Rocket Bretherton, một phụ nữ Noongar, lớn lên trong môi trường nghiện ngập và bạo lực gia đình, lần đầu vào tù khi chỉ mới khoảng 15 tuổi.
“Ba mẹ tôi gặp nhau trong tù, và việc ra vào tù đối với tôi chẳng có gì lạ khi lớn lên. Rồi khi tôi bắt đầu vào tù, tôi đã bị kết án nhiều lần đến mức không thể đếm nổi.”
Hiện nay, cô là một người dẫn podcast từng đoạt nhiều giải thưởng, một diễn giả và là nhà vận động vì cải cách hệ thống tư pháp, đã làm việc với tổ chức Justice Reform Initiative hơn ba năm qua.
Rocket cho biết cô đã trải qua khoảng 30 bản án tại Queensland và Lãnh thổ Bắc Úc.
“Tôi luôn trong tâm thế chờ bị bắt, chờ quay lại tù. Tôi biết chuyện đó sẽ xảy ra. Tôi buôn ma túy để nuôi cơn nghiện, và biết chắc mình sẽ bị bắt, sẽ lại vào tù, nhưng tôi chẳng quan tâm, thậm chí còn mong được vào tù để được nghỉ ngơi một chút.”
Việc thoát khỏi vòng lặp đó không hề dễ dàng.
“Tôi đã nhiều lần cố gắng cai nghiện sau khi ra tù, nhưng hoàn toàn không có sự hỗ trợ nào. Khi ra tù, người ta chỉ đơn giản là đẩy bạn ra cửa. Nếu đang chịu án treo, bạn chỉ được đưa đến phòng quản chế và hết chuyện.”
Đối với nhiều người, vòng lặp của tổn thương và phạm tội bắt đầu từ khi còn rất nhỏ, và ở một số nơi, trẻ em chỉ mới 10 tuổi đã có thể bị giam giữ.
Những gì xảy ra với các em khi bị giam sẽ là trọng tâm của cuộc điều tra do Thượng viện khởi động tuần này.
Cuộc điều tra được thành lập nhờ kiến nghị chính thức của Thượng nghị sĩ Đảng Xanh David Shoebridge.
Phạm vi điều tra cho phép xem xét liệu quyền trẻ em có đang bị xâm phạm hay không, và mức độ tuân thủ của Úc đối với các nghĩa vụ quốc tế.
Những cáo buộc về lạm dụng, việc sử dụng các biện pháp cưỡng chế như túi trùm đầu, tình trạng quá tải nhà giam, cũng như vai trò của các chương trình phục hồi và chuyển hướng, sẽ là các vấn đề được tập trung làm rõ.
Ủy viên Trẻ em Quốc gia sắp mãn nhiệm, bà Anne Hollonds, cho biết hệ thống tư pháp và giam giữ thanh thiếu niên hiện nay đang gây ra những vấn đề nghiêm trọng về nhân quyền.
“Chúng ta đang nói về những đứa trẻ dễ bị tổn thương nhất nước Úc, những em nhỏ có vấn đề về sức khỏe tâm thần, khuyết tật phát triển, khó khăn trong học tập, sang chấn tâm lý, và chính bản thân chúng cũng là nạn nhân của tội phạm.”
Năm ngoái, bà Hollonds đã công bố một báo cáo lớn về hệ thống tư pháp thanh thiếu niên, kết luận rằng các chính sách “cứng rắn với tội phạm” của chính quyền tiểu bang không dựa trên bằng chứng và không giúp giảm tỷ lệ phạm pháp.
Bà nhấn mạnh, đầu tư vào giáo dục, y tế, nhà ở và bảo vệ trẻ em mới là con đường giúp giảm thật sự hành vi phạm tội.
“Câu hỏi đặt ra là: cần điều gì để chúng ta hành động dựa trên bằng chứng? Hiện nay, chúng ta chỉ quan tâm đến những đứa trẻ này khi chúng phạm tội, rồi lại trừng phạt chúng một cách khắc nghiệt mà các quốc gia khác không hề làm như vậy.”
Báo cáo của bà đề xuất chính phủ liên bang nên thành lập một lực lượng đặc nhiệm quốc gia và một bộ trưởng chuyên trách phúc lợi trẻ em, đồng thời ban hành tiêu chuẩn quốc gia bắt buộc để bảo đảm mức chăm sóc tối thiểu.
“Đây là một cuộc điều tra mang tính bước ngoặt về một vấn đề lớn vượt qua ranh giới của các tiểu bang. Đây là một cuộc khủng hoảng mang tính toàn quốc.”
Một cuộc điều tra tương tự trước đây về công lý cho thanh thiếu niên do Thượng nghị sĩ Tự do Paul Scarr chủ trì đã bị gián đoạn bởi cuộc bầu cử liên bang.
“Những bằng chứng chúng tôi thu thập được thật sự nghiêm trọng và đáng lo ngại. Hơn 200 bên liên quan đã gửi ý kiến và báo cáo.”
Việc sử dụng hình thức giam giữ biệt lập và các trạm tạm giam không phù hợp là những mối quan ngại chính, cùng với số lượng trẻ em bị giam giữ khi chưa bị kết án hoặc đang chờ phiên tòa sơ thẩm.
“Ba phần tư số trẻ em bị giam giữ hiện đang trong thời gian tạm giam, và con số này đã tăng khoảng 10% trong vài năm qua. Trong tổng số khoảng 800 trẻ em đó, có một tỷ lệ đáng kể là trẻ em thuộc các cộng đồng Thổ dân, chiếm khoảng 60%.”
Thượng nghị sĩ Shoebridge cho rằng hệ thống hiện nay đang thất bại:
“Tôi nghĩ rằng sau khi nghe những dữ liệu về tỷ lệ giam giữ người Thổ dân trên khắp đất nước, không ai có thể phủ nhận rằng đây là một hệ thống mang tính phân biệt chủng tộc sâu sắc, nhắm vào thanh thiếu niên Thổ dân.”
Đầu tháng này, Bộ trưởng phụ trách người bản địa Malarndirri McCarthy bày tỏ lo ngại sâu sắc về tỷ lệ giam giữ cao trong cộng đồng người Thổ dân, đặc biệt là giới trẻ.
Bà cho biết chính phủ đang xem xét việc ràng buộc tài trợ liên bang để buộc các tiểu bang và vùng lãnh thổ thực hiện đúng các cam kết trong Thỏa thuận Thu hẹp Khoảng cách Quốc gia (Closing the Gap).
“Tôi thật sự thất vọng khi phải nhắc đi nhắc lại với các tiểu bang và vùng lãnh thổ rằng họ cần tuân thủ thỏa thuận. Không có hình phạt nào trong thỏa thuận hiện nay, nên tôi đang tìm cách đưa điều kiện ràng buộc vào các khoản tài trợ liên bang để nếu họ không đạt chỉ tiêu, sẽ phải chịu trách nhiệm.”
Với những người như Rocket, bằng chứng cho thấy việc tiếp xúc sớm với hệ thống tư pháp chỉ khiến trẻ dễ tái phạm hơn.
“Chúng ta phải tự hỏi vì sao vẫn bám vào một hệ thống đã không hiệu quả. Chúng ta biết rõ rằng càng vào tù sớm, trẻ càng dễ tái phạm. Những gì đang làm hiện nay không mang lại kết quả. Chúng ta cần cách tiếp cận khác.”
Rocket nói cuộc đời cô chỉ thật sự thay đổi khi cảm thấy được lắng nghe và trân trọng.
Khi ở trong tù, cô được tham gia một chương trình cho phép tù nhân làm podcast.
“Nhiều người đã liên lạc với tôi và nói rằng họ không thể tin vào những gì tôi từng trải qua. Tôi nhận ra mình đã từng nghĩ tuổi thơ của mình là bình thường, rằng ai cũng phải trải qua điều đó.”
Sau đó, Rocket gặp luật sư người Arrernte, Leanne Liddle, khi bà đang xây dựng Thỏa thuận Tư pháp Thổ dân Bắc Úc (Aboriginal Justice Agreement), và được mời góp ý.
“Tôi nói rằng chương trình cần kéo dài khoảng sáu tháng, là giải pháp thay thế cho nhà tù, và phải có hỗ trợ toàn diện, từ trị liệu sang chấn, khóa học về bạo lực gia đình, cơ hội học nghề, việc làm, đến giải quyết tận gốc nguyên nhân phạm tội như nghiện ngập hay tổn thương tâm lý.”
Theo điều khoản hoạt động, cuộc điều tra của Thượng viện lần này sẽ ưu tiên lấy ý kiến từ những người có trải nghiệm thực tế trong hệ thống tư pháp vị thành niên, và tìm kiếm các mô hình thay thế hiệu quả hơn.
Cuộc điều tra nhận ý kiến bằng văn bản đến ngày 19/12, và dự kiến báo cáo kết quả vào tháng 3 năm sau.
READ MORE
SBS Việt ngữ
Đồng hành cùng chúng tôi tại SBS Vietnamese Facebook & SBS Vietnamese Instagram, và cập nhật tin tức ở sbs.com.au/vietnamese
