نگرانی‌ها برای شهروندان استرالیایی در ایران، پس از قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور در ماه گذشته، به ویژه برای یک نفر که اس‌بی‌اس متوجه شده از سال ۲۰۲۲ در ایران زندانی است، رو به افزایش است.
کایلی مورگیلبرت، مدیر اتحادیه بازداشت‌های غیرقانونی و خودسرانه استرالیایی‌ها (AWADA)، می‌گوید که او بسیار نگران وضعیت «حداقل یک، احتمالا تعداد بیشتری از شهروندان استرالیایی در زندان» در ایران است که به کمک دیپلمات‌های استرالیایی نیاز دارند.
او به اس‌بی‌اس می‌گوید: «من بسیار نگران این شهروند استرالیایی هستم. می‌دانم که آنها در حال صحبت بودند... ایران و استرالیا در مورد وضعیت آن شخص با یکدیگر در تعامل بودند.»
مورگیلبرت ادامه داد: «من بسیار نگرانم چراکه اکنون این شخص هیچ کمک کنسولی ندارد... اگر سفارتی وجود نداشته باشد، چه اتفاقی برای تلاش‌هایی که ممکن است برای تضمین آزادی او در حال انجام باشد، خواهد افتاد؟»
هفته پیش، استرالیا تمام عملیات سفارت خود در تهران را به حالت تعلیق درآورد و دیپلمات‌ها را به یک کشور ثالث منتقل کرد.
این اقدام پس از تصمیم دولت کارگر برای اخراج سفیر ایران صورت گرفت، وقتی که آنتونی آلبانیزی، نخست‌وزیر استرالیا، اعلام کرد ایران دو حمله علیه جامعه یهودیان در ملبورن و سیدنی را هدایت کرده است.
دولت استرالیا همچنین قانونی را تصویب خواهد کرد که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار دهد.
این اقدام تا حد زیادی مورد استقبال جامعه ایرانی‌استرالیایی قرار گرفته است که سال‌هاست خواستار قرار گرفتن سپاه در فهرست سازمان‌های تروریستی هستند.
اما سرنوشت یک شهروند دو تابعیتی اکنون در هاله‌ای از ابهام است.
وضعیت وحشتناک
مورگیلبرت که به اتهام جاسوسی به مدت دو سال در ایران زندانی بود، می‌گوید قرار دادن نام سپاه پاسداران در فهرست گروه‌های تروریستی و برکناری سفیر «اقدامی قاطع و ضروری بود».
با این حال، او درباره یک شهروند استرالیایی که به گفته او در ایران زندانی است، ابراز نگرانی کرد.
او می‌گوید: «اگر روابط دیپلماتیک واقعا رو به وخامت باشد، این وضعیت وحشتناکی برای آن شخص و خانواده‌اش است. من واقعا با آنها همدردی می‌کنم و نمی‌توانم تصور کنم که اگر این اتفاق زمانی که من آنجا بودم می‌افتاد، چه احساسی داشتم. این یک مانع واقعی در مسیر پیشرفت است و واقعا نگران‌کننده است.»
امیدوارم به نحوی کانال ارتباطی را در مورد این فرد باز نگه داشته شود.
وزارت امور خارجه و تجارت (DFAT) استرالیا به سوالات اس‌بی‌اس در مورد فرد بازداشت شده در ایران پاسخی نداد.
در اکتبر ۲۰۲۴، یک گزارش تحقیقی از اس‌بی‌اس نشان داد که حداقل دو شهروند استرالیایی در زندان‌های ایران نگهداری می‌شوند. با وجود پیگیری‌های اس‌بی‌اس برای درخواست توضیح از DFAT، وضعیت آنها همچنان نامعلوم است.
سخنگوی وزارت امور خارجه استرالیا در بیانیه‌ای گفت: «دولت استرالیا همچنان متعهد به حمایت از استرالیایی‌های نیازمند به کمک‌های کنسولی در ایران است، حتی در مواردی که کمک‌های ما محدود باشد.»
او ادامه داد: «توانایی ما برای ارائه کمک‌های کنسولی در ایران، هم برای استرالیایی‌ها و هم برای شهروندان دو تابعیتی استرالیایی-ایرانی، بسیار محدود است. این توصیه سال‌هاست که در توصیه دولت مبنی بر «سفر نکنید» برای ایران منعکس شده است.»
سخنگو در ادامه گفت: «ما همچنان به استرالیایی‌ها توصیه می‌کنیم که به ایران سفر نکنند. اگر استرالیایی‌ها در ایران هستند، در صورت ایمن بودن، باید در اسرع وقت آنجا را ترک کنند.»
اس‌بی‌اس متوجه شده است که کمک‌های کنسولی ممکن است شامل تماس تلفنی با یک استرالیایی در بازداشت برای برقراری ارتباط، ارتباط با مقامات محلی در مورد سلامت شهروند استرالیایی، ارائه فهرست وکلای محلی و کمک به برقراری ارتباط با اعضای خانواده یا افراد معرفی شده باشد.
مارتین کی‌ئر، مدرس روابط بین‌الملل در دانشگاه سیدنی، به اس‌بی‌اس می‌گوید که «اگر استرالیایی‌هایی به دردسر افتاده یا به کمک کنسولی نیاز داشته باشند»، استرالیا اکنون باید به سفارتخانه‌های دیگر در منطقه تکیه کند.
او می‌گوید: «برای مثال، سفارت ما در بغداد می‌تواند همزمان با مقامات سفارت ایران در بغداد صحبت کند، هرچند این کار را دشوارتر می‌کند.»
کی‌ئر گفت: «این هنوز مانع از آن نمی‌شود که وزیر امور خارجه [پنی وانگ] گوشی را بردارد و با همتای خود در تهران تماس بگیرد. اینکه آیا آنها به آن تماس پاسخ می‌دهند یا اینکه آیا او آن تماس را برقرار می‌کند، کاملا چیز دیگری است.»
او ادامه داد: «فعالیت‌های روزمره به دلیل عدم حضور کنسول‌گری در تهران مختل می‌شود. اما اگر هر یک از طرفین بخواهند به آن تماس‌های تلفنی پاسخ دهند، مذاکرات سطح بالا یا تماس‌های تلفنی هنوز هم می‌تواند به خوبی انجام شود.»
چند استرالیایی در خارج از کشور زندانی هستند؟
تعداد استرالیایی‌هایی که در بازداشت خودسرانه در خارج از کشور نگهداری می‌شوند مشخص نیست، اما «AWADA» گزارش داده که بازداشت ناعادلانه ۱۱ نفر دارای تابعیت استرالیا در خارج از کشور را تأیید کرده است؛ از جمله یک نفر در ایران که این سازمان از او حمایت می‌کند.
این نهاد پیش‌بینی می‌کند که رقم واقعی بالاتر باشد.
سازمان AWADA سال گذشته گزارشی به کمیته تحقیق سنا در مورد بازداشت غیرقانونی شهروندان استرالیایی نوشت و در آن اظهار داشت که «در هر زمان، تعداد نامعلومی از استرالیایی‌ها در خارج از کشور با حبس روبرو هستند، زیرا به ناحق توسط دولت‌های خارجی بازداشت شده‌اند یا توسط گروه‌های مسلح، سازمان‌های تروریستی یا سایر بازیگران غیردولتی ربوده شده‌اند».
این سازمان توضیح می‌دهد که این تعداد نامعلوم است چراکه «در استرالیا هیچ تعریف قانونی از بازداشت غیرقانونی وجود ندارد».
کلر چندلر، سناتور لیبرال تاسمانیا، که ریاست کمیته انجام این تحقیق را بر عهده داشت، می‌گوید امیدوار است که دولت «مکانیسم‌های مناسبی را برای اطمینان از امنیت هر استرالیایی در ایران قبل از تصمیم‌گیری برای تبدیل سفیر [ایران] به عنصر نامطلوب ایجاد کرده باشد».
او گفت: «این فرآیندی است که دولت از طریق آن عمل خواهد کرد ... من مطمئنم که آنها هر کاری از دستشان بربیاید انجام می‌دهند تا مطمئن شوند که استرالیایی‌ها در ایران در امان هستند.»
تشدید دیپلماسی گروگان‌گیری
ایران سابقه‌ی طولانی در به‌کارگیری دیپلماسی گروگان‌گیری دارد؛ اقدامی که برخی از کارشناسان آن را بازداشت خودسرانه‌ی خارجی‌ها برای اهداف دیپلماتیک توصیف می‌کنند.
به گفته وب‌سایت Smartraveller وابسته به وزارت امور خارجه‌ی استرالیا، استرالیایی‌ها و ایرانی-استرالیایی‌ها در معرض خطر بالای بازداشت خودسرانه در ایران هستند.
مورگیلبرت هشدار می‌دهد که «خطر بسیار واقعی وجود دارد که ایران بتواند در تلافی گروگان‌گیری‌های بیشتری انجام دهد».
آخرین باری که استرالیا در استفاده ایران از دیپلماسی گروگان‌گیری مشارکت داشت، در جریان مذاکرات برای آزادی مورگیلبرت در سال ۲۰۲۰ بود. او در یک مبادله زندانی با سه تروریست ایرانی محکوم که در ارتباط با یک توطئه بمب‌گذاری در تایلند در سال ۲۰۱۲ محکوم شده بودند، مبادله شد.
او می‌گوید: «فکر می‌کنم این احتمال وجود دارد که ایران با بازداشت شهروندان استرالیایی بیشتر، به دنبال تلافی علیه استرالیا باشد.»
او ادامه داد: «فکر می‌کنم به همین دلیل است که دولت استرالیا با قاطعیت اعلام کرد که هر کسی که در حال حاضر در ایران است باید خارج شود و هر شهروند استرالیایی باید سعی کند آنجا را ترک کند.»
کارهایی که آنها می‌توانند انجام دهند بسیار محدود است. آنها نمی‌توانند مردم را به طور کلی از رفتن به ایران منع کنند.
دارا کاندوئیت، متخصص خاورمیانه در دانشگاه ملبورن، در مصاحبه‌ای با اس‌بی‌اس در سال ۲۰۲۴، دیپلماسی گروگان‌گیری ایران را «یک مدل تجاری بسیار سودآور» توصیف کرد.
کاندوئیت گفت: «آنها از مردم به عنوان مهره‌های چانه‌زنی برای گرفتن نوعی امتیاز از کشور خودشان استفاده خواهند کرد. این برای رژیم ایران بسیار سودآور بوده است.»
«قادر به انجام هر کاری»
استرالیایی‌ها تنها شهروندان خارجی در معرض خطر دستگیری در ایران نیستند؛ در ماه آگوست، نیویورک‌تایمز گزارش داد که حداقل چهار آمریکایی در ایران بازداشت شده‌اند و بازداشت دو نفر از آنها به بعد از درگیری اسرائیل و ایران در ماه جون مرتبط است.
کمی پس از این درگیری، یک تبعه فرانسوی-آلمانی هم در یک سفر دوچرخه‌سواری در ایران بازداشت شد. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، به روزنامه فرانسوی لوموند گفت که او به دلیل «ارتکاب جرم» دستگیر شده است.
مورگیلبرت هشدار می‌دهد که راه‌های دیگری نیز وجود دارد که رژیم ممکن است برای انتقام‌جویی به کار گیرد و می‌گوید که جمهوری اسلامی «قادر به انجام هر کاری» است.
او می‌گوید: «می‌توانیم انتظار داشته باشیم که سپاه پاسداران تهاجمی‌تر عمل کند. من نمی‌دانم قابلیت‌های آنها در داخل استرالیا چقدر است، اما امیدوارم که سازمان‌های امنیتی استرالیا این تهدید را جدی بگیرند.»
او افزود: «خطر واقعی وجود دارد که آنها در واکنش به این موضوع، تلاش‌های شرورانه خود را در خاک استرالیا افزایش دهند.»
مورگیلبرت می‌گوید: «ما در مورد سپاه پاسداران صحبت می‌کنیم. آنها می‌توانند هر کاری انجام دهند. آنها از قوانین بین‌المللی یا حتی قوانین کشور خودشان، ایران، نگران نیستند. آنها هر کاری که بخواهند انجام می‌دهند.»
برنامه فارسی رادیو اس‌بی‌اس در روزهای شنبه و سه‌شنبه ساعت ۳ بعد از ظهر از طریق رادیو، به صورت آنلاین، کانال شماره ۳۰۲ تلویزیون‌های دیجیتال و از طریق اپ رایگان SBS Audio قابل دسترس است.
برای شنیدن برنامه های زنده و پادکست های ما اپ SBS Audio را از APP Store یا Google Play دانلود کنید. همچنین می توانید به اس بی اس فارسی از طریق اسپاتیفای، یا اپل پادکستز گوش کنید.
