Đối với những người theo dõi chính trị liên bang Úc, năm 2025 khởi đầu bằng các vấn đề liên quan đến an ninh quốc gia.
An ninh quốc gia và sự rạn nứt xã hội
Trước hết là việc những cáo buộc cũ được khơi lại, cho rằng các cơ quan tình báo Úc từng nghe lén phòng họp nội các của chính phủ Đông Timor, nhằm thu thập thông tin trong quá trình đàm phán Hiệp ước Biển Timor.
Tiếp đó, vào tháng Tám, chính phủ Úc công bố kết luận của ASIO rằng Iran đứng sau ít nhất hai vụ tấn công mang tính bài Do Thái nhắm vào cộng đồng người Do Thái tại Úc. Thông tin này đã khiến Thủ tướng Anthony Albanese tuyên bố sẽ có phản ứng cứng rắn.
“Cách đây không lâu, chúng tôi đã thông báo với Đại sứ Iran tại Úc rằng ông ta sẽ bị trục xuất. Chúng tôi đã đình chỉ hoạt động của Đại sứ quán Úc tại Tehran, và toàn bộ các nhà ngoại giao của chúng tôi hiện đang an toàn tại một quốc gia thứ ba. Tôi cũng xin thông báo rằng chính phủ sẽ ban hành luật để liệt Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran, IRGC, vào danh sách các tổ chức khủng bố.”
Thủ tướng cho rằng các vụ tấn công do Iran chỉ đạo nhằm phá hoại sự gắn kết xã hội tại Úc, và điều đó rõ ràng là một vấn đề an ninh quốc gia.
Quan điểm này càng được củng cố khi trong năm nay, báo cáo về tình trạng Hồi giáo bị kỳ thị được công bố. Báo cáo do Đặc phái viên chống chủ nghĩa bài Hồi giáo Aftab Malik thực hiện, ghi nhận số vụ chống người Hồi giáo đã tăng 30% kể từ sau vụ tấn công của Hamas ngày 7 tháng 10.
“Chúng tôi đã chứng kiến người Hồi giáo, kể cả trẻ em, bị nhắm tới, không phải vì những gì họ làm, mà vì họ là ai và vì những gì họ mặc.”
Đối với bà Sharara Attai, đồng giám đốc điều hành của Cơ quan ghi nhận các vụ bài Hồi giáo, phản ứng của chính phủ liên bang vẫn chưa đủ mạnh. Tuy nhiên, Thủ tướng Anthony Albanese không đồng tình với đánh giá đó.
“Chúng tôi ĐÃ ban hành luật chống phát ngôn thù ghét trên mọi phương diện. Chúng tôi đã tăng cường các điều luật liên bang về tội phạm thù ghét để hình sự hóa các hành vi đe dọa bạo lực nhắm vào cá nhân hoặc tập thể dựa trên chủng tộc, tôn giáo hay quốc tịch. Điều này được áp dụng trên toàn diện, và chúng tôi đã nhất quán thực hiện.”
Bầu cử liên bang và cục diện chính trị mới
Trong khi chính phủ mong muốn người dân Úc có thể đoàn kết và hòa hợp hơn với nhau, thì họ cũng hy vọng cử tri sẽ tiếp tục ủng hộ mình.
Vì vậy, một cuộc bầu cử liên bang đã được ấn định vào ngày 3 tháng 5 năm 2025.
Cuộc bầu cử đó không chỉ giúp Lao dộng tiếp tục cầm quyền, mà còn mang về số ghế kỷ lục, điều khiến Thủ tướng đặc biệt phấn khởi khi ông đi vận động tại Marrickville, trong đơn vị bầu cử của mình vào sáng hôm sau.
Trái ngược hoàn toàn, lãnh đạo đối lập Peter Dutton đã thất bại tại Queensland và gần như lặng lẽ rút lui khỏi chính trường.
Lãnh đạo đảng Xanh, ông Adam Bandt, cũng thất bại tại Melbourne.
“Để chiến thắng tại Melbourne, chúng tôi cần vượt qua liên minh giữa đảng Tự do, Lao động và Một Quốc gia. Đó là một ngọn Everest mà chúng tôi đã chinh phục vài lần trước đây, nhưng lần này chúng tôi đã không thể đi hết chặng đường.”
Cải cách trong nước dưới sức ép chi phí sinh hoạt
Thủ tướng Anthony Albanese nhanh chóng phác thảo chương trình nghị sự cho nhiệm kỳ thứ hai của mình.
“Chương trình tích cực mà chúng tôi mang đến cho cuộc bầu cử này được định hình bởi những ưu tiên của người dân Úc, và trong ba năm tới, chính phủ của chúng tôi sẽ cống hiến để tạo ra những thay đổi tích cực cho cuộc sống và tương lai của quý vị.”
Tuy nhiên, nhiệm vụ đó không hề đơn giản.
Bộ trưởng Giáo dục Jason Clare đã thực hiện cam kết của Thủ tướng khi đưa việc cắt giảm 20% nợ HECS trở thành ưu tiên lập pháp đầu tiên của Quốc hội mới.
“Mức nợ HECS trung bình hiện nay vào khoảng 27,000 đô-la. Biện pháp này sẽ giúp giảm khoản nợ đó khoảng 5,500 đô-la.”
Dù vậy, chính phủ vẫn chưa giải quyết triệt để những lo ngại kéo dài trong năm qua: đó là cơ chế điều chỉnh chỉ số khiến nợ tiếp tục tăng trước khi các khoản trả nợ qua hệ thống thuế được áp dụng; và thực tế hệ thống HECS đang bất lợi cho phụ nữ, những người thường tốt nghiệp với khoản nợ cao hơn và thu nhập thấp hơn nam giới.
Trong năm nay, chính phủ cũng có những bước tiến trong các vấn đề mà giới vận động về bạo lực giới đã kêu gọi từ lâu, đặc biệt khi mỗi năm có hơn 14,000 vụ xâm hại tình dục tại các trường đại học.
Vào tháng Tám, Hạ viện đã thông qua dự luật thiết lập bộ quy tắc quốc gia cho giáo dục đại học, như dân biểu Lao động Carol Berry phát biểu trước Quốc hội.
“Luật này sẽ mở ra con đường công lý cho những nạn nhân, đồng thời hướng tới việc chấm dứt bạo lực trên cơ sở giới. Các lãnh đạo tổ chức sẽ phải chủ động dẫn dắt sự thay đổi. Các hiệu trưởng và các CEO sẽ phải đối diện trực tiếp với những vấn đề này.”
Chính phủ cũng dành nhiều sự chú ý cho lĩnh vực chăm sóc người cao tuổi.
Trong năm qua, danh sách chờ dài cho các dịch vụ hỗ trợ tại nhà đã trở thành chủ đề gây tranh cãi.
Do đó, những thay đổi trong quy định như yêu cầu người cần chăm sóc tại nhà hoặc tại các cơ sở dưỡng lão phải tự chi trả nhiều hơn, đã làm dấy lên tranh luận gay gắt. Bộ trưởng Chăm sóc Người cao tuổi Sam Rae cho rằng điều này nhằm mang lại phẩm giá cho người cao tuổi và bảo đảm tính bền vững của hệ thống.
“Chương trình được cập nhật này cho phép người cao tuổi ở lại trong ngôi nhà và cộng đồng của họ càng lâu càng tốt, với mức hỗ trợ và chăm sóc phù hợp.”
Tuy nhiên, không phải ai cũng bị thuyết phục.
Tổng Thanh tra Chăm sóc Người cao tuổi, bà Natalie Siegel-Brown, cảnh báo rằng nguy cơ một số người cao tuổi không tiếp cận được dịch vụ là rất rõ ràng. Theo các thay đổi mới, chính phủ sẽ chi trả cho dịch vụ y tế như điều dưỡng hay vật lý trị liệu, nhưng người dân sẽ phải tự trả cho các hỗ trợ “duy trì độc lập” như tắm rửa hay đi lại.
“Điều khiến tôi lo ngại là những người có ít điều kiện nhất trong cộng đồng có thể sẽ phải từ bỏ nhiều nhất theo mô hình đồng chi trả này. Và điều đó thậm chí có thể đẩy họ vào các cơ sở dưỡng lão sớm hơn, vốn tốn kém cho người đóng thuế hơn. Tôi thực sự nghĩ vấn đề này cần được xem xét lại.”
Áp lực chi phí sinh hoạt tiếp tục bao trùm toàn xã hội, đặc biệt là vấn đề nhà ở.
Chính trị liên bang trong năm nay vì thế trở thành tâm điểm của tranh luận về cách giải quyết khủng hoảng nhà ở, khi hết báo cáo này đến báo cáo khác chỉ ra mức độ nghiêm trọng của tình trạng hiện nay.
Bộ trưởng Nhà ở Clare O’Neil cho biết chính phủ đang thúc đẩy nguồn cung và triển khai chương trình đặt cọc 5% cho người mua nhà lần đầu.
“Chính sách này sẽ tạo ra tác động rất lớn và rất ý nghĩa đối với những người lựa chọn sử dụng nó.”
Tuy nhiên, chính sách này không được đón nhận tích cực từ một bộ phận cử tri, cũng như từ phát ngôn viên tài chính của phe đối lập, dân biểu Jane Hume.
“Điều này sẽ đẩy giá nhà lên cao. Rõ ràng nó hoàn toàn không có tác động gì đến nguồn cung.”
Đối ngoại, khí hậu và những giới hạn quyền lực
Trong khi người dân lo lắng về chỗ ở, chính phủ cũng rất tích cực trên trường quốc tế trong suốt năm 2025, nhằm khẳng định vai trò của Úc như một cường quốc tầm trung.
Ông Albanese đã tham dự hội nghị thượng đỉnh tại Johannesburg, trở thành Thủ tướng Úc đầu tiên trong hơn một thập kỷ thăm Nam Phi.
Việc thay đổi chính quyền tại Washington cũng buộc Úc phải thận trọng, khi Donald Trump liên tục công bố các mức thuế quan mới, trong đó có hàng hóa của Úc.
Điều này đồng thời đòi hỏi các cuộc đàm phán ngoại giao dai dẳng, khi chính quyền Trump cân nhắc việc có tiếp tục tôn trọng hiệp ước AUKUS – được ký kết dưới thời Tổng thống Joe Biden – hay không.
Cuối cùng, Úc nhận được sự bảo đảm rằng thỏa thuận vẫn được duy trì.
Giống như nhiều nhà lãnh đạo khác, Thủ tướng Anthony Albanese đã phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc vào tháng Chín, khẳng định Úc công nhận Nhà nước Palestine.
“Khối Thịnh vượng chung Úc công nhận Nhà nước Palestine. Úc từ lâu, trên cơ sở đồng thuận lưỡng đảng, đã ủng hộ giải pháp hai nhà nước, một là Israel, và nhà nước còn lại là Palestine.”
Tuy vậy, Ngoại trưởng Penny Wong nhấn mạnh trong bài phát biểu tại Viện Các vấn đề Quốc tế Úc vào tháng 11 rằng trọng tâm ngoại giao của Úc vẫn là khu vực lân cận.
“Úc sẽ luôn đóng góp trong các nỗ lực đa phương nhằm bảo vệ dân thường và thượng tôn luật pháp quốc tế, bởi chúng tôi biết rằng hòa bình không nên phụ thuộc vào nơi bạn sinh ra. Tuy nhiên, trách nhiệm hàng đầu của chúng tôi, với tư cách là một cường quốc tầm trung tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, là hỗ trợ hòa bình, ổn định và thịnh vượng trong khu vực này. Đây là nơi tương lai của thế giới đang được định hình, nơi chúng ta có nhiều lợi ích nhất, và cũng là nơi chúng ta có thể tạo ra ảnh hưởng lớn nhất.”
Chính vì vậy, biến đổi khí hậu là lĩnh vực mà Úc tìm cách tạo dấu ấn rõ nét nhất.
Điều đó thể hiện rõ qua nỗ lực giành quyền đăng cai COP31, nơi Úc cạnh tranh trực tiếp với Thổ Nhĩ Kỳ.
Dù từng được đánh giá là ứng viên sáng giá, Úc đã bị Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố sẽ phủ quyết, và Bộ trưởng Biến đổi Khí hậu Chris Bowen cuối cùng chấp nhận nhượng bộ.
Kết quả này bị nhiều người mô tả là một “thảm họa ngoại giao”, nhưng Thủ tướng không đồng ý với cách nhìn đó.
“Chúng tôi đã tham vấn các quốc gia láng giềng Thái Bình Dương. Tôi đã nói chuyện với Thủ tướng Marape, với Thủ tướng Rabuka của Fiji. Và kết quả chúng tôi đạt được là một kết quả rất tích cực.”
Biến đổi khí hậu cũng là tâm điểm của tranh luận chính trị trong nước.
Ông Chris Bowen xác nhận mục tiêu phát thải ròng bằng không của Úc là cắt giảm khí nhà kính từ 62 đến 70% so với mức năm 2005, nhằm đáp ứng cam kết trong Thỏa thuận Paris.
“Đây là một mục tiêu đầy tham vọng so với các nền kinh tế tương đồng trên thế giới. Nó tham vọng ở chỗ giảm một nửa lượng phát thải hiện nay, nhưng hoàn toàn khả thi. Một mục tiêu phải hội đủ hai yếu tố: tham vọng và khả thi.”
Trong khi đó, mục tiêu net zero lại là nguyên nhân gây rạn nứt trong nội bộ Liên đảng, như lãnh đạo đảng Quốc gia David Littleproud tuyên bố.
“Chúng tôi sẽ không tái lập thỏa thuận Liên đảng với đảng Tự do sau cuộc bầu cử này… Đảng Quốc gia sẽ đứng riêng, trên cơ sở nguyên tắc.”
Tuy nhiên, cuộc “ly hôn” này nhanh chóng được đảo ngược khi lãnh đạo đảng Tự do Sussan Ley đạt được thỏa thuận mới.
“Hôm nay, ông David và tôi đã chính thức đạt được thỏa thuận tái lập Liên đảng, và chúng tôi có thể công bố nội các đối lập mới.”
Cuối cùng, đảng Quốc gia bỏ mục tiêu net zero khỏi cương lĩnh, và đảng Tự do cũng nhanh chóng làm theo.
Hai đảng sau đó công bố chính sách năng lượng mới, bao gồm kế hoạch tăng sản lượng nhiên liệu hóa thạch trong ngắn hạn.
Ngoại trừ chính Liên đảng, hầu như không ai cho rằng đây là một ý tưởng tốt, trong đó có Bộ trưởng Chris Bowen.
“Rõ ràng đảng Quốc gia đang nắm quyền quyết định, và ông Barnaby Joyce là người chi phối trong nội bộ đảng này. Điều đó thật đáng buồn cho nước Úc, bởi nó cho thấy chúng ta không có một phe đối lập thực sự nghiêm túc trước những thách thức và cơ hội lớn của thời đại. Họ không hiểu được nhu cầu cấp bách của hành động vì khí hậu. Họ tiếp tục phủ nhận khoa học và phủ nhận thực tế kinh tế rằng năng lượng tái tạo là nguồn năng lượng rẻ nhất.”
Khi năm sắp khép lại, lệnh cấm mạng xã hội đối với trẻ dưới 16 tuổi chính thức có hiệu lực.
Dù còn nhiều tranh cãi, Bộ trưởng Anika Wells cho biết đa số học sinh bà tiếp xúc đều cảm thấy nhẹ nhõm và biết ơn, ngay cả khi chính phủ đang đối mặt với một vụ kiện pháp lý.
“Vài tuần trước, khi chúng tôi đến Liên Hiệp Quốc, thật đáng chú ý khi rất nhiều quốc gia muốn tìm hiểu cách thức và lý do chúng tôi thực hiện điều này. Những đạo luật này sẽ không mang lại sự hoàn hảo, nhưng chúng sẽ tạo ra sự khác biệt lớn và có ý nghĩa, đồng thời thúc đẩy thay đổi văn hóa đối với nhóm tuổi từ 13 đến 16 trên toàn nước Úc.”
Và cũng giống như khi bắt đầu, năm 2025 khép lại với trọng tâm quay trở lại vấn đề an ninh quốc gia.
Ít nhất 15 người đã thiệt mạng trong một vụ tấn công khủng bố tại bãi biển Bondi, Sydney, vào tháng Mười Hai, khi họ tham dự lễ Hanukkah của cộng đồng Do Thái
Thủ phạm được xác định là hai cha con.
Người cha có giấy phép sử dụng súng và sở hữu sáu khẩu súng đã đăng ký hợp pháp. Giám đốc ASIO Mike Burgess xác nhận người con trai từng lọt vào tầm theo dõi của cơ quan này từ năm 2019 do có liên hệ với các phần tử cực đoan.
“Cũng giống như cảnh sát tiểu bang NSW, một trong hai cá nhân này từng được chúng tôi biết đến. Nhưng không phải trong bối cảnh là một mối đe dọa tức thời. Rõ ràng, chúng tôi cần điều tra kỹ lưỡng những gì đã xảy ra.”
Lãnh đạo đối lập Sussan Ley cùng nhiều nhân vật khác đã chỉ trích chính phủ vì cho rằng chưa làm đủ để đối phó với chủ nghĩa bài Do Thái.
“Chúng ta đã chứng kiến sự thất bại rõ ràng trong việc bảo vệ người Do Thái tại Úc. Một sự thiếu hụt rõ ràng về vai trò lãnh đạo. Chính phủ này coi chủ nghĩa bài Do Thái là một vấn đề cần được quản lý, chứ không phải là cái ác cần bị xóa bỏ.”
Đặc phái viên Jillian Segal đã công bố kế hoạch 20 điểm chống thù ghét nhắm vào người Do Thái từ tháng Bảy, nhưng các khuyến nghị vẫn đang được xem xét.
Bà muốn kế hoạch này được triển khai – và là ngay lập tức.
“Kế hoạch tôi trình bày cách đây hơn sáu tháng đã đề ra nhiều biện pháp cần được thực hiện, dựa trên quá trình tham vấn cộng đồng, nhằm loại bỏ chủ nghĩa bài Do Thái, giáo dục xã hội về vấn đề này và loại trừ nó khỏi nền tảng của xã hội chúng ta. Một số biện pháp đó hoàn toàn có thể và cần được đẩy nhanh.”
Trong khi đó, Thủ tướng bác bỏ các cáo buộc.
Ông khẳng định chính phủ đã làm mọi điều có thể, và các biện pháp tăng cường hơn nữa đối với luật kiểm soát súng của Úc hiện đang được xem xét.
“Rõ ràng, luật kiểm soát súng dưới thời chính phủ Howard đã tạo ra sự khác biệt to lớn tại Úc và là một thành tựu cải cách đáng tự hào, đạt được với sự ủng hộ lưỡng đảng. Nếu cần phải siết chặt hơn, nếu còn điều gì có thể làm – tôi sẵn sàng thực hiện.”
READ MORE
SBS Việt ngữ
Đồng hành cùng chúng tôi tại SBS Vietnamese Facebook & SBS Vietnamese Instagram, và cập nhật tin tức ở sbs.com.au/vietnamese
