key Points
- ဖဲလါစဲးပထ့ဘၢၣ် ၅သီန့ၣ် အီစထြ့လယါကစးထီၣ်ဆဲးန့ၢ် ကသံၣ်ဒီသဒၢ လၢဖိသၣ် ၅နံၣ်ဆူဖီလာ်အဂီၢ်
- ပှၤသ့ပှၤဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်စံးဝဲ COVID မ့ၢ်တၢ်တဂ့ၤတဝါတခါသ့ လၢဖိသၣ်တနီၤနီၤအဂီၢ်
- ကသံၣ်ဒီသဒၢသ့ၣ်တဖၣ်အတၢ်မၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဖိသၣ်န့ၣ် စှၤန့ၢ်ပှၤသးပှၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ
ဖဲတနံၣ်အံၤစးထီၣ်သီန့ၣ် ကသံၣ်ဒီသဒၢ COVID-19 သ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်ဝဲဒၣ်လၢ ဖိသၣ် ၅ — ၁၁နံၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ။
ဖိသၣ် သးနံၣ်ကရူၢ်လၢအဆဲးကသံၣ်ဒီသဒၢအံၤန့ၢ်လံ အိၣ်ဝဲ 2.3 ကကွဲၢ် ဘၣ်ဆၣ်နာ်သက့ ဖိသၣ်လၢအဆဲးဘၣ်ကသံၣ်ဒီသဒၢအံၤ ၂ဖျၢၣ်ဒ်တၢ်ပာ်ပနီၣ်အီၤန့ၣ် အိၣ်ဒၣ်ထဲ ၄ဝ မျးကယၤန့ၣ်လီၤ။
Dr Brenden McMullan, လၢအမ့ၢ်ကသံၣ်သရၣ်လီၤဆီဘၣ်ဃးတၢ်ဆါဃၢ်ဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်ဖိသၣ်အဂ့ၢ် ဖဲဆ့ၣ်ဒနံၤဖိသၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်တဂၤစံးဝဲဒၣ် ဘၣ်ဃးကသံၣ်အံၤအတၢ်မၤဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးဒီး မ့ၢ်အဖိသ့ၣ်တဖၣ်လိၣ်ဘၣ်အီၤစ့ၢ်ကီးဧါန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်မိၢ်ပၢ်သ့ၣ်တဖၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်တဆံးတက့ၢ်န့ၣ်လီၤ။
ဖိသၣ်ကသံၣ်သရၣ်ဒီး သရၣ်ဒိၣ်စိသဃဲၤ Nick Wood စံးဝဲဒၣ် တၢ်ဂ့ၢ်အဂၤတကလုာ်လၢ ဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ဆဲးကသံၣ်ဒီသဒၢ အနီၣ်ဂံၢ်အိၣ်လီၤတဲာ်တ့ၢ်လၢတၢ်လီၢ်ခံန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ ကသံၣ်ဒီသဒၢသ့ၣ်တဖၣ်တၢ်ဆှၢအီၤတချုးတၢ်ဆၢကတီၢ်ဘၣ်ဒီး ပှၤကညီသ့ၣ်တဖၣ် အတဟံးန့ၢ်တၢ်ဆၢကတီၢ် လၢအကကွၢ်ဃု တၢ်ဆဲးကသံၣ်ဒီသဒၢတၢ်လီၢ် လၢအဖိသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်ဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ။
သရၣ်ဒိၣ်စိ Wood စံး၀ဲဒၣ် "မိၢ်ပၢ်လၢအဖိအသးနံၣ် ၆နံၣ် မ့တမ့ၢ် ၇နံၣ် လၢအဘၣ်တ့ၢ်လံ COVID-19 သ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ်ကဆိကမိၣ်ဝဲလၢ တၢ်ဆါဃၢ်အံၤဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် တနးကဲၣ်ဆိးဘၣ်ဒီး အဝဲသ့ၣ်တလိၣ်ကရီအသးလၢကဘၣ်ဆဲးကသံၣ်ဒီသဒၢအဂီၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ။"
နီၣ်နီၣ်တခီ အဝဲစံးဝဲဒၣ် "နမ့ၢ်ဘၣ်တ့ၢ်လံ COVID-19 န့ၣ် တချုးနဆဲးကသံၣ်ဒီသဒၢဒ်ဘၣ်အခါ တၢ်ပာ်ပနီၣ်အိၣ်လၢ ကဘၣ်အိၣ်ခိးအစှၤကတၢၢ်သၢလါန့ၣ်လီၤ။ အဃိတၢ်အံၤ ကမ့ၢ်စ့ၢ်ကီးတၢ်ဂ့ၢ်တကလုာ်လၢအမၤစှၤလီၤ တၢ်ဆဲးဘၣ်ကသံၣ်ဒီသဒၢအနီၣ်ဂံၢ်န့ၣ်လီၤ။"
မ့ၢ်အလီၢ်အိၣ်လၢဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်ကဘၣ်ဆဲးကသံၣ်ဒီသဒၢ COVID-19 စ့ၢ်ကီးဧါ။
ပှၤသ့ပှၤဘၣ်ခံဂၤလၢၤအံၤစံးဝဲ ခိၤရိၤနၤ အဃၢ်န့ၣ် အါတက့ၢ် လၢဖိသၣ်အဂီၢ် မ့ၢ်တၢ်လၢ အတဆူၣ်ကဲၣ်ဆိးဘၣ် နာ်သက့ လၢဖိသၣ်စှၤကိးဂၤအဂီၢ် လီၤဆီဒၣ်တၢ်ဖိသၣ်လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ဆူးတၢ်ဆါအဂုၤအဂၤဒီး ဘၣ်အိးကသံၣ်ဖီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ် COVID-19 ကဲတၢ်တဂ့ၤတဝါလၢအဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်သ့ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ။
သရၣ်ဒိၣ်စိ Wood စံး၀ဲဒၣ် "ဖိသၣ်တနီၤနီၤန့ၣ်အိၣ်တဆူၣ်ဘၣ်နးနးကလဲာ်ဒီး ဘၣ်လဲၤထီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်အိၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ။ ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အ၀ဲသ့ၣ် ကလိၣ်ဘၣ်အါထီၣ် အီၣ်စံၣ်ကၠ့ၣ် (Oxygen) မ့တမ့ၢ်ဘၣ်တခီ တၢ်ထံသ့ၣ်တဖၣ် ခီဖျိလၢအဝဲသ့ၣ်ကသါတန့ၢ်ဂ့ၤဂ့ၤဒီး အဝဲသ့ၣ် အယုၢ်လီၤတၢ်အီၣ်တၢ်အီတန့ၢ်အါလၢ်ကဲၣ်ဆိးဘၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ။"
အ၀ဲစံးလၢ ကသံၣ်ဒီသဒၢ COVID-19 သ့ၣ်တဖၣ် မၤတုာ်န့ၢ် ဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်လၢတၢ်အိၣ်တဆူၣ်ဘၣ်နးနးကလဲာ်သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ။
သရၣ်ဒိၣ်စိ Wood စံး၀ဲ "တၢ်ဆါဃၢ်အံၤမ့ၢ်ဘၣ်တ့ၢ်လံနၤဘၣ်ဆၣ်သနာ်က့ ကသံၣ်ဒီသဒၢဒီး တၢ်ဆါဃၢ်အံၤပာ်ဖှိၣ်ဃုာ်အသးန့ၣ် တၢ်ကဲဘျုးကဲဖှိၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဝဲလီၤ။ နီၣ်ခိဂံၢ်တြီဆၢလၢနဒိးန့ၢ်ဘၣ်အီၤန့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် ကအါဒိၣ်ထီၣ်ဒီး ကဒီသဒၢနၤလၢ တၢ်ဆါဃၢ်ကဘၣ်နၤအသီတဘျီအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ။"
Dr McMullan စံး၀ဲ ပှၤလၢအတဆဲးဘၣ်ကသံၣ်ဒီသဒၢဘၣ် လၢအပၣ်ဃုာ်ဒီးဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဒိးန့ၢ်ဘၣ် ခိၤရိၤနၤဘဲရၢးစ် တၢ်ဆါညီန့ၣ်လီၤ။
အ၀ဲစံးလၢ "ဖဲတၢ်ဆါသံသတြိာ်ကဲထီၣ်သီသီအခါန့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ် ပှၤသးနံၣ်ဆံဆဲၣ်နံၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ထီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်အါမး မ့ၢ်လၢအဘၣ်တၢ်ဆါအံၤအဃိန့ၣ်လီၤ။ ခဲကနံၣ်အံၤန့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ်အါလၢ ဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်ထီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်န့ၣ်လီၤ။"
ကသံၣ်ဒီသဒၢသ့ၣ်တဖၣ်အံၤတၢ်ပူၤဖျဲးအိၣ်ထဲလဲၣ်။
ပှၤသ့ပှၤဘၣ်သ့ၣ်တဖၣ်စံးလၢ ကသံၣ်ဒီသဒၢသ့ၣ်တဖၣ် ဘၣ်တၢ်မၤကွၢ်တ့ၢ်အီၤဒီး ဆဲးန့ၢ်ဘၣ်လံဖိသၣ်အကကွဲၢ်အါမးသကုၤဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ်န့ၣ်လီၤ။
ဖဲအီစထြ့လယါကီၢ်ပူၤအံၤ ဘၣ်တၢ်သမံသမိးမၤကွၢ်အီၤလၢ ပှၤပၢဆှၢရဲၣ်ကျဲၤ တၢ်ကူစါယါဘျါကသံၣ်ပီးလီ (Therapeutic Goods Administration) ဒီး အီစထြ့လယါကတၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တၢ်ဆဲးကသံၣ်ဒီသဒၢကရူၢ် (Australian Technical Advisory Group on Immunisation (ATAGI)) ဟ့ၣ်လံတၢ်အုၣ်ကီၤလၢတၢ်ကသူအီၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ။
သရၣ်ဒိၣ်စိ Wood မ့ၢ်ပှၤတီခိၣ်ရိၤမဲ တၢ်ကွဲး AusVaxSafety —အီစထြ့လယါကသံၣ်ဒီသဒၢတၢ်ပူၤဖျဲး အတၢ်ပာ်ဖျါ လၢအပဲၤထံနီၤဖး ကသံၣ်ဒီသဒၢ အတၢ်ပူၤဖျဲးအနီၣ်ဂံၢ်နီၣ်ဒွး စးထီၣ်လၢဖိသၣ် ၅နံၣ်တုၤ ၁၅နံၣ် လၢအအါန့ၢ်အဂၤ ၂ဝဝ,ဝဝဝ န့ၣ်လီၤ။
အဝဲစံး ကသံၣ်အတၢ်ဒိဘၣ် လၢဖိသၣ်အဂီၢ်န့ၣ် အါတက့ၢ် မ့ၢ်ဝဲဖဲထးဆဲးလီၤကသံၣ်အလီၢ်န့ၣ် ဆါဒီး ထီၣ်ဂီၤ ဒီးညီနုၢ်န့ၢ်စးထီၣ်ဟဲကဲထီၣ်ဝဲဖဲတၢ်ဆဲးကသံၣ်အသီခါ ၄၈နၣ်ဂံၢ်အတီၢ်ပူၤဒီး ယံၤဝဲတသီခံသီန့ၣ်လီၤ။
မ့မ့ၢ်ကသံၣ်အတၢ်ဒိဘၣ်အဂုၤအဂၤ လၢဖိသၣ်ဒီး ပှၤနီၣ်ဒိၣ်ထီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ လိၤကိၢ်ထီၣ်၊ ခိၣ်သၣ်ဃံဆါ ဒီး ညၣ်ထူၣ်ဆါသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ။
နာ်သက့ သရၣ်ဒိၣ်စိ Wood စံးစ့ၢ်ကီးဝဲလၢ "တၢ်ပနီၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤန့ၣ် အါတက့ၢ်ကဲထီၣ်အါလၢပှၤနီၣ်ဒိၣ်ဒီး ဖိသၣ်န့ၣ် တကဲထီၣ်အါလၢ်ကဲၣ်ဆိးဘၣ်။ ဖိသၣ် ၅ — ၁၁နံၣ် ဒၣ်လဲာ် တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်တကဲထီၣ်အါ ဒ်သိး ဖိသၣ် ၁၂ — ၁၅နံၣ် သ့ၣ်တဖၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ။"
လၢဖိသၣ် ၁၂နံၣ် ဆူအဖီလာ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ် သရၣ်ဒိၣ်စိ Wood ဒီးအဝဲကရူၢ် တၢ်ဃိထံၣ်သ့ၣ်ညါအပူၤန့ၣ် တထံၣ်ဘၣ်ဝဲ တၢ်လီၤဘၣ်ယိၣ်လၢ သးဖျၢၣ်ညိးထီၣ်အဂီၢ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ။
အဝဲစံးလၢ "တၢ်အံၤ လၢပှၤသးနံၣ် ၁၅ — ၂၅နံၣ် အဘၢၣ်စၢၤသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်ကဲထီၣ်အသးအါတဆဲးဖိ။ဒီး အါတက့ၢ်ကဲထီၣ်အသးအါဒီးဖိသၣ်ပိာ်ခွါသ့ၣ်တဖၣ် ဖဲလၢအဆဲးကသံၣ်ဒီသဒၢခံဖျၢၣ်တဖျၢၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်လီၤ။ မ့မ့ၢ်ပှၤသးစၢ် မ့တမ့ၢ် ပှၤဆံဆဲၣ်နံၣ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ဘၣ်သ့ၣ်သ့ၣ် အဝဲသ့ၣ်တစံးလၢ အတူၢ်ဘၣ် သးနါပှၢ်ဆါ မ့တမ့ၢ် သးကနိး သစံၣ်ချ့န့ၣ်လီၤ။"
ဒီး အ၀ဲစံးစ့ၢ်ကီးဝဲလၢ "အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ်တူၢ်ဘၣ်ဒ်အံၤသၢပျၢၤန့ၣ် အလီၢ်အိၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်ကဘၣ်လဲၤထံၣ်ဒီးအကသံၣ်သရၣ်ထီရီၤ GP မ့တမ့ၢ် ဂ့ၢ်ဂီၢ်အူကသံၣ်သရၣ်ဖးဒိၣ်န့ၣ်လီၤ။ နာ်သက့ တၢ်အံၤတကဲထီၣ်ညီနုၢ်ဘၣ်။ အဂၤတကလးအကျါ ကအိၣ်ဒၣ်ထဲ ယဲၢ်ဂၤန့ၣ်လီၤ။"
Dr McMullan မ့ၢ်ကသံၣ်သရၣ်ဖးဒိၣ်လီၤဆီတဂၤလၢ အဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်လၢအဘၣ်ဃး တၢ်ဆါဃၢ်အတၢ်ကူဘၣ်ဂာ် အတၢ်ဒိဘၣ်အိၣ်နးနးကလဲာ်အဂ့ၢ်ဒီး ဘၣ်မၤတၢ်ဘၣ်ဃးတၢ်ဆဲးကသံၣ်ဒီသဒၢတကပၤန့ၣ်လီၤ။
Dr McMullan စံး၀ဲ "ယဘၣ်ကွၢ်ထွဲဖိသၣ်လၢအဘၣ် COVID တၢ်ဆါနးနးန့ၣ် အါန့ၢ် ယဘၣ်ကွၢ်ထွဲဖိသၣ်လၢအတူၢ်ဘၣ်ကသံၣ်ဒီသဒၢအတၢ်ဒိဘၣ်န့ၣ်လီၤ။"
ကသံၣ်ဒီသဒၢဖဲလဲၣ်တခါလၢတၢ်အုၣ်ကီၤအိၣ်လၢဖိသၣ်သ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်လဲၣ်။
ခဲကနံၣ်အံၤ ATAGI ဟ့ၣ်အခွဲးဒီးအိၣ်ဒီးတၢ်အုၣ်ကီၤလၢ ဖိသၣ် ၆လါ တုၤ ၅နံၣ်သ့ၣ်တဖၣ် တၢ်ဆဲးန့ၢ်အဝဲသ့ၣ်ကသံၣ်ဒီသဒၢ Moderna's Spikevax အကလုာ် န့ၢ်ဝဲခံထးန့ၣ်လီၤ။
ATAGI စံး၀ဲလၢ "ဖိသၣ်သးနံၣ်ကရူၢ်အံၤ မ့ၢ်ပှၤတဖုလၢ အဘၣ်ထီၣ် တၢ်ဆါဟံၣ်ခီဖျိ COVID-19 အနီၢ်ဂံၢ်စှၤကတၢၢ်န့ၣ်လီၤ။ အသ့ၣ်တဖၣ်အံၤဘၣ်ထီၣ်တၢ်ဆါဟံၣ်ခီဖျိ န့ၣ်အိၣ်ထဲစှၤကိးဂၤဖိ COVID-19 ဒီးပှၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်မ့ၢ်ပှၤလၢအအိၣ်ပာ်ဒီးတၢ်ဆူးတၢ်ဆါတခါခါ မ့တမ့ၢ် အနီၣ်ခိဂံၢ်တြီဆၢအဂံၢ်စၢ်ဒိၣ်မးသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ။"
National Interoperable Notifiable Diseases Surveillance System ပာ်ဖျါဝဲလၢ စးထီၣ် ၂ဝ၂၁ လါဒံၤစဲဘၢၣ် ၁ သီတုၤလၢ ၂ဝ၂၂ လါယူၤ ၁၇သီအတီၢ်ပူၤန့ၣ် ဖိသၣ်အါန့ၢ် ၃၅ဝ,ဝဝဝ ဘၣ်ဝဲ COVID-19 တၢ်ဆါဒီး သံလၢတၢ်ဆါအံၤအိၣ်ဝဲ ၈ဂၤန့ၣ်လီၤ။
ဖိသၣ်ကိးဂၤဒဲးလၢအသးနံၣ်အိၣ် ၅ — ၁၁နံၣ် ဒီး ၁၂ — ၁၅နံၣ်သ့ၣ်တဖၣ် ဆဲးကသံၣ်ဒီသဒၢ Pfizer မ့တမ့ၢ် Moderna သ့ဝဲလီၤ။ ကသံၣ်ဆဲး ၃ဖျၢၣ်တဖျၢၣ်န့ၣ် တၢ်အုၣ်ကီၤဒၣ်ထဲ ဖိသၣ်လၢအသၣ်လၢအအိၣ်ဒီးတၢ်ဂံၢ်စၢ်ဘါစၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ။
Long COVID — ခိဘံးယံၤထၢ ဖဲဖိသၣ်အကျါ
Dr McMullan စံးဝဲ မ့ၢ်ထိၣ်သတြီၤဒီးဖိသၣ်န့ၣ် COVID ယံၤထၢအံၤ ကဲထီၣ်အါဒီး ပှၤသးပှၢ်သ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ။
အ၀ဲစံးလၢ "အါတက့ၢ်ဖိသၣ်လၢအဘၣ် COVID သ့ၣ်တဖၣ် က့ၤဂ့ၤထီၣ်ကဒါက့ၤ ဒ်သိးလၢညါလီၢ်လီၢ် ဖဲစှၤကိးနွံအတီၢ်ပူၤန့ၣ်လီၤ။"
SBS အိၣ်ဒီးတၢ်ပာ်သးကျၢၤမုဆှုလၢ အဟ့ၣ်နီၤလီၤပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒၣ် COVID-19 တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤလၢခံကတၢၢ်သ့ၣ်တဖၣ် ဆူအီစထြ့လယါကီၢ် ကလုာ်ဒူၣ်ဆဲးလၤအါကလုာ် ဒီး ကျိာ်အါကလုာ်အပှၤတဝၢသ့ၣ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ။ အိၣ်ဆိးပှဲၤဒီးတၢ်ပူၤဖျဲးဒီး အိၣ်ဒီး တၢ်မ့ၤန့ၢ်တၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ကျိၤ ဒ်အမ့ၢ်နလဲၤအိၣ်သကိး
လီပှာ်ယဲၤသန့ အတၢ်ပာ်ဖျါ လၢနနီၣ်ကစၢ်ကျိာ်ဒၣ်နဲထီဘိတက့ၢ်။
