Hình ảnh lưu truyền trên TV và mạng xã hội cho thấy các chiến binh Taliban đã xuất hiện bên trong phủ tổng thống Afghanistan, họ đứng ngồi chung quanh bàn của tổng thống, tay vẫn nắm chặt khẩu súng AK47. Họ đã hạ quốc kỳ Afghanistan xuống và sẽ sớm tuyên bố một tên mới cho đất nước - Tiểu vương quốc Hồi giáo Afghanistan.
Tên này có từ trước khi lực lượng Hoa Kỳ lật đổ phe Taliban sau vụ tấn công ngày 11 tháng 9 năm 2001. Gần 20 năm sau, khi các lực lượng Hoa Kỳ và đồng minh hoàn thành việc rút quân, Taliban quay trở lại nắm quyền đất nước.
Tổng thống Afghanistan, Ashraf Ghani, và các thuộc hạ đã rời khỏi đất nước đến Tajikistan. Trong một tuyên bố trực tuyến ông Ghani nói rằng ông đã bỏ trốn sau khi Taliban nói rõ rằng họ sẵn sàng đổ máu.
“Tôi nên ở lại và đối mặt với những tên Taliban có vũ trang muốn vào cung điện, hay rời khỏi đất nước thân yêu mà tôi đã dành cả cuộc đời mình để bảo vệ? Để tránh cảnh đổ máu, tôi nghĩ tốt nhất tôi nên ra nước ngoài."
Afghan President Ashraf Ghani speaks during a press conference at the presidential palace in Kabul, Afghanistan. Source: AAP
Từ Doha, Thủ lĩnh cấp cao của Taliban, Mullah Abdul Ghani Baradar, đã gửi lời chúc mừng.
"Tôi muốn chúc mừng những người Afghanistan theo đạo Hồi về chiến thắng to lớn này, đặc biệt là những người dân và cư dân của Kabul, và tôi cũng muốn khuyên và yêu cầu tất cả các mujahideen (các chiến binh Taliban) rằng chúng ta đã đạt đến một tình huống không thể ngờ tới và duy nhất, điều này xảy ra với sự giúp đỡ của đấng tối cao và nó làm cho chúng ta không được kiêu ngạo. Trước đây chúng ta không có nhiều trách nhiệm như ngày nay, bởi vì bây giờ tất cả chúng ta đều được thượng đế thử thách, ngày ngày chúng ta sẽ tham gia vào công việc của quốc gia chúng ta, trong việc cung cấp an ninh cho người dân và hy vọng cho tương lai của họ."
Khi màn đêm buông xuống hôm chủ nhật 15/8, các chiến binh Taliban được triển khai trên khắp Kabul đã tiếp quản các đồn cảnh sát bị bỏ hoang và cam kết duy trì luật pháp và trật tự trong quá trình chuyển đổi.
Suhail Shaheen, phát ngôn viên và nhà đàm phán của Taliban, nói rằng nhóm này muốn thành lập một "chính phủ Hồi giáo cởi mở, hòa nhập".
“Trọng tâm của chúng tôi là an ninh của thành phố Kabul và tài sản của người dân, danh dự của họ không bị tổn hại và người dân không bị giết hại. Điều quan trọng là chúng tôi phải thực hiện tất cả các biện pháp cần thiết cho an ninh của người dân . Vì vậy, đó là những gì chúng tôi đang làm ngay bây giờ. Tôi nghĩ một chính phủ Afghanistan hòa nhập, là nhu cầu, ý chí và mong muốn của người dân Afghanistan. Họ muốn có một chính phủ như vậy."
Tuy nhiên, cư dân đã báo cáo rằng các cuộc giao tranh và cướp bóc trên khắp một thành phố đang xảy ra trong hoảng loạn và sợ hãi. Abddul Abed cho biết giao tranh ngày càng trở nên tồi tệ hơn.
"Với tình hình hiện tại, không có gì đảm bảo tương lai của Afghanistan sẽ dẫn đến đâu? Chiến sự ngày càng trở nên tồi tệ và phe đối lập đang tiến lên. Tôi từng làm việc với người nước ngoài, và tôi không an toàn. Mỗi ngày tôi đều căng thẳng về những gì sẽ xảy ra với mình."
Cảnh tượng hỗn loạn tại sân bay quốc tế của Kabul vẫn tiếp tục, khi hàng nghìn người cố gắng di tản khỏi Afghanistan. Tốc độ của cuộc tấn công kéo dài một tuần của Taliban đã khiến các cường quốc phương Tây choáng váng, trong đó Mỹ, NATO và Australia đã chi hàng tỷ USD cho cuộc chiến kéo dài 20 năm. Giờ đây, họ đang gấp rút tổ chức các cuộc di tản nhân viên. Hoa Kỳ đã rời khỏi tỏa đại sứ của họ trong đêm. Thủ tướng Anh Boris Johnson hứa sẽ tiếp tục các chuyến bay hồi hương.
Western forces are trying to evacuate diplomatic personnel from Afghanistan. Source: Getty Images
"Rất nhiều phụ nữ và trẻ em gái đã được học hành nhờ những nỗ lực của Vương quốc Anh, các quyền, nhân quyền và sự bình đẳng đã được thúc đẩy và bảo vệ theo cách mà Afghanistan chưa từng thấy trước đây. Tất nhiên chúng tôi không muốn thấy điều đó biến mất. Chúng tôi đã đưa một số lượng lớn công dân Afghanistan ra ngoài và chúng tôi đang làm việc rất nhanh và tiếp tục đưa tất cả các công dân Vương quốc Anh ra khỏi đó lúc này. Nhưng chúng tôi chỉ có làm điều đó trong vài ngày tới."
Máy bay Đức cũng đang trên đường đến Afghanistan. Ngoại trưởng Heiko Maas nói rằng sự an toàn của công dân Đức và nhân viên địa phương là ưu tiên hàng đầu.
"Chúng tôi đang làm mọi thứ ngay bây giờ để cho phép công dân và cựu nhân viên địa phương rời đi trong những ngày tới. Tuy nhiên, điều gì có thể xảy ra rất khó dự đoán vào lúc này. Đó là lý do tại sao chúng tôi liên hệ chặt chẽ với Hoa Kỳ và các đối tác quốc tế khác, và đã đồng ý rằng chúng tôi sẽ hỗ trợ lẫn nhau về các biện pháp sơ tán trong những ngày tới. Chúng tôi đã giúp đỡ những người khác và chúng tôi cũng sẽ chấp nhận sự giúp đỡ của họ."
Thủ tướng Scot Morrison sáng nay 16/8 đã mô tả cảnh tượng thật tàn khốc.
"Hãy để tôi nhắc nhở mọi người, rằng lý do chúng ta đến đó là để truy tìm Osama bin Laden, lý do chúng ta đến đó là để ngăn chặn Al-Quaeda và ngăn chặn các hoạt động liên kết từ đó. Và rất nhiều người Úc, 41 người Úc đã đã mất mạng vì lý do đó, và cuối cùng đó là nguyên nhân của tự do và vì điều đó mà chúng ta mãi mãi biết ơn."
Ông Morrison đã bị chỉ trích rộng rãi vì đã không hành động sớm hơn, với nhiều thông dịch viên người Afghanistan và những người khác hỗ trợ lực lượng Úc, vẫn mắc kẹt ở đó và có nguy cơ bị giết hoặc bị bắt giữ. Các binh sĩ Úc đóng tại Townsville và máy bay của không quân Úc đang chuẩn bị bay tới Afghanistan trong tuần này, ông Morrison cho biết các hoạt động sẽ được Hội đồng An ninh Quốc gia xem xét.
"Kể từ tháng 4 năm nay, 430 nhân viên làm việc tại địa phương, người Afghanistan và gia đình của họ, chúng ta đã đưa đến Úc và tái định cư khi dự đoán tình hình sẽ xấu đi. Như các bạn biết, chúng tôi đã đóng cửa đại sứ quán của mình vào tháng 5 và hồi hương các nhân viên Úc vào thời điểm đó. Chúng tôi đang tiếp tục các hoạt động của mình cùng với các đối tác của chúng ta tại một khu vực rất nguy hiểm của thế giới. Nội các An ninh Quốc gia sẽ xem xét các hoạt động khác nhau. Nhưng tôi rõ ràng không thể đi sâu vào chi tiết về điều đó vì sự an toàn của những người có liên quan."
Source: AP
Úc sẽ không tăng quota di trú nhân đạo, nhưng đang có đề nghị các công dân Afghanistan nên được ưu tiên hơn. Ông Morrison nói rằng chính nghĩa tự do vẫn đang được gìn giữ. Úc quyết định rút quân sau 20 năm hiện diện và 41 quân nhân Úc thiệt mạng trong lúc phục vụ ở Afghanistan.
Nhưng con số đó lại nhạt nhòa so với số người Afghanistan thiệt mạng với hơn 50.000 thường dân và 50.000 binh sĩ đã thiệt mạng. Liên Hiệp Quốc ước tính chỉ trong năm nay, hơn 550.000 người Afghanistan đã phải rời bỏ nhà cửa của họ.
Cách đây một tháng khi bị chất vấn tại sao rút quân ra khỏi Afghanistan, Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden nói trong quân đội Mỹ có những người lính có cha mẹ đã từng phục vụ ở Afghanistan, liệu chúng ta có phải gởi cả cháu chắt của họ qua đó? Không, chúng ta sẽ không gởi thêm thế hệ người Mỹ nào tham chiến ở Afghanistan trừ phi có một kết cuộc khác đi, ông Biden đã giải thích như vậy.
