Son dönemde dünya çapında ve Avustralya’da çok sayıda örnek, COVID-19 aşısı kapsamında, virüsten gerçekten korunmak için iki doz olmak gerektiğini gösteriyor
İki haftada azami koruma
Klinik deneyler de azami koruma için ikinci dozun üzerinden iki hafta geçmesi gerektiğini gösteriyor.
Peki, azami koruma ne demek?
- Sağlıklı kişilerde ciddi şekilde hastalanma ve ölüme karşı tam koruma.
- COVID-19 belirtilerine gösterme riskinin büyük oranda azalması.
- Koronavirüsün bulaşması riskinin azalması.
- Koronavirüsün bulaşması durumunda, vücudun ürettiği virüs sayısında azalma. Yeni çalışmalar virüsü başkalarına bulaştırma riskinin de azaldığını gösteriyor.
Olduğunuz her doz sizi biraz daha koruyor. Tek doz olursanız, aşının size sağladığı koruma kalkanının tümüne sahip olamıyorsunuz. İki doz bu kalkanın oluşma fırsatını artırıyor.
Ancak bilmeniz gereken bir şey daha var. İki doz aşı olup virüsü kapıp başkalarına bulaştırma riskiniz mevcut. Tabi bunun için çok şanssız olmanız gerekiyor.
Tek doz Pfizer olursam ne olur?
Pfizer aşısının üzerinde yapılan klinik deneyler, ikinci dozu olduktan bir hafta sonra ne kadar etkili olduğuna odaklanmıştı. Ancak testler birinci dozu olduktan 12 gün kadar sonra aşının bir miktar koruma sağladığını gösterdi.
Şimdi aşının yapılmaya başlanmasından sonra derlenen gerçek hayattan alınan veriler de bu ön sonuçları destekliyor. İlk dozdan dört hafta sonra hastaneye kaldırılma riski büyük oranda azalıyor.
Ayrıca, araştırmalar ve raporlar, ilk doz Pfizer’ın evdeki diğer bireylere virüsün bulaşma riskini yüzde 50 ila yüzde 90 azalttığını gösteriyor.
Tek doz AstraZeneca'dan sonra ne oluyor?
AstraZeneca başta tek dozluk aşı olarak geliştirilmişti ve klinik deneylerde yüzde 76’lık bir etkinlik oranı olduğu görüldü. Ancak sonra bu klinik deneyler ikinci doz eklenerek genişletildi. Deneyler ikinci dozun vücuttaki antikor oranını çok artırdığı tespit edildi.
Gerçek hayattan verilere göre AstraZeneca’nın tek dozu, bulaşmaya karşı yüzde 65 koruma sağlıyor. Ayrıca kapma durumunda da başkasına bulaştırma riskini yüzde 50 azaltıyor. Bu veriler henüz bilimsel dergilerde yayınlanmadı. Bu veriler Pfizer’a benzer.
Pfizer gibi, ilk AstraZeneca dozundan dört hafta sonra, virüsü kapmanız durumunda hastanelik olma riskiniz büyük oranda azalıyor.
Aşıdan sonra neden bekliyoruz?
Pfizer gibi mRNA aşıları ile AstraZeneca gibi viral vektör aşıları arasındaki tüm farka rağmen, aşı olduktan sonra vücusun antikor üretmesi zaman alıyor. AstraZeneca’nın ilk dozundan 14 gün sonra vücutta antikorlar görülmeye başlıyor ve sonraki 14 gün boyunca sayıları artıyor.
Peki, vücudun bu aktikorları üretmesi için neden bu kadar zaman geçmesi gerekiyor?
İlk dozdan sonra vücudun tepkisini takip eden araştırmacılar, bağışıklık sisteminin antikor üretmesi için en az 10 gün geçmesi gerektiğini tespit etmiş.
Bu antikorlar SARS-CoV-2’nin yüzeyindeki proteini fark edip vücudun virüse karşı mücadele edebilmesini sağlıyor.
Vücuttaki T hücrelerinin de harekete geçmesi için en az bir hafta gerekiyor. T hücreleri de aşıya karşı tepkimeye giren bir tür beyaz kan hücreleri.
Vücut hazır olduğu için ikinci dozda tepki çok daha hızlı gerçekleşiyor. İkinci dozu olduktan sonraki bir hafta içinde vücuttaki antikor oranı 10 kattan fazla artıyor.
Kısaca anlatmak gerekirse, ilk doz bağışıklık sisteminizi hazırlıyor ve ikinci doz da size gerçekten bir bağışıklık kazandırıyor.
Kısmi aşılanmanın riski yüksek
AstraZeneca veya Pfizer, tek doz aşının belli bir koruma sağladığı bir gerçek. Ancak bünyesi zayıf olanlar veya riskli görevlerde çalışanların kısmen korunması son derece sakıncalı. Bu yüzden de ön safta çalışan sağlık görevlilerinin, karantina çalışanlarının ve yaşlı bakım sektöründe çalışanların acilen iki doz aşı olması çok önemli.
Bir başka sıkıntı da, tüm mevcut COVID-19 aşılarının orijinal koronavirüs üzerinden geliştirilmiş olmaları. Ancak şu anda, yeni vakaların çoğunu yeni varyantlar oluşturuyor. Aşıların, özellikle de tek doz olduysanız, bazı varyantlara karşı daha az etkili olduğu belirtiliyor.
Derlenen ilk verilere göre, Pfizer aşısı Delta varyatına karşı yüzde 88 etkili. Ancak tek dozda etkinlik yüzde 33’e düşüyor.
Kappa varyantında da benzer oranlar görülüyor. Bu yüzden de ön safta çalışanların iki doz aşı olması çok önemli.
Bir başka bilinmesi gereken veri de hem Pfizer hem de AstraZeneca aşılarının etkinliği yaşla azalıyor. Tek doz Pfizer veya AstraZeneca aşısından sonra yaşlıların gençlerden daha az korunduğu ortaya çıktı. Ancak ikinci dozda koruma oranları eşitleniyor. Bu araştırma henüz bilimsel bir kurul tarafından incelenmese de, yaşlılarda tam korunma için ikinci dozun önemini vurgulamak için önemli.
Kylie Quinn Rebecca L. Cooper Foundation, the CASS Foundation ve RMIT University’den fon alıyor. Yeni Zelanda’nın aşı danışma kurumu Advisory Board for the Vaccine Alliance of Aotearoa’ya danışmanlık hizmeti veriyor.
Jennifer Juno NHMRC’den fon alıyor.
