Sâu thẳm trong rừng rậm Amazon của Brazil, là một vùng lãnh thổ, được gọi là Thung lũng Javari.
Thung lũng này trải dài hơn 85.000 km2, với 99% diện tích rừng nguyên sinh vẫn còn nguyên vẹn.
Thung lũng này cũng là nơi sinh sống của những nhóm người bản địa biệt lập và chưa được tiếp xúc lớn nhất ở Amazon - và trên thế giới - mà Quỹ Người Bản địa Quốc gia Brazil (FUNAI) cho biết.
Họ sống bằng nghề săn bắn, đánh cá và canh tác quy mô nhỏ, duy trì ngôn ngữ và truyền thống có từ trước khi các quốc gia dân tộc hiện đại ra đời.
Trong nhiều thập niên, Brazil đã khuyến khích tiếp xúc với những cộng đồng bản địa biệt lập này, nhưng nước này đã đảo ngược chính sách vào năm 1987, áp dụng chính sách cấm tiếp xúc trong năm đó, chỉ cho phép tiếp xúc nếu do chính người bản địa chủ động.
Nếu không, họ phải được tự do hành động.
Tổ chức phi chính phủ ‘Survival International’ ước tính, tổng cộng có 196 cộng đồng biệt lập như vậy trên toàn cầu, trải rộng trên 10 quốc gia ở Nam Mỹ, Châu Á và Thái Bình Dương, một số như người Bắc Sentinel, cũng chịu sự quản lý của các lệnh cấm tương tự.
Vấn đề là, những người dân biệt lập này đang bị chèn ép bởi đường sá, thợ mỏ và buôn bán ma túy, một cuộc khủng hoảng đang diễn ra ngoài tầm nhìn của công chúng, hoặc sự bảo vệ hiệu quả của nhà nước.
Giám đốc điều hành của ‘Survival International’ là Caroline Pearce cho biết, họ đang đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng trong vòng mười năm tới, nếu không có hành động khẩn cấp.
"Chúng tôi cảm thấy, việc thực sự giải quyết vấn đề này - vạch trần và giải quyết - như một cuộc khủng hoảng toàn cầu, ngày càng cấp thiết. Ở cả mười quốc gia nơi những người biệt lập sinh sống, họ đang bị tấn công vào ngay lúc này”, Caroline Pearce.
Được biết ‘Survival International’ vừa công bố một báo cáo phác thảo các mối đe dọa đối với những cộng đồng biệt lập này.
Và báo cáo có một số số liệu đáng lo ngại, khi ước tính có gần 65% người dân biệt lập, phải đối mặt với các mối đe dọa từ khai thác gỗ, khoảng 40% từ khai thác mỏ và khoảng 20% từ kinh doanh nông nghiệp.
Bà Caroline Pearce cho biết, việc khai thác niken ngày càng gia tăng, để đáp ứng nhu cầu pin xe điện đang tăng cao, là mối quan ngại ở Indonesia.
"Có những người Hongana Manyawa sống biệt lập trên đảo Halmahera ở Indonesia, đang cảnh báo những kẻ san phẳng đất đai của họ, để khai thác niken. Chúng tôi có những gia đình Araya ở Paraguay, hiện đang phải trốn tránh những kẻ đang khai hoang đất đai của họ, để chăn nuôi gia súc”, Caroline Pearce.
Đối với cộng đồng Kakataibo ở vùng Ucayali của Peru, đó là nạn khai thác gỗ và trồng ca cao trái phép.
Thành viên cộng đồng Kakataibo, Herlin Odicio không sống biệt lập mà thay vào đó, ông vận động cho người dân của mình.
"Chúng tôi, những tổ chức bản địa, đang nỗ lực bảo vệ quyền sở hữu đất đai của mình, vì họ không có người có thể đứng ra đấu tranh cho chính mình. Họ đang bị chính phủ che giấu. Chính phủ Peru đang cố gắng xóa bỏ luật lệ và đưa ra những luật lệ chống lại người bản địa, điều này thực sự khủng khiếp đối với những người dân sống biệt lập. Điều này đồng nghĩa với việc, tiêu diệt những người thân sống biệt lập của chúng tôi”, Herlin Odicio.
Quan điểm của ông Herlin là: vấn đề không chỉ là mất đất, mà còn là mạng sống của nhiều người đang bị đe dọa.
Trong khi đó Fiona Watson là giám đốc chiến dịch của ‘Survival International’ cho biết, đôi khi điều đó có thể diễn ra một cách khủng khiếp.
"Những cuộc diệt chủng mà chúng ta đã thống kê và vẫn đang diễn ra theo những gì chúng ta biết, theo tôi, là những cuộc diệt chủng thầm lặng. Và đó là, không có đoàn làm phim truyền hình hay nhà báo nào đưa tin, vì những người bản địa sống biệt lập, tách biệt với thế giới bên ngoài, sống ở những vùng rừng rậm xa xôi như Amazon, hay rừng mưa nhiệt đới ở Indonesia, Tây Papua và Ấn Độ”, Fiona Watson.
Trong khi đó bệnh tật là một mối đe dọa khác, đối với những người sống biệt lập.
Năm 2020, đó là đại dịch COVID khi nó lan rộng khắp thế giới, với Brazil ghi nhận hơn 60 ca tử vong do virus corona trong cộng đồng người bản địa Kayapo và các bộ lạc khác.
Nhưng Tổng giám đốc Hội đồng Quản lý Rừng Rậm là Subhra Bhattacharjee cho biết, ngay cả cảm lạnh thông thường cũng có thể gây ra mối đe dọa.
"Một cơn cảm lạnh đơn giản mà bạn và tôi qua khỏi trong một tuần, thậm chí bạn có thể đi làm. Nếu họ mắc phải, họ có thể tử vong. Họ có thể chết vì cảm lạnh. do không có khả năng miễn dịch”, Subhra Bhattacharjee .
Tổ chức Survival International lập luận rằng, những mối đe dọa này thường ít được các chính phủ ưu tiên, những người chỉ trích cho rằng họ coi những người dân sống biệt lập là thiểu số về mặt chính trị, vì họ không có quyền bỏ phiếu và lãnh thổ của họ, thường bị thèm muốn để khai thác gỗ, khai khoáng và khai thác dầu mỏ.
Được biết quyền của người bản địa, đặc biệt là quyền đất đai, được bảo vệ theo luật pháp quốc tế, tuy nhiên, mặc dù luật pháp quốc gia đã có, tổ chức phi chính phủ này lập luận rằng việc thực thi thường yếu kém.
Bà Fiona Watson cho biết, đôi khi chính các cơ quan chức năng đứng sau các dự án, cũng gây ra mối đe dọa.
"Vẫn còn nhiều vấn đề với các dự án cơ sở hạ tầng. Một tuyến đường sắt đang được quy hoạch ở Brazil tại Amazon, để vận chuyển nông sản từ vùng trung tâm nông nghiệp trù phú ở phía tây lên phía đông bắc, rồi ra Đại Tây Dương để xuất khẩu, điều này có khả năng ảnh hưởng đến ba dân tộc bản địa biệt lập”, Fiona Watson.
Đối với nam diễn viên Richard Gere, một người ủng hộ tổ chức và là một nhà hoạt động lâu năm, việc thiếu các biện pháp bảo vệ mạnh mẽ cho thấy một điều gì đó căn bản hơn, nơi những thành kiến và định kiến định hình cuộc tranh luận công khai.
Ông nói rằng ở một thái cực, những dân tộc biệt lập có thể được lãng mạn hóa thành 'những bộ lạc bị lãng quên', trong khi ở thái cực khác, họ bị coi là rào cản cho sự phát triển.
"Bạn biết đấy, tôi lớn lên ở một đất nước được xây dựng trên sự khốn khổ của người bản địa ở Mỹ. Và tôi vô cùng xấu hổ về điều đó. Đó là một hành động sai trái, tàn nhẫn và không cần thiết”, Richard Gere.
Còn ông Herlin Odicio nói rằng, việc bảo tồn các dân tộc biệt lập sẽ đòi hỏi cả luật pháp chặt chẽ hơn và sự thay đổi trong cách thế giới nhìn nhận họ.
Ông nói rằng họ không phải là di tích của quá khứ, mà là những công dân của hành tinh, những người mà sự sống còn của họ ảnh hưởng đến tương lai của tất cả mọi người.
"Họ có quyền sở hữu đất đai - quyền đối với lãnh thổ tổ tiên của họ - nhưng có những hoạt động bất hợp pháp đang diễn ra trên những lãnh thổ đó, tội phạm có tổ chức. Điều này góp phần vào tình trạng thiếu an ninh và dễ bị tổn thương mà họ phải đối mặt. Chúng tôi không cầu xin chính phủ giúp đỡ, mà đây là quyền mà chúng tôi đã có trong nhiều thập niên”, Herlin Odicio.
READ MORE
SBS Việt ngữ
