NHỮNG GÌ ĐÃ ĐƯỢC TUYÊN BỐ
Số liệu thống kê chính thức của năm 2021 về số tử vong ở Úc cung cấp bằng chứng là các vắc-xin COVID-19 đã gây thêm hàng ngàn cái chết.
NHẬN ĐỊNH CỦA AAP FACTCHECK
Sai. Các chuyên gia nói rằng các trường hợp tử vong thêm này là ở mức tăng khoảng một phần trăm và có thể được giải thích bằng nhiều yếu tố khác nhau bao gồm những trễ nải trong việc điều trị sức khỏe trong thời gian đại dịch, dân số đang lão hóa và tỉ suất tử thấp trong năm 2020.
Thượng nghị sĩ của Queensland và là người nổi tiếng hoài nghi về vắc-xin, Gerard Rennick, đã dùng các con số của Australian Bureau of Statistics (ABS) (Nha Thống kê Úc) cho thấy mức tăng về số tử vong trong năm 2021, làm bằng chứng rằng vắc-xin gây tử vong cho “hàng ngàn” người.
Tuyên bố này sai. Các chuyên gia cho AAP FactCheck biết là số tử vong giảm xuống trong năm 2020 trước khi lại tăng lên trong năm 2021. Con số của năm 2021 cho thấy mức tăng tử suất được lường biết trước là khoảng 2.000 người hay khoảng một phần trăm khi so sánh với các năm trước đại dịch và có xét đến những thay đổi về dân số.
Khoảng 1.200 trường hợp tử vong thêm trong năm 2021 có thể trực tiếp là do COVID-19 trong khi các trường hợp khác có thể là do mọi người đã trễ nải trong việc điều trị sức khỏe trong suốt thời gian đại dịch.
Thượng nghị sĩ của Liberal National Party (LNP) (Đảng Tự do Quốc gia) đưa ra tuyên bố này trong một ý kiến đăng trên Facebook vào ngày 2 tháng 5, nói đến số liệu thống kê tạm thời của ABS cho tháng 1 năm 2022 về tử suất. “Số tử vong kể cả các trường hợp tử vong được chuyển tới pháp y đã được công bố một cách tạm thời cho năm 2021. Số tử vong này cung cấp bằng chứng rất mạnh mẽ rằng vắc-xin đã gây thêm hàng ngàn cái chết,” bài đăng này nói.
Thượng nghị sĩ Rennick giải thích tiếp rằng số tử vong trong năm 2021 là cao hơn đối với hầu hết các tháng khi so sánh với năm 2020. Ông tuyên bố rằng thậm chí chiếm trong số tử vong thêm do COVID gây nên, có “hơn 8.000 cái chết trong năm 2021 mà không thể được quy là do COVID hay tăng trưởng dân số”.
Khi được AAP FactCheck liên lạc yêu cầu cho biết cơ sở cho tuyên bố của mình, Thượng nghị sĩ Rennick nói: “Nếu không phải vắc-xin thì còn là cái gì khác?”
“Một sự giải thích hợp lý duy nhất khác có thể là số tử vong tăng lên do những lần phong tỏa mà hậu quả của việc chăm sóc sức khỏe bị bỏ bê hay tự tử,” ông cho biết trong một thư điện tử.
Ba chuyên gia cho AAP FactCheck biết rằng Thượng nghị sĩ Rennick nhầm lẫn trong tuyên bố của mình.
Phó Giáo sư Katy Bell, một nhà dịch tễ học tại School of Public Health (Khoa Y tế Công cộng) của University of Sydney (Đại học Sydney), nói ông ấy “nhầm lẫn tương quan với hệ quả”.
“Tuyên bố của ông ấy dựa vào quan sát của ông ấy rằng việc chích ngừa đang tăng lên liên quan đến số tử vong tăng lên nhưng có các yếu tố liên quan khác và giải thích cho cả hai. Không có bằng chứng là vắc-xin đã gây thêm hàng ngàn cái chết,” Tiến sĩ Bell cho biết trong một thư điện tử.
Một báo cáo nghiên cứu vào tháng 3 năm 2022 mà Tiến sĩ Bell là đồng tác giả, phát hiện các mức tăng về số tử vong không phải COVID trên toàn thế giới từ đầu đại dịch “có thể liên quan đến tình trạng quá tải của hệ thống y tế và những thay đổi về hành vi tìm kiếm sự giúp đỡ về y khoa, cũng như việc tìm hiểu thiếu chắc chắn (báo cáo không đầy đủ) về những cái chết do COVID-19”.
Tiến sĩ Bell nói một số trường hợp tử vong thêm ở Úc trong năm 2021 có thể là do mọi người trễ nải trong việc chăm sóc sức khỏe cần thiết vì họ lo sợ có thể bị nhiễm vi-rút hoặc do các phòng khám y khoa bị đóng cửa.
Karen Cutter, một thành viên của Nhóm Làm việc về Tử suất do COVID-19 thuộc Viện Định phí Bảo hiểm nói rằng con số 8.000 trường hợp tử vong thêm này không giải thích cho thực tế là số tử vong giảm xuống trong năm trước đó, và cũng không giải thích cho dân số đang tăng lên và đang lão hóa của nước Úc.
Nhóm này phát hiện nước Úc có “tử suất thêm ở mức âm” là khoảng 5.000 trường hợp tử vong trong năm 2020, so với những gì đáng lẽ được lường biết trước nếu không có đại dịch. Khi so sánh, nhóm này phát hiện thấy rằng có thêm khoảng 2.000 trường hợp tử vong trong năm 2021 khi so với các con số trước đại dịch, một mức tử tăng khoảng một phần trăm.
Khoảng 1.2000 trong số 2.000 trường hợp này là tử vong do COVID mà được bác sĩ chứng nhận, nhóm này phát hiện thấy.
Trong khi dữ liệu của ABS cho thấy trên lý thuyết, có thêm các trường hợp tử vong do ung thư và bệnh tim mạch trong 2021 so với năm 2020, bà Cutter nói số liệu thống kê của ABS về tỉ suất tử không giải thích cho sự tăng trưởng dân số và dân số đang lão hóa.
“Dân số trong năm 2021 nhiều hơn trong năm 2015 là chín phần trăm nhưng dân số trên 65 tuổi (nhóm tuổi mà hầu hết các trường hợp tử vong xảy ra ở nhóm này) nhiều hơn 20 phần trăm,” bà cho AAP FactCheck biết trong một thư điện tử.
“Chúng ta đã có sự cải thiện về tử suất trong suốt thời gian này, nhưng sự cải thiện đó vẫn chưa đủ để đối trọng lại dân số đang tăng trưởng và lão hóa. Các trường hợp tử vong do ung thư là một thí dụ rõ ràng về điều này. Tử suất do ung thư chủ yếu là không thay đổi trong suốt thời gian này, nhưng các con số tuyệt đối về tử vong do ung thư bây giờ là cao hơn nhiều so với năm 2015.”
ABS còn sử dụng phép đo đường tử suất được chuẩn hóa theo tuổi (SDR), nghĩa là các con số tử vong được điều chỉnh cho những thay đổi về dân số trong hết các nhóm tuổi nhằm cung cấp một sự so sánh tốt hơn theo thời gian. Bằng phép đo lường đó, số tử vong do bệnh cúm và viêm phổi, ung thư, các bệnh tim mạch do thiếu máu cục bộ, các bệnh về mạch máu não và bệnh tiểu đường, tất cả đều giảm xuống trong năm 2021 khi so sánh với SDR của năm 2020 hoặc SDR trung bình suốt trong các năm từ 2015-19, theo ABS.
Tử vong do chứng mất trí nhớ và bệnh về đường hô hấp tăng lên trong năm 2021 so với năm 2020 khi sử dụng cùng phương pháp tính toán này, ABS báo cáo.
Viện Sức khỏe và Phúc lợi Úc nói rằng mặc dù có một mức tăng về tình trạng đau buồn tâm lý và tăng trong việc sử dụng các dịch vụ sức khỏe tâm thần trong suốt đại dịch, nhưng số tử vong do tự tử không tăng lên.
Phó Giáo sư James Trauer, trưởng Đơn vị Xây dựng Mô hình Bệnh dịch tại Monash University (Đại học Monash) cũng nói, cách diễn giải của thượng nghị sĩ về dữ liệu này là sai sót.
AAP FactCheck Source: ABS, deaths by month of occurance
"Có một vài điểm cần suy xét, nhưng suy xét chính là tổng số tử vong được quan sát thấy trong năm 2021 là rất sát với những gì được lường biết trước từ sự tăng trưởng dân số nếu quý vị so sánh năm 2021 với bất kỳ năm nào trước đó mà không phải năm 2020," Tiến sĩ Trauer cho AAP FactCheck biết trong một thư điện tử.
"Có một cách khác mà chúng ta biết số tử vong này không phải do việc chích ngừa gây nên, đó là nước Úc có một hệ thống rất tốt để báo cáo các trường hợp bất lợi sau khi chủng ngừa (AEFIs), vốn đã rõ ràng phát hiện bất kỳ tín hiệu nào của ngay cả một tác dụng phụ tương đối hiếm gặp liên quan đến vắc-xin."
Các chuyên gia cho AAP FactCheck biết rằng không có bằng chứng là các vắc-xin đứng đằng sau mức tăng khoảng 2.000 trường hợp tử vong trong tử suất được lường biết trước.
Họ nói mức tăng trong năm 2021 có thể phần nào được giải thích là do những người này qua đời sau khi đã trễ nải việc chăm sóc sức khỏe cũng như những người qua đời trực tiếp do COVID. Tuyên bố của thượng nghị sĩ còn không xét đến mức giảm lớn về số tử vong trong năm 2020 cũng như sự tăng trưởng của đất nước và dân số đang lão hóa.
Sai – Tuyên bố này không chính xác.
* AAP FactCheck là thành viên được công nhận của International Fact-Checking Network (Mạng lưới Quốc tế về Kiểm tra Dữ kiện Thực tế). Muốn được cập nhật về những kiểm chứng dữ kiện thực tế mới nhất của chúng tôi, hãy theo chúng tôi trên Facebook, Twitter và Instagram.
