شواهد محکمی وجود دارد که نشان می دهد داشتن فعالیت جسمی بر روند پیر شدن ما اثر می گذارد. افراد مسنی که فعالیت جسمی دارند معمولا دارای بدنی سالم تر، اندامی متناسب تر و عضله های قوی تری هستند و احتمال ابتلا به بیماری و ناتوانی در آنها نسبت به کسانی که تحرک زیادی ندارند، کمتر است. اما اینکه چطور فعالیت داخلی بدن آن هم در سطح مولکولی می تواند ما را جوان و شاداب نگه دارد هنوز دقیقا مشخص نیست. مطالعات گذشته نشان می دهد که فعالیت جسمی باعث تغییر کارکرد سیستم ایمنی بدن، سیستم ترمیم عضلات، ژنها و سیستمهای دیگر بدن می شود. بر اساس جدیدترین یافته های علمی، فعالیتهای هوازی مثل پیاده روی آهسته و با وقفه می تواند از لحاظ بیولوژیکی سلولهای ما را جوانتر کند، درحالی که، برای مثال، دمبل زدن اثر مشابهی در این زمینه ندارد. سوال اصلی اینجاست که چگونه فعالیتهای مختلف می توانند در سطوح میکروسکوپی بر اندام ما اثر بگذارند و آیا اصلا ما باید این تفاوتها را در فعالیتهای جسمی مان در نظر بگیریم یا نه؟
به گزارش Sydney Morning Herald، بعضی از محققان معتقدند که مهمترین تاثیرات ضد پیری ناشی از فعالیت جسمی، در بخش فوقانی کروموزمها اتفاق می افتد که با ذرات telomere پوشیده شده اند. telomere وظیفه محافظت از DNA در زمان تقسیم سلولی را بر عهده دارد. اما متاسفانه با پیر شدن سلول، telomere دچار فرسایش و کوتاهی شده و دیگر نمی تواند از DNA محافظت کند. در نتیجه سلولها شکننده و سست شده و می میرند.
بنابر این، بسیاری از دانشمندان معتقدند که طول telomere معیار مناسبی برای اندازه گیری سن عملکردی یک سلول است. اما یافته ها نشان می دهند که طول telomere متغیر است و بر اساس سبک زندگی و میزان تحرک افراد، کوتاه یا بلند می شود. برای مثال، نتیجه یک تحقیق در سال ۲۰۰۹ نشان داد که طول telomere در بدن دونده های رقابتی میانسال بسیار بیشتر از افراد میانسال کم تحرک بوده و تقریبا به بلندی طول telomere در بدن افراد جوان و سالم است.
اما این تحقیق فقط نشان می داد که طول telomere در بدن دوندگان میانسال بیشتر است و الزاما ثابت نمی کرد که فعالیت جسمی باعث این افزایش طول می شود. به همین دلیل، بسیاری از دانشمندانی که در انجام تحقیقات قبلی مشارکت داشتند تصمیم گرفتند در تحقیق جدیدی مشارکت کنند که در نوامبر امسال در European Heart Journal منتشر شد. در این پژوهش جدید، آنها به بررسی تاثیر فعالیت جسمی در تغییر طول telomere پرداختند. آنها امیدوار بودند که بتوانند میزان اهمیت نوع و شدت تحرک را هم در مطالعاتشان در نظر بگیرند.
محققان کارشان را با بررسی ۱۲۴ زن و مرد میانسال سالم که فعالیت جسمی خاصی انجام نمی دادند شروع کردند. آنها تناسب هوازی و فشار خون داوطلبان را اندازه گیری کردند تا بتوانند طول telomere موجود در گلبولهای سفید خونشان را مشخص کنند. سپس محققان شاخصهای خونی و آنزیم تاثیرگذار بر طول telomere در بدن داوطلبان را بررسی کردند.
در مرحله بعدی، داوطلبان به سه گروه تقسیم شدند. از گروه اول، به عنوان گروه کنترل، خواسته شد تا به زندگی عادیشان برگردند و به فعالیتهای جسمی دلخواهشان بپردازند. از گروه دوم خواسته شد که یا طبق برنامه سه بار در هفته و هر بار ۴۵ دقیقه پیاده روی تند یا آهسته داشته باشند، و هفته سه بار یک برنامه فشرده چهار مرحله ای شامل چهار دقیقه فعالیت شدید و چهار دقیقه استراحت را انجام دهند. از گروه سوم هم خواسته شد تا هفته ای سه مرتبه در باشگاه حاضر شده و یک دوره بدنسازی استقامتی شامل دمبل زدن را بگذرانند.
داوطلبان به مدت شش ماه بر طبق برنامه هایشان عمل کردند و در تمام طول این مدت، محققان به طور منظم ضربان قلب داوطلبان را اندازه گیری می کردند. بعد از پایان شش ماه، تمام آنها مجددا برای انجام آزمایش خون و تناسب اندام به آزمایشگاه دعوت شدند. بررسی های انجام شده نشان داد که ورزشهای هوازی، علاوه بر telomere ، telomerase را هم تحت تاثیر قرار می دهد. telomerase آنزیمی است که همانند سازی انتهای DNA را کامل می کند. آزمایشات نشان داد که داوطلبانی که فعالیت جسمی هوازی داشتند، اندام متناسب تری داشته و طول و میزان تحرک telomerase در گلبولهای سفید خونشان بسیار بیشتر از قبل شده بود. اما طول telomerase در داوطلبانی که با دستگاههای ورزشی و دمبل کار کرده بودند تغییری نکرده و یا در مواردی حتی کوتاهتر هم شده بود.
در نتیجه، این تحقیق نشان داد که آنچه باعث افزایش طول telomerase و کاهش روند پیری سلولهای بدن می شود، فعالیتهای هوازی است، نه ورزشهای مقاومتی. البته اینطور هم نیست که کار با دستگاههای ورزشی اصلا مانع پیری بدن نشود. دمبل زدن و کار با دستگاه هم مانند هر تمرین دیگری باعث تناسب اندام می شود که خودش یکی از مهمترین عوامل افزایش طول عمر است. در کل، واقعیت این است که هر نوع فعالیت جسمی می تواند روند پیری را حتی در افراد میانسال دگرگون کند. یا به عبارت بهتر، ماهی را هر وقت که از آب بگیرید تازه است.
