Cuộc trò chuyện với chị Trà Hương – một người mẹ ba con sống tại Melbourne – cùng góc nhìn y khoa từ bác sĩ Brian Cung ở Sydney giúp soi chiếu phần nào câu chuyện này.
“Low-tox”: Lối sống ít độc tố và những lựa chọn cá nhân
Khi chứng kiến các con lớn lên giữa một thế giới tràn ngập sản phẩm công nghiệp, hóa chất và thực phẩm chế biến sẵn, Trà Hương – một bà mẹ ba con sống tại Úc – đã lựa chọn bước vào hành trình sống “low-tox” (hạn chế độc tố) với mong muốn mang lại môi trường lành mạnh hơn cho gia đình mình.
Từ bỏ công việc tổ chức sự kiện và marketing sau khi sinh con, Hương tập trung nuôi dạy con theo phương pháp Montessori, đồng thời tự tìm hiểu về các hóa chất tiềm ẩn trong thực phẩm, mỹ phẩm và vật dụng gia đình. Chị cùng một người bạn sáng lập nhóm Facebook “Chọn Sạch Sống Lành, Tiêu Dùng Thông Thái” – nơi nhiều phụ huynh Việt tại Úc khác cùng nhau học cách tiêu dùng cẩn trọng và sáng suốt.
Theo chị Trà Hương: “Low-tox có nghĩa là ít độc tố và đây là một lối sống hạn chế hoá chất, độc tố và các tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe gia đình. Trong thời buổi thị trường phức tạp như hiện nay, mỗi gia đình cần có kiến thức đúng để sáng suốt hơn khi chọn mua bất cứ thứ gì, từ thực phẩm, quần áo cho đến bột giặt, chất tẩy rửa… sao cho càng ít độc tố và càng gần với tự nhiên càng tốt.”
Độc tố – ở đâu và bao nhiêu là đáng lo?
Với chuyên môn y khoa, bác sĩ Brian Cung cho biết độc tố – hay "toxin" – là những chất có thể gây hại khi tích tụ quá mức trong cơ thể. Những chất này có thể đến từ môi trường (như nấm mốc, thuốc trừ sâu), vật liệu xây dựng (asbestos), hoặc chính các vật dụng tiêu dùng hằng ngày.
“Chúng ta tiếp xúc với độc tố mỗi ngày qua không khí, thực phẩm, mỹ phẩm, đồ gia dụng. Cơ thể có khả năng thải độc qua gan và thận, nhưng khi lượng độc tố vượt quá mức xử lý, nó có thể ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe.”
Trà Hương chỉ ra nhiều loại độc tố tồn tại trong đời sống thường ngày mà chúng ta dễ bỏ qua, tiêu biểu là PFAS – nhóm hơn 14.000 hóa chất tổng hợp với khả năng chống nước, dầu mỡ và nhiệt độ cao, được dùng rộng rãi trong các sản phẩm gia dụng như chảo chống dính, quần áo, mỹ phẩm, thuốc trừ sâu và bao bì thực phẩm.
Bác sĩ Brian Cung giải thích: “Ở nồng độ cao, PFAS có thể gây tăng cholesterol, bệnh gout, giảm chức năng thận, ảnh hưởng hormone, cân nặng khi sinh, chu kỳ kinh nguyệt và mãn kinh sớm.”
Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng tiếp xúc liều thấp qua các vật dụng hằng ngày vẫn cần thêm nghiên cứu để xác định mức độ rủi ro cụ thể.
Thay đổi bao nhiêu là đủ?
Một quan niệm phổ biến về lối sống “low-tox” là phải thay mới hoàn toàn đồ dùng – điều mà nhiều người cho rằng tốn kém và không thực tế. Nhưng theo chị Trà Hương, điều quan trọng là biết ưu tiên:
Chị Trà Hương (ảnh do nhân vật cung cấp)
“Mình nghĩ gia đình nào cũng cần phải sáng suốt mỗi khi chi tiêu, để đồng tiền mình vất vả kiếm ra thật sự mua về những món đồ an toàn và chất lượng. Mà muốn tiêu dùng thông thái thì chúng ta nhất định phải cởi mở tìm hiểu từ nhiều nguồn, chứ không thể tin quảng cáo hay chỉ nghe theo người khác được. Khi đã có kiến thức thì bạn sẽ tiết kiệm hơn nhiều với lối sống này, vì mình không mua tràn lan những thứ có thành phần phụ gia linh tinh nữa, rồi mình cũng học tự làm nhiều thứ trong nhà, thành ra tiết kiệm được rất nhiều.”
Chị cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đọc thành phần sản phẩm:
“ Khi mình đọc một sản phẩm trên nhãn có nhiều những từ quảng cáo như “organic”, “green”, “nature”, tất cả đều là “tự nhiên”, thì đó chỉ là trên bao bì thôi, mình cònn phải đọc bảng thành phần để xác thực. Bất kỳ sản phẩm mình chọn mình luôn quay lại mặt sau để đọc bảng thành phần để biết những thành phần này có an toàn cho mình hay không.”
Về việc thay thế chảo chống dính, bác sĩ Brian Cung cho biết: “Nếu chảo tróc lớp phủ teflon, chúng ta nên ngưng dùng vì nguy cơ hóa chất rò rỉ vào thức ăn. Thay bằng chảo inox hoặc gang sẽ an toàn hơn.”
Bác sĩ đồng tình rằng không cần thay toàn bộ, nhưng những thay đổi nhỏ như chuyển sang dùng đồ thủy tinh thay vì nhựa trong tủ lạnh hay bếp, hoặc tránh dùng nhựa trong lò vi sóng, đều là những bước đơn giản, thiết thực mà ai cũng có thể làm được. Việc thay đổi nên diễn ra từ từ, tránh áp lực quá mức.
Nước máy ở Úc có an toàn không?
Bác sĩ Brian Cung cũng nói rõ về nguồn nước uống tại Úc: “Nước máy ở Úc khá an toàn, được kiểm soát theo tiêu chuẩn Australian Drinking Water Guidelines. PFAS có thể tồn tại ở mức rất thấp trong nước nhưng tác hại lâu dài vẫn đang nghiên cứu. Máy lọc nếu có thể lọc được PFAS thì tốt nhưng cần chú ý không lọc luôn các khoáng chất có lợi như canxi, magie, sắt , fluoride, vv..”
Ông lưu ý về việc dùng nước đóng chai: “Nước đóng chai phổ biến, nhưng nguồn nước và chất liệu chai cũng cần được cân nhắc kỹ. Nếu là chai thủy tinh thì tốt, còn nếu chai nhựa cần đặt câu hỏi liệu đó là chất liệu nhựa gì, có an toàn không.”
Các hóa chất nên hạn chế
Một số chất thường được cảnh báo trong các nghiên cứu y học gồm:
- BPA (trong nhựa cứng): ảnh hưởng đến nội tiết, tim mạch và sinh sản.
- Phthalates (chất làm mềm nhựa): liên quan đến dị tật bẩm sinh, rối loạn phát triển.
- Formaldehyde (dùng trong keo dán, chất khử trùng): có thể gây kích ứng và ung thư.
Bác sĩ Brian Cung cảnh báo về các hóa chất phổ biến trong vật liệu nhựa và đồ dùng như BPA, phthalates, formaldehyde có thể ảnh hưởng sức khỏe lâu dài như giảm sinh sản, bệnh tim, ung thư, dị ứng, ảnh hưởng thai nhi.
Lối sống “cho người có điều kiện”?
Khi được hỏi liệu “low-tox” có phải là lối sống chỉ dành cho những người có kinh tế khá giả, chị Trà Hương nói.
“Ai cũng có thể bắt đầu từ những việc nhỏ. Khi mình biết rõ mình đang mua gì, mình sẽ tiết kiệm hơn rất nhiều. Không mua tràn lan nữa, học cách tự làm nhiều thứ – thành ra lại rẻ hơn.”
Chị cho biết trong gia đình mình, việc dạy con nhận diện thành phần sản phẩm và hiểu lý do đằng sau các lựa chọn tiêu dùng là cách để con có nền tảng tự quyết định sau này – không phải vì sợ, mà vì hiểu.
Có cần “sống sạch tuyệt đối”?
Câu trả lời của cả chị Trà Hương và bác sĩ Brian Cung đều thống nhất: không cực đoan.
“Mình sống theo nguyên tắc 80/20. Ở nhà thì chọn thực phẩm, sản phẩm an toàn nhất có thể. Nhưng khi đi tiệc, đi chơi, đi du lịch thì thoải mái. Mình muốn con hiểu và tự chọn, không bị áp lực.” – chị Trà Hương chia sẻ.
Về góc độ y khoa, bác sĩ Brian Cung phân biệt hai khía cạnh riêng biệt: tiếp xúc với hóa chất và tiếp xuất với vi khuẩn để tăng miễn nhiễm.
“Hóa chất độc hại thì nên tránh càng nhiều càng tốt. Nhưng tiếp xúc với vi khuẩn – như cảm lạnh – lại giúp hệ miễn dịch hình thành kháng thể. Không nên đánh đồng hai việc này.”
Từ góc độ một người tiêu dùng và một người mẹ, chị Trà Hương cho rằng điều quan trọng nhất không nằm ở việc mua gì, mà là hiểu mình đang mua gì.
“Khi mình biết đọc thành phần, đặt câu hỏi trước khi mua, mình đang bảo vệ gia đình mình bằng cách chủ động – không cực đoan, không áp lực, mà là tỉnh táo.”
Mời quý vị bấm vào phần audio để nghe toàn bộ nội dung phỏng vấn.
*Nội dung trong bài viết phản ánh quan điểm và trải nghiệm cá nhân. Độc giả nên tham khảo ý kiến chuyên môn khi cần thiết và không nên xem đây là khuyến nghị y khoa hay lời khuyên sức khỏe cá nhân.
READ MORE
SBS Việt ngữ
