قطع دسترسی به اینترنت در برخی از کشورها در بزنگاه‌های مختلف روز‌به‌روز در حال بیشتر شدن است؛ راهکارهای خلاقانه مقابله با آن هم، همینطور.
گزارش سازمان «access now» نشان داده است که ۲۰۲۴ بدترین سال از نظر قطعی اینترنت در جهان بوده است، به طوری که ۵۴ کشور، ۲۹۶ بار اینترنت را قطع کرده‌اند.
این روند در ماه‌های گذشته بارها مشاهده شده است؛ در ماه جون، گروه روسی ناظر بر اینترنت «نا سویازی» از ۶۵۴ مورد قطعی داده تلفن همراه در مناطق مختلف روسیه خبر داد که تقریبا ۱۰ برابر تعداد گزارش شده در ماه قبلی آن است.
همین روند در جریان جنگ ۱۲ روزه اسرائیل با ایران هم مشاهده شد، همانطور که پیشتر در جریان اعتراضات «زن، زندگی، آزادی» و آبان ۹۸، شهروندان با قطعی‌های متعددی روبرو شده‌اند.
استفاده صدها هزار نفر در ایران از تور
راهکارهای شهروندان برای مقابله با قطعی‌ها معمولا استفاده از وی‌پی‌ان است.
وی‌پی‌ان معمولا مثل یک تونل مخفی برای اتصال اینترنت کار می‌کند که قبل از رفتن به وبسایت یا برنامه‌ای که می‌خواهید از آن استفاده کنید، داده‌های شما را از طریق این تونل به یک سرور امن ارسال می‌کند. دولت‌ها اما به راحتی می‌توانند با روش‌های مختلفی مثل قطع دسترسی به آی‌پی‌های وی‌پی‌ان جلوی آن‌ها را می‌گیرند.
در مقابل، برخی به راهکارهای جدیدی برای دسترسی به دنیای اینترنت روی آورده‌اند؛ ماهواره‌های استارلیک و شبکه تور (Tor) برخی از آن‌ها هستند.
پاول زونف، سخنگوی این شبکه در گفت‌وگویی با اس‌بی‌اس روسی، می‌گوید تعداد فزاینده‌ای از شهروندان در ایران و روسیه به تور روی آورده‌اند.
او در این رابطه گفت: «تور در سراسر جهان بسیار محبوب است، اما در موارد بسیار حساس و بحرانی مثل روسیه و ایران، ویژگی‌هایی دارد که دیگر ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی که قول حفظ حریم خصوصی و امنیت می‌دهند، ارائه نمی‌کنند.»
او افزود: «ما شاهد صدها هزار کاربر در ایران هستیم، به‌ویژه افرادی که از «اسنوفلِیک» (Snowflake) استفاده می‌کنند؛ ابزاری ساده برای مقابله با سانسور که هر کسی می‌تواند فقط با باز کردن یک تب مرورگر و فعال کردن افزونه‌ای، آن را اجرا کند.»
گفتنی است دسترسی به تور به طور کلی در ایران قطع است.
دسترسی به اینترنت وقتی «اینترنتی وجود ندارد»
کاربران معمولا از تور برای عبور از فیلترینگ استفاده می‌کنند، اما به گفته سخنگوی این شبکه، تور قابلیت استفاده در زمان قطعی اینرنت را هم به کاربران خود می‌دهد.
زونف در این رابطه توضیح داد: «تور دسترسی به اینترنت را حتی زمانی ممکن می‌سازد که خود اینترنت در دسترس نیست.»
او افزود: «وقتی درباره قطعی اینترنت یا سانسور صحبت می‌کنیم، به‌طور مشخص منظورمان مسدودسازی در سطح شبکه است... در چنین شرایطی، تور در واقع به عبور از مسدودسازی در سطح شبکه کمک می‌کند، چون ما اتصال شما را طوری جلوه می‌دهیم که انگار از یک کشور دیگر برقرار شده است.»
نحوه کار تور تقریبا مشابه وی‌پی‌ان است، به زبان ساده شبکه تور فعالیت‌های اینترنتی شما را از طریق چیزی شبیه مجموعه‌ای از تونل‌های مخفی که توسط داوطلبان در سراسر جهان اداره می‌شوند، راه می‌اندازد.
زونف نحوه کار این شبکه را این چنین توضیح می‌دهد: «ایده ساده پشت تور این است که مثل یک وی‌پی‌ان اما بهتر از آن است. [تور] به جای اینکه فقط ترافیک شما را رمزگذاری کند، ترافیک شما را ناشناس هم می‌کند.»
او افزود: «این به پنهان کردن موقعیت مکانی شما، آنچه هنگام مرور اینترنت به دنبال آن هستید، و وب‌سایت‌هایی که بازدید می‌کنید و تمام ارتباطات دیگری که اغلب با فعالیت اینترنتی شما مرتبط است، کمک می‌کند.»
زونف ادامه داد: «چیزی که بسیاری از مردم نمی‌دانند این است که هنگام استفاده از هر نوع خدمات اینترنتی، اطلاعات جانبی زیادی مثل متادیتا و داده‌های رفتاری جمع‌آوری می‌شود. اما تور همه این‌ها را حذف می‌کند و اجازه نمی‌دهد ردپایی از رفتار یا اطلاعات جانبی کاربر باقی بماند.»
یک پروژه «جامعه‌محور»
این به این معنا نیست که کاربر با استفاده از تور کاملا ناشناس خواهد بود، بسیاری از افرادی که فعالیت‌های غیرقانونی در تور داشته‌اند شناسایی و بازداشت شده‌اند.
اما زونف می‌گوید چیزی که تور را از وی‌پی‌ان‌ها متفاوت می‌کند وابستگی به مردم است.
او در این رابطه گفت: « نکته خوب درباره تور این است که یک پروژه مبتنی بر جامعه است. این یک پروژه جامعه‌محور است بنابراین به‌خاطر این طراحی، ما اساسا مالک داده‌های شما نیستیم، چون این شبکه توسط داوطلبانی اداره می‌شود که کامپیوترهای خود را اجرا می‌کنند و پهنای باندشان را در اختیار شبکه قرار می‌دهند.»
او افزود: «هر بار که اتصال برقرار می‌کنید، فقط از گوشی خود به یک وبسایت وصل نمی‌شوید، بلکه اتصال شما از سه سرور مستقل عبور می‌کند که هرکدام توسط افراد مختلفی اداره می‌شوند، و هیچ‌کس در هیچ‌یک از این مراحل نمی‌تواند ببیند شما از کجا آمده‌اید یا به کجا می‌روید.»
زونف توضیح داد: «چون این شبکه توسط همتایان شما (افراد عادی و داوطلب) پشتیبانی می‌شود، نیازی نیست که اعتماد خود را فقط به یک شرکت بزرگ بسپارید.»
بیشتر بخوانید
اختلال گسترده در شبکه مخابرات و اینترنت ایران
نگرانی‌‌های زیادی درباره سواستفاده از این شبکه وجود دارد؛ گزارش‌های متعددی از استفاده از تور برای دسترسی به دارک‌وب (وب‌تاریک) وجود دارد؛ جایی که فعالیت‌های غیرقانونی مثل قاچاق مواد مخدر و فروش سلاح در آن صورت می‌گیرد.
همچنین این احتمال وجود دارد که از تور برای توزیع بدافزار و نرم‌افزارهای مخرب دیگر استفاده شود.
از پروژه نیروی دریایی آمریکا تا شبکه‌ای پنهان برای اینترنت
زونف می‌گوید هدف اصلی شبکه تور وقتی ساخته شد ایجاد «یک راه امن برای برقراری ارتباط بود».
۴ او توضیح داد: «این پروژه در ابتدا به عنوان یک پروژه تحقیقاتی برای نیروی دریایی [ایالات متخده] آغاز شد تا اطمینان حاصل شود که اطلاعات بسیار حساس هنگام انتقال به طور ایمن و مطمئن محافظت می‌شوند.»
براساس وبسایت تور این شبکه توسط مراکز فدرال مختلف در ایالات متحده، بنیادهای خصوصی و اهداکنندگان شخصی تامین مالی می‌شود.
حالا بعد از ۲۵ تور پس از ساخت این شبکه سخنگوی این شرکت می‌گوید آن‌ها هدفی بسیار گسترده‌تر دارند.
زونف گفت: «در طول این سال‌ها، که اکنون بیش از ۲۵ سال از آن می‌گذرد، تور به چیزی تکامل یافته که امروزه به عنوان یکی از امن‌ترین و ناشناس‌ترین روش‌های مرور اینترنت شناخته می‌شود.»
لرا شوتس، از اس‌بی‌اس روسی که به عنوان بخشی از بورسیه سفارت آلمان و باشگاه ملی مطبوعات استرالیا به انجمن رسانه‌ای دویچه‌وله به بن سفر کرده است، این مصاحبه را با پاول زونف انجام داده بود.
برنامه فارسی رادیو اس‌بی‌اس در روزهای شنبه و سه شنبه ساعت ۳ بعد از ظهر از طریق رادیو، به صورت آنلاین، کانال شماره ۳۰۲ تلویزیون‌های دیجیتال و از طریق اپ رایگان SBS Audio قابل دسترس است. برای شنیدن برنامه های زنده و پادکست های ما اپ SBS Audio را از APP Store یا Google Play دانلود کنید. همچنین می توانید به اس بی اس فارسی از طریق اسپاتیفای، یا اپل پادکستز گوش کنید.
