Với con em chúng ta học tiếng Việt ở nước ngoài thì cơ hội tiếp xúc với ngôn ngữ và thơ ca tiếng Việt chắc chắn không nhiều như các bạn đồng lứa ở Việt nam. Làm thế nào để các con có thêm cơ hội tiếp xúc với thơ ca tiếng Việt, cũng là thêm cơ học tiếng Việt và hiểu về văn hóa, văn học Việt nam?
Trong chương trình Cùng giữ tiếng Việt hôm nay, mời quý vị cùng Vân trò chuyện với một người phụ nữ có khả năng kết nối các bạn nhỏ với tiếng Việt và văn hóa Việt, kết nối bố mẹ với con cái. Đó là tiến sĩ, nhà thơ Mai Quyên. Nữ nhà thơ Mai Quyên bắt đầu sáng tác thơ cho trẻ em từ năm 2014 và tới nay chị đã có 1 tuyển tập thơ gồm 5 tập thơ được xuất bản là Đố mẹ, Rủ rà rủ rỉ, Dế mèn học chữ, Ngày mai con sẽ, và Nói chuyện với hạt ngô.
Chào chị Mai Quyên, cám ơn chị đã nhận lời mời của Cùng giữ tiếng Việt phát trên sóng SBS Việt ngữ. Chị có thể giới thiệu cho thính giả SBS biết 1 chút về bản thân được không?
Nhà thơ Mai Quyên: Xin chào thính giả của SBS. Tôi tên là Nguyễn Thị Mai Quyên. Tôi sinh ra và lớn lên trên thảo nguyên Mộc Châu, một mảnh đất tuyệt đẹp vùng Tây Bắc Việt Nam. Tôi yêu văn chương từ nhỏ và luôn ước mơ được làm cô giáo dạy văn. Mặc dù theo định hướng của gia đình, tôi học khối tự nhiên trong suốt những năm phổ thông nhưng đến khi học Đại học, tôi đã được gắn bó thực sự với đam mê của mình là văn chương. Sau khi tốt nghiệp chuyên ngành văn học của Đại học sư phạm Thái Nguyên, tôi tiếp tục học thạc sĩ và tiến sĩ trong nước với chuyên ngành hẹp là Văn học dân gian. Tôi bắt đầu làm nghiên cứu viên cho Viện Văn học thuộc viện Hàn lâm KHXH Việt Nam và chuyên môn chính là Văn học dân gian từ năm 2009, nhưng có lẽ cũng là cơ duyên với nghề dạy học, từ năm 2017 tôi bắt đầu đi Trung Quốc và làm giáo viên dạy tiếng Việt cho trường Đại học Vân Nam. Cách đây không lâu tôi đã xin thôi việc tại Viện văn học và chuyên tâm với việc dạy học ở ngôi trường tôi đã gắn bó suốt 5 năm qua.
Những bài thơ của chị viết về những chủ để gần gũi với các em nhỏ, đọc lên nghe như những lời rủ rỉ, những lời giải thích của mẹ với con. Chị có thể cho biết chị bắt đầu làm thơ như thế nào? Điều gì là động lực khiến chị làm thơ cho trẻ em?
Nhà thơ Mai Quyên: Tôi bắt đầu làm thơ từ tháng 10 năm 2014. Động lực làm thơ của tôi rất giản dị: viết thơ cho con. Con trai tôi khi đó hơn 2 tuổi, cháu rất thích nghe đọc sách và nghe thơ. Một buổi chiều mùa thu, tôi đưa cháu đi chơi ở công viên gần nhà và cháu đề nghị tôi đọc thơ. Khi tôi đọc những bài thơ mà tôi nhớ được từ các tuyển tập thơ mà hai mẹ con hay đọc thì con nói: “Hay là mẹ viết cái thơ đi, con không thích nghe lại nữa”. Tôi như bừng tỉnh và nghĩ: Ồ, tại sao mình không viết thơ cho con nhỉ? Vậy là ngay buổi tối hôm đó, bài thơ đầu tiên mang tên “Dắt mẹ đi chơi” ra đời. Bài thơ này cũng nằm trong tuyển tập thơ tôi mới xuất bản và tên của nó được dùng làm tên của cả tuyển tập.
Chiều nay dắt mẹ đi chơi
Bao điều muốn hỏi chẳng đuôi chẳng đầu
Con ong nó cứ đi đâu
Để bao nhiêu mật chảy vào trong hoa
Đám mây sao lại chơi xa
Mặt trời bị nắng chẳng nhà nào che
Cầu vồng ở tít trên kia
Mẹ trèo lên đấy hái về cho con
Ông trăng tròn đến là tròn
Chẳng về sao cứ lon ton giữa trời
Chiều nay dắt mẹ đi chơi
Hái về cả một bầu trời ước mơ.
Chị có thể giới thiệu cho thính giả SBS Việt ngữ về 5 tập thơ trong tuyển tập thơ Dắt mẹ đi chơi được không?
Nhà thơ Mai Quyên: Bộ sách thơ “Dắt mẹ đi chơi” gồm năm cuốn, mỗi cuốn mang một chủ đề riêng và phù hợp với nhiều lứa tuổi.
Hai tập thơ Rủ rà rủ rỉ và Đố mẹ là những tập phù hợp nhất cho lứa tuổi mẫu giáo từ 2 đến 5 tuổi. Tập “Đố mẹ” gồm những bài thơ tôi viết khi con từ 2 đến hơn 3 tuổi. Thời gian này con luôn luôn đặt ra những câu hỏi về thế giới xung quanh và thay vì gạt đi hay trả lời qua quýt thì tôi trả lời bằng một bài thơ. Tập Rủ rà rủ rỉ là thơ kể chuyện. Những bài thơ trong tập này thường viết về những câu chuyện, những bộ phim hoạt hình mà hai mẹ con cùng xem.
“Ngày mai con sẽ” lại gồm những lời trò chuyện tâm tình của mẹ và con. Những bài thơ trong tập này là những ước mơ, những tâm sự mà một đứa trẻ thường thủ thỉ với mẹ cha. Cũng có những bài là lời tôi gửi gắm đến con, và đến tuổi thơ nói chung.
Tiếp theo, “Dế mèn học chữ” là tập thơ tôi bắt đầu viết khi con lên 5, lên 6 và bắt đầu học chữ. Những bài thơ ghi lại những cảm xúc, những va chạm đầu đời của một đứa trẻ với chữ, với số và với môi trường học tập. Tôi chỉ là người thư ký trung thành ghi lại tất cả bằng thơ.
Cuối cùng là tập thơ “Nói chuyện với hạt ngô”, đây có lẽ là tập thơ đặc biệt nhất trong cả bộ sách bởi nó ghi dấu nhiều nhất những tháng ngày ấu thơ của chính tôi. Như đã chia sẻ với quý vị khán giả, tôi sinh ra và lớn lên trên thảo nguyên Mộc Châu, mảnh đất thơ mộng và lộng lẫy. Những trải nghiệm với thảo nguyên, với rừng, với suối, với bốn mùa và bạn bè thơ bé… đã ăn sâu vào tâm trí của tôi. Khi viết thơ cho trẻ, tôi muốn đan cài tất cả những trải nghiệm ngọt ngào ấy trên trang giấy, như dòng suối trên thảo nguyên, như cơn mưa ạt ào mùa hạ, thấm đẫm, tràn trề. Đó cũng là lý do vì sao khi viết tập thơ này tôi chọn thể thơ văn xuôi để từng câu chữ thì thầm với trẻ về thiên nhiên, về cuộc sống, về những dấu yêu giăng mắc khắp quanh ta.
Đúng là tập thơ Nói chuyện với hạt ngô có những sắc thái rất đặc biệt, có những câu thơ ngắn gọn, dễ nhớ và cũng có những câu thơ dưới dạng văn xuôi. Vân thấy rất thú vị vì khi đọc lên, nó giống như 1 câu chuyện, rất lôi cuốn, hấp dẫn với trẻ em.
Bé ơi!
Xuống đây mà chơi
Có nồi cơm nếp
Có thếp bánh chưng
Có lưng hũ rượu
Có cu long lóc
Có cóc đội đèn
Mẹ trăng bằng lòng
Bé xuống
Bé xuống
Nhưng bé xuống bằng đường nào nhỉ?
Trời thì cao mà thang máy thì không dùng
được, tại vì sấm sét còn bận giận mưa
Bay ư
Bay thì bé sợ, ngồi trên lưng đại bàng lúc nào bé cũng rất là sợ
Lúc bay qua biển xanh, nhỡ ngã thì sao? …
(Trích Ngày xửa ngày xưa)
Chị có thể kể về một vài bài thơ chị tâm đắc và bối cảnh ra đời của các bài thơ đó?
Nhà thơ Mai Quyên: Như trên tôi đã chia sẻ với thính giả SBS về hoàn cảnh ra đời bài thơ đầu tiên đánh dấu sự nghiệp sáng tác của tôi và cũng là bài thơ mà tôi rất tâm đắc. Ngoài ra tôi cũng muốn chia sẻ về một bài thơ tên là “Viết thư cho mẹ”, bài này in trong tập Dế mèn học chữ. Đó là năm 2017, tôi sang làm việc tại trường Đại học Vân Nam – Trung Quốc mà thời gian đầu không đưa con đi cùng. Tuy thế, tôi cũng đã dự định sang học kỳ thứ 2, khi đã ổn định cuộc sống tôi sẽ về đón cháu sang. Và dù khi ấy con mới hơn 5 tuổi nhưng tôi đã nhờ ông bà ngoại dạy cho con tập đọc và tập viết tiếng Việt. Bài thơ gắn với những con chữ đầu đời con viết như:
Mẹ đi xa thì nhớ
Hằng ngày con viết thư
Kể bao nhiêu là chuyện
Từ hồi xưa đến giờ
Ngày...
Chuyện con gà mái
Nó đẻ quả trứng tròn
Gửi một trang cho mẹ
Nét bút đầu run run
Ngày...
Chuyện hôm nay nắng
Ông mặt trời che ô
Trang thứ hai con viết
Thương mẹ chiều đổ mưa
Trời đến là hay khóc
Hay khóc là không ngoan
Con cũng đang nhớ mẹ
Quệt đôi dòng chứa chan
Còn nhớ khi ấy tôi xem ảnh con trai đang tập viết mà ông ngoại vừa gửi rồi vừa khóc vừa viết bài thơ này.
Một bài thơ ngập tràn cảm xúc của một người mẹ với nỗi nhớ và tình cảm dành cho con. Chắc chắn là bất kỳ người mẹ nào đã từng có lúc phải xa con cũng sẽ thấy một phần mình ở trong những vần thơ đó. Quay lại với chủ đề chính của Cùng giữ tiếng Việt, với kinh nghiệm là một nhà nghiên cứu văn học dân gian, một giáo viên dạy tiếng Việt, theo chị thì làm thế nào để trẻ thích thơ và thích học tiếng Việt.
Tôi nghĩ nếu cha mẹ thực sự coi trọng việc dạy tiếng Việt cho con mình và đặt toàn bộ tâm hồn mình vào việc đó thì chắc chắn trẻ sẽ thích tiếng Việt. Bởi một lẽ đơn giản, tôi tin với mọi đứa trẻ trên đời, giọng nói thủ thỉ bằng tiếng mẹ đẻ của mẹ cha luôn là thứ âm thanh ấm áp và ngọt ngào nhất. Cha mẹ không cần có giọng tốt, chỉ cần luôn ý thức dùng ngôn ngữ ấy để nói chuyện tâm tình là con đã yêu rồi. Và đó chính là bước đi đầu tiên.
Rồi một khi con đã yêu, đã có nhu cầu được nghe cha mẹ thủ thỉ bằng tiếng Việt, thì bất kể là thơ, là nhạc, là bài hát gì gì đi nữa mà che mẹ đọc cho con nghe, đọc cùng con, ngân nga cùng con… chúng đều sẽ thích.
Chúng ta vừa được làm quen với tiến sĩ văn học, nhà thơ Mai Quyên, một nhà thơ viết cho trẻ em nhưng những vần thơ của chị chứa đựng bao thông điệp ý nghĩa cho người lớn chúng ta. Dành thời gian nói chuyện với con, cùng con tìm hiểu thế giới xung quanh, cùng con lớn lên, như thế cũng là cùng con học tiếng Việt, và tăng thêm kết nối và gắn bó gia đình.
Mời quý vị nghe audio của chương trình để thưởng thức các bài thơ của nhà thơ Mai Quyên qua giọng đọc dễ thương của các bạn nhỏ đã và đang sinh sống ở nước ngoài. Xin cảm ơn bé Hồng Nhung và bé Mai Linh đến từ Đức, bé Bách Lâm đến từ Việt nam, cám ơn các con đã giúp đưa những vần thơ của nhà thơ Mai Quyên đến với thính giả SBS Việt ngữ.
Hôm trước xem vô tuyến
Bé dán mắt ngạc nhiên
Đấy là lần đầu tiên
Bé thấy con nòng nọc
Mẹ bảo lúc đi học
Nòng nọc sẽ rụng đuôi
Ngày nào chúng cũng bơi
Để biến thành con ếch
Trong lòng đầy thắc mắc
Bé nghịch nước vẫy vùng
Bồn tắm nước cạn bong
Sao vẫn chưa thành ếch?
(Thắc mắc)
Nhà thơ Mai Quyên cho biết, con trai chị luôn luôn đặt ra những câu hỏi về thế giới xung quanh và thay vì gạt đi hay trả lời qua quýt thì chị trả lời bằng một bài thơ
