Tiếng Anh Úc có thực sự là tiếng Anh không? Cách giao tiếp độc đáo của người Úc đã khiến nhiều người, đặc biệt là những người Úc mới đến, hỏi câu hỏi này.
"Grouse" là gì? (nghĩa là rất tốt)
"Mate" là ai? (ở Úc, bất kỳ ai cũng có thể là "mate").
“Crikey” (Trời ơi)! Đúng là khó hiểu thật. Nhưng chắc chắn đó là tiếng Anh.
Những hạn chế của tiếng Anh và các câu chuyện
Check for teaching resources
Teaching Aussie slang and idioms
Tiếng Anh không chỉ là một ngôn ngữ - đó là một tập hợp của những câu chuyện.
Nếu lắng nghe tiếng Anh kỹ lưỡng, chúng ta sẽ nghe thấy tiếng va chạm leng keng của rìu và kiếm Viking. Chúng ta nghe thấy tiếng ồn ào náo nhiệt của những bữa tiệc xa hoa kiểu Pháp. Chúng ta nghe thấy tiếng một chàng cao bồi Mỹ vừa phi nước đại vừa hét lên "hee-haw".
Những người từng nói tiếng Anh đã để lại dấu ấn của chính mình trong ngôn ngữ này.
Những người Viking hung hãn đã mang đến cho người nói tiếng Anh một "nỗi sợ hãi" - “scare” (gốc gác là một từ của người Viking). Những "quý tộc" (nobles) Pháp "sang trọng" (fancy) đã mang đến cho chúng ta "ẩm thực" (cuisine) (tất cả các từ này đều là từ tiếng Pháp). Những chàng cao bồi Mỹ đã mang đến cho chúng ta "những câu chuyện cổ tích" (tall tales) - tức là những câu chuyện đầy màu sắc, quá đỗi kỳ quặc khó có thể là sự thật.
Giống như những câu chuyện cổ tích, những từ tiếng Anh mới đã thử thách giới hạn của những gì chúng ta sẵn sàng chấp nhận là sự thật. Nước Úc và tiếng Anh Úc đã làm tăng độ tin cậy của tiếng Anh hơn bất kỳ ngôn ngữ nào khác.
Nhà văn Mỹ Mark Twain từng viết:
Lịch sử Úc...không giống như lịch sử, mà giống như những lời nói dối đẹp đẽ nhất.Mark Twain
Nếu các từ ngữ Úc có thể kể chuyện, thì đó là những câu chuyện được kể bằng một cái nháy mắt và nụ cười tinh quái.
Nắm bắt và tạo ra những câu chuyện tiếng Anh của Úc
Cách nói chuyện của người Úc gắn liền với lịch sử và các mối quan hệ.
Một chủ đề căn bản trong trải nghiệm của người Úc là bác bỏ sự trang trọng và tính thứ bậc của người Anh. Ban đầu, người Anh chế giễu những người sinh ra ở thuộc địa Úc. Người Anh gọi họ là "tiền tệ" – “currency” (một đơn vị tiền tệ không có giá trị bên ngoài thuộc địa). Người Anh tự gọi mình là "bảng Anh"- “sterling” (một đơn vị tiền tệ có giá trị trên khắp Đế quốc Anh).
Thế nhưng người Úc chẳng bao lâu sau đã vô cùng tự hào về địa vị "những chàng trai tiền tệ" – “currency lads” của mình. Trong 100 năm tiếp theo sau đó, nỗi ám ảnh về tính cách bất cần trang trọng này đã ăn sâu vào nước Úc. Từ "buổi chiều" – “afternoon” ư? Quá dài - người Úc nói "arvo". Từ "người Úc" – “Australian” ư? – Ta nói “Aussie” thôi.
Nhiều từ tiếng Anh đã bị cuốn vào đó theo trải nghiệm của người Úc. Trong khi từ "bloody" (kinh khủng) là một lời lăng mạ thô lỗ ở Anh, thì ở Úc, nó lại được sử dụng phổ biến để mô tả mọi thứ, cả ý tốt lẫn ý xấu, đến mức nó còn được gọi là "một tính từ tuyệt vời của nước Úc". Ở Anh, "larrikin" có nghĩa là "một thanh niên tinh nghịch hoặc ham chơi". Ở Úc, "larrikin" ban đầu có nghĩa là một thành viên băng đảng tồi tệ, nhưng chẳng bao lâu sau nó đã đổi ý nghĩa và trở thành một người vui vẻ, dễ mến, bất tuân luật lệ và quyền lực.
Sự đón nhận từ “larrikin” này đã thể hiện cách mà người Úc yêu thích các câu chuyện về những kẻ yếu. Những câu chuyện này - hay còn gọi là “yarns” - những chuyện kể - là chìa khóa giúp bạn hiểu về trải nghiệm của người Úc. Chúng ta thậm chí còn kể các câu chuyện về các từ ngữ tiếng Anh của riêng mình để mang lại cảm giác kiểu Úc hơn.
Từ “Dinkum”, có nghĩa là chân thành, trung thực hoặc đúng đắn, ban đầu là một từ tiếng Anh có nghĩa là “làm việc chăm chỉ”. Thế nhưng không bằng lòng với nguồn gốc Anh này, người Úc đã bịa ra một vài câu chuyện nhằm liên hệ “dinkum” với các mỏ vàng. Một câu chuyện đã liên hệ từ này với những thợ đào vàng Trung Quốc - theo một số lời kể, “dinkum” trở nên bắt nguồn từ một cụm từ tiếng Quảng Đông “ding kam” (頂金) có nghĩa là “vàng thật”.
Một câu chuyện khác cho rằng từ này bắt nguồn từ thói quen uống rượu của những kẻ đào vàng, họ đồng ý tham gia vào “fair drinking” (uống rượu công bằng), hay “fair dinkum”, được cho là nói tiếng Anh bằng giọng di dân. Những câu chuyện về mỏ vàng này gần như chắc chắn không có thật - tiếng lóng “dinkum” của người Úc chỉ được biết đến vào những năm 1890.
Tuy nhiên, chúng ta đã học được rằng đôi khi tính chính xác của một câu chuyện không quá quan trọng. Đôi khi, càng có nhiều câu chuyện về một từ ngữ, dù chính xác hay không, thì khả năng từ ngữ đó tồn tại càng cao. Và những từ ngữ và câu chuyện của người Úc - dù hài hước hay khó tin đến đâu - đều quan trọng đối với cách chúng ta giao tiếp.
Các mối quan hệ của người Úc được hình thành - ít nhất về mặt lý tưởng – là thông qua tinh thần công bằng, sự dí dỏm và những thành ngữ đầy màu sắc. Người Úc tôn vinh "fair go" (chơi đẹp), mà sau này đã phát triển thành "fair crack of the whip", "fair suck of the sav" hoặc "fair shake of the sauce bottle" (nếu bạn tham khảo cựu Thủ tướng Kevin Rudd) - đều có nghĩa là chơi đẹp.
Những thành ngữ hài hước này rất quan trọng đối với cách người Úc trò chuyện.
Người Úc có thể không nói thẳng rằng một người nào đó đang "ngớ ngẩn"(silly) hay "ngu ngốc" (stupid), nhưng họ có thể nói rằng người đó "thiếu một cái bánh sandwich (sanger) trong một buổi dã ngoại" - “a sanger short of a picnic” hoặc "thiếu ba cái bánh Tim Tam trong một gói bánh" - “three Tim Tams short of a packet” ("sanger" là từ viết tắt cổ điển của người Úc để chỉ bánh sandwich; "Tim Tam" là một món ăn kinh điển của người Úc).
Xem loạt phim Tiếng Anh Úc Độc lạ và thú vị
Tiếng lóng Úc: Nghệ thuật đùa giỡn | Tập 1
Tương lai của tiếng Anh Úc
Tiếng Anh Úc có thực sự là tiếng Anh không? Gần như chắc chắn rồi. Tiếng Anh Úc được định nghĩa bởi những câu chuyện trong quá khứ, vui nhộn, công bằng và hài hước - nhưng trên hết, không phải theo kiểu cách Anh.
Tuy nhiên, tiếng Anh Úc cũng được định nghĩa bởi chính chúng ta - những người Úc mới và cũ, và cách chúng ta giao tiếp với nhau.
Vài năm trước, con trai nhỏ của tôi phát hiện ra một con "galah". Nó hỏi: "Chẳng phải galah có nghĩa là ngớ ngẩn sao?". Tôi cười và nói: "Phải".
Nó hỏi: "Người Mỹ có biết điều này không?".
"Hầu hết họ đều không biết".
Cậu con trai 9 tuổi của tôi mỉm cười: "Đó là điều tuyệt vời nhất về các từ ngữ Úc. Chúng là từ của chúng ta và người khác không biết chúng". Nhưng nó cũng nói thêm: "Con nghĩ con chim đó nên được gọi là 'pink-atoo'. Nó trông giống như một con 'cockatoo' màu hồng".
Tôi không chắc từ "pink-atoo" sẽ bao giờ được ưa chuộng. Nhưng tiếng Anh Úc - và bộ sưu tập các câu chuyện của tiếng Anh Úc - chắc chắn sẽ tiếp tục phát triển.
Tiếng Anh Úc Độc lạ và Thú vị là loạt phim gồm 5 phần khám phá lịch sử, ý nghĩa và sự phát triển của tiếng lóng Úc, do Tiến sĩ Howie Manns dẫn chương trình.
Dr Howie Manns: Language is a work in progress!
