“Tôi đã làm trong lĩnh vực này suốt 50 năm, từng chứng kiến nhiều cuộc khủng hoảng và nhiều nỗ lực từ ngành y tế công cộng để ứng phó. Nhưng chưa bao giờ tôi thấy một cách tiếp cận nào nguy hiểm hơn đối với khả năng ứng phó của chúng ta trước các bệnh truyền nhiễm như những gì vừa xảy ra hôm qua.”
Đó là lời của Tiến sĩ Michael Osterholm, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Chính sách Bệnh Truyền nhiễm tại Đại học Minnesota.
Ông đang phản hồi trước thông báo từ Bộ Trưởng Y tế Hoa Kỳ Robert F. Kennedy Junior rằng Bộ Y tế sẽ hủy bỏ khoản tài trợ trị giá 500 triệu đô la Mỹ (tương đương khoảng 769 triệu đô la Úc) cho việc phát triển vắc-xin công nghệ mRNA.
Ông Kennedy cho biết cơ quan nghiên cứu y sinh của bộ, BARDA, đã bắt đầu tiến trình chấm dứt 22 dự án liên quan đến công nghệ mRNA.
“Sau khi rà soát các bằng chứng khoa học và tham khảo ý kiến các chuyên gia hàng đầu tại NIH và FDA, Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh (HHS) xác định rằng công nghệ mRNA mang lại nhiều rủi ro hơn là lợi ích đối với các virus gây bệnh đường hô hấp. Đó là lý do tại sao, sau quá trình đánh giá kỹ lưỡng, BARDA – Cơ quan Phát triển và Nghiên cứu Y sinh Tiên tiến – đã bắt đầu quá trình chấm dứt 22 hợp đồng với tổng giá trị gần 500 triệu đô la.”
Ông Kennedy cho rằng các loại vắc-xin mRNA không có hiệu quả trong việc phòng ngừa các bệnh về đường hô hấp như COVID-19 và cúm, đồng thời nói rằng Bộ sẽ ưu tiên phát triển các loại vắc-xin khác thay thế.
Tuy nhiên, Tiến sĩ Osterholm cùng nhiều chuyên gia khác đã lên tiếng bác bỏ các tuyên bố của ông Kennedy, cho rằng đó là những thông tin sai lệch và gây hiểu lầm.
“Điều khiến những người làm trong lĩnh vực y tế công như chúng tôi cảm thấy vô cùng thất vọng ngày hôm qua, chính là những thông tin sai lệch và xuyên tạc mà ông Kennedy đã đưa ra. Nói rằng rủi ro của vắc-xin COVID hoặc của công nghệ mRNA lớn hơn lợi ích là điều vô trách nhiệm. Đơn giản là điều đó không đúng. Dù ông ấy có lặp đi lặp lại bao nhiêu lần đi nữa, thì nó vẫn không đúng.”
Công nghệ vắc-xin mRNA lần đầu tiên được sử dụng rộng rãi trong đại dịch COVID-19, nhưng các nhà khoa học đã nghiên cứu công nghệ này trong nhiều thập niên trước đó.
Khác với các loại vắc-xin truyền thống, vắc-xin mRNA hoạt động bằng cách đưa vào cơ thể một thông tin di truyền – mRNA – chỉ dẫn cho tế bào tạo ra một loại protein giống như của virus, từ đó kích hoạt phản ứng miễn dịch.
Tiến sĩ Kevin Brown, chuyên gia virus học lâm sàng tại Cơ quan Y tế Công Anh Quốc, giải thích:
“Ý tưởng của vắc-xin mRNA là thay vì sử dụng virus thật để tạo ra kháng nguyên, thì mRNA được bọc trong lớp lipid sẽ được tiêm vào cơ thể, đi vào tế bào và khiến tế bào tự sản sinh ra protein từ mRNA đó. Đây là một ý tưởng thực sự thông minh.”
Các chuyên gia cho biết công nghệ này mang lại nhiều tiềm năng trong việc cải tiến các loại vắc-xin phòng ngừa virus như cúm, bởi vì không giống như vắc-xin truyền thống, mRNA có thể được sản xuất trong vài tháng và dễ dàng điều chỉnh khi virus biến đổi.
Tiến sĩ Osterholm cho biết, nếu một đại dịch cúm toàn cầu xảy ra, việc không có công nghệ mRNA sẽ khiến thế giới chỉ có thể tiêm chủng cho khoảng một phần tư dân số trong vòng 18 tháng đầu.
“Đó sẽ là một kịch bản vô cùng thảm khốc. Nếu áp dụng công nghệ mRNA vào vắc-xin cúm, chúng ta hoàn toàn có thể thay đổi tình hình — đến cuối năm đầu tiên, thế giới có thể được tiêm chủng. Nhưng giờ đây, toàn bộ tiềm năng nghiên cứu và dữ liệu hỗ trợ cần thiết cho điều đó sẽ không còn được thu thập ở Mỹ nữa.”
Kể từ tháng Hai năm nay, khi đảm nhận vị trí Bộ trưởng Y tế, ông Kennedy đã thực hiện một loạt thay đổi trong cách quản lý vắc-xin.
Vào tháng Năm, ông tuyên bố sẽ loại bỏ COVID-19 khỏi danh sách các loại vắc-xin được Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) khuyến nghị, và đến tháng Sáu, ông sa thải toàn bộ thành viên của một ủy ban quốc gia chuyên tư vấn chính sách vắc-xin.
Đây cũng không phải là lần đầu tiên Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh cắt giảm ngân sách liên quan đến mRNA. Vào tháng Năm, bộ này đã thu hồi hợp đồng gần 600 triệu đô la với hãng dược Moderna nhằm phát triển vắc-xin phòng cúm gia cầm.
Tiến sĩ Jeff Coller, giáo sư Sinh học và Liệu pháp RNA tại Đại học Johns Hopkins, cho biết các khoản cắt giảm lớn này đang đe dọa nghiêm trọng đến tiến trình nghiên cứu vắc-xin cúm gia cầm.
“Không phải là câu hỏi liệu cúm gia cầm có trở thành đại dịch hay không, mà là khi nào. Có thể không phải năm nay, có thể không phải trong 5 năm tới, nhưng có thể là 10 năm nữa. Chúng ta phải chuẩn bị sẵn sàng. Phải có sẵn công nghệ. Điều đó không có nghĩa là chúng ta chỉ nên đầu tư vào mRNA, nhưng chúng ta cần nghiên cứu mọi phương pháp khác nhau để đối phó với một đại dịch đang xuất hiện.”
Ông cũng cảnh báo rằng động thái mới nhất này sẽ khiến Hoa Kỳ tụt hậu so với các quốc gia khác không chỉ trong nghiên cứu vắc-xin, mà còn trong khả năng tiếp cận các loại vắc-xin trong tương lai.
“Sự thật là hiện có nhiều quốc gia khác trên thế giới – bao gồm Trung Quốc, châu Âu và các nước châu Á nói chung – đang không từ bỏ đầu tư vào nghiên cứu và phát triển vắc-xin mRNA. Trên thực tế, họ đang đẩy mạnh hơn nữa. Nếu chúng ta không sớm đảo ngược những quyết định này, thì chúng ta sẽ chỉ ngồi nhìn các nước khác đạt được những bước đột phá trong lĩnh vực này, cùng với các loại thuốc cứu người mà chúng ta sẽ không có quyền tiếp cận.”
