“Trong 30 năm làm phóng viên, tôi đã làm việc ở rất nhiều nơi mà bạn có thể mô tả là ở vùng nguy hiểm. Tôi đã làm việc ở Jerusalem. Tôi đã làm việc ở New York. Tôi đã làm việc ở Belfast trong thời kỳ khó khăn. Nhưng câu chuyện này thực sự là một cộng đồng đang trên bờ vực.”
Vào ngày 22 tháng 2 năm 2011, một trận động đất mạnh 6,3 độ richter đã xảy ra tại thành phố Christchurch của New Zealand.
185 người thiệt mạng, trong đó có một người Úc.
Các tòa nhà đã bị suy yếu do một trận động đất khác xảy ra vào năm trước đó, đồng nghĩa với việc thiệt hại về cơ sở hạ tầng là rất lớn. Phần lớn nhà cửa sụp đổ vỡ vụn trong khi một số khác thì đang bốc cháy, .
Nhân viên bảo vệ “Nếu tòa nhà này sụp đổ thì các bạn sẽ không qua khỏi đâu, làm ơn quay lại đây đi. Quay lại đi!"
Trận động đất đã làm gián đoạn cuộc sống của hàng chục ngàn người và biến 80% trung tâm thành phố thành đống đổ nát.
Allan Lee đã được gửi đến đó ngay sau đó.
“Chúng tôi đến nơi và không có điện. Chúng tôi là một trong những hãng truyền thông đầu tiên từ bên ngoài đến Christchurch. Có điều gì đó rất đáng lo ngại khi lái xe trên con đường mà bạn đã lái xe hàng chục lần và giờ nhìn thấy tất cả các tòa nhà đều sụp đổ. Chúng tôi thực hiện tường thuật trực tiếp cho chương trình Tin Sáng hàng ngày, sau đó đi ra vùng ngoại ô, gặp gỡ mọi người, gặp gỡ các nhân viên cấp cứu. Một ngày của chúng tôi bắt đầu vào khoảng 04:30 sáng, chúng tôi trở về khách sạn, khoảng bảy hoặc tám giờ tối, biên tập chỉnh sửa bài vở tin tức cho đến một hoặc hai giờ sáng, ngủ vài giờ, và sau đó bắt đầu lại.”
Các nhà báo thường ở tuyến đầu của một sự kiện lớn trên thế giới.
Cho dù đó là chiến tranh, thiên tai hay một cuộc bầu cử quan trọng, các nhà báo đều đóng vai trò quan trọng trong việc đưa những thông tin quan trọng đến với công chúng.
Trong thảm họa thiên nhiên, họ có thể thực hiện nhiều nhiệm vụ, từ đưa ra cảnh báo, đánh giá mức độ giảm nhẹ và chuẩn bị cho thảm họa cho đến hỗ trợ phục hồi lâu dài.
Phóng viên 1: “Tôi không nghĩ chúng ta có thể bỏ qua sự thật rằng chúng ta có thể đang chứng kiến ngày đen tối nhất của New Zealand.”
Phóng viên 2: “Hoàn toàn không nhìn thấy gì ở phía dưới, hy vọng rằng không có ai ở dưới đó cả. Tất cả những gì chúng tôi có thể nghe thấy là tiếng còi và phía bên kia đường trong tòa nhà này có nhiều người bị mắc kẹt và họ đang cố gắng tìm cách đi ra ngoài.”
Những phóng viên tuyến đầu này thường hoạt động với nguồn lực khiêm tốn, khó có thể lên kế hoạch khi mà hòan cảnh và tình huống không biết trước và luôn sẳn sàng cho những điều bất ngờ xảy ra và phải đưa ra những quyết định khó khăn.
Và việc trải nghiệm những thảm họa thiên nhiên ở mức tồi tệ nhất có thể ảnh hưởng đến một người như thế nào?
Đối với Allan Lee, sự nghiệp báo chí của anh bắt đầu khi bộ phận đài mà anh đang làm kỹ sư muốn một người trẻ hơn dẫn chương trình.
“Vì vậy, họ nói, này cậu thử đi, vì họ không phải trả cho tôi nhiều tiền, và họ khá thích điều đó. Và cũng vì tôi có thể làm nhiều thứ nữa. Tôi trở thành một phát thanh viên như vậy. Tôi làm công việc dẫn chương trình phát thanh trong vài năm. Và tôi đã rơi vào ngõ cụt vì họ quyết định đưa tôi vào một chương trình tin tức. Nó buộc tôi phải học cách trở thành một nhà báo sau khi đã học cách làm một DJ - trộn nhạc trên sóng - từ không biết gì. Cho nên phải nói là có một chút đáng sợ. Sau đó tôi chuyển sang BBC, rồi chuyển sang đài truyền hình BBC. Tôi thực sự đã học nghề trong công việc, bởi vì ngày đó, họ không có bằng báo chí ở trường đại học, và chuyện đó cũng đã lâu rồi.”
Nhưng ngay cả sau 30 năm, ông nói rằng không có khối lượng công việc nào trong ngành có thể giúp ông chuẩn bị cho những việc như thế này.
“Tôi nghĩ bạn nghĩ bạn có thể làm được thì bạn sẽ cố gắng làm được. Chúng tôi nhận ra rằng công việc của mình là đưa câu chuyện ra ngoài kia và kể cho mọi người biết chuyện gì đã xảy ra, vì rõ ràng Christchurch sẽ cần hàng tỷ đô la giúp đỡ để xây dựng lại. Và vì vậy tôi đoán một phần vai trò của chúng tôi là giải thích cho phần còn lại của New Zealand hiểu tại sao điều này lại cần thiết. Bạn cũng biết là bạn không được chuẩn bị trước cho việc sẽ nhìn thấy những thảm họa, nhìn thấy một nơi mà bạn yêu mến bị đánh sập và được tuần tra bởi những người lính trên xe thiết giáp.”
Vậy khi có sự việc bất ngờ xảy ra, nhà báo sẽ làm gì?
Các tổ chức tin tức thường đến nơi xảy ra sự cố cùng lúc với những người ứng phó đầu tiên nhưng được đào tạo ít hơn đáng kể để ứng làm gì trong những tình huống như vậy.
Và vì vậy, không có thời gian để chuẩn bị về thể chất hoặc tinh thần cho môi trường sống và làm việc đầy thử thách sắp xảy ra - bước đầu tiên là gì?
Allan trước khi làm cho BBC ông là phóng viên của Shine TV vào thời điểm đó.
“Đến giờ ăn trưa, đột nhiên có người đứng dậy và yêu cầu im lặng. Anh ta nói, tôi vừa gọi điện cho vợ tôi, cô ấy đang ở Quảng trường Nhà thờ ở Christchurch, vừa có một trận động đất, nhà thờ đã sụp đổ. Rồi có tiếng xô ghế. Tôi gọi liền cho đài của mình và họ nói, lên phà đi liền đi - vì tôi đang ở Wellington - hãy lên phà tới Christchurch và lấy đồ nghề đi đi. Mọi việc nháo nhào lên. Rồi chúng tôi lái xe đi xuống đó và nhận thấy rằng chúng tôi là chiếc xe duy nhất đi về phía nam trong khi tất cả những chiếc xe khác đang từ Christchurch đi ngược lại về phía bắc.”
Khi một thảm họa thiên nhiên xảy ra, hầu hết mọi người dành thời gian sau đó để đối mặt với những gì đã xảy ra - khảo sát thiệt hại và kiểm tra những người thân yêu.
Nhưng đối với một nhà báo, thường không có thời gian để xử lý tình huống.
“Chúng tôi thực sự không có thời gian để nghĩ về điều đó. Tôi nghĩ đã có những lúc điều đó ảnh hưởng đến chúng tôi về những gì chúng tôi đang làm. Một trong những chuyện đã xảy ra là CTV, Canterbury TV, trụ sở của họ bị sập. Lúc bấy giờ chương trình chúng tôi thực hiện được phát sóng trên CTV và tôi có một người bạn tốt làm việc tại trụ sở của họ ở Christchurch. Chúng tôi không tìm thấy anh ấy. Chúng tôi chưa bao giờ tìm thấy xác anh ấy. Và tôi nghĩ đó là khoảnh khắc khiến tôi nhận ra rằng nó không chỉ là một câu chuyện thời sự. Bởi vì giờ đây tôi đã mất đi một người mà tôi biết và yêu mến. Chúng tôi chưa bao giờ tìm thấy xác của anh ấy.“
Nhưng điều gì xảy ra sau khi mọi chuyện kết thúc?
Làm sao một nhà báo có thể đương đầu được sau khi được độc quyền tiếp cận những tình huống đối đầu như vậy?
Allan cho biết anh và đồng nghiệp cảm thấy khó khăn khi quay lại ngay với công việc đưa tin hàng ngày.
“Tôi cảm thấy thật sai lầm khi quay trở lại Auckland, nơi tất cả các tòa nhà đều nghiêng 90 độ. Và tôi nghĩ Scott và tôi đều cảm thấy có phần tội lỗi vì những người mà chúng tôi đã biết khá rõ, một số nhân viên cứu hộ, họ vẫn ở dưới đó làm việc trong những giờ khủng khiếp đó. Nếu một chiếc xe tải đi ngang qua tòa nhà, bạn nghe thấy tiếng ầm ầm, cảm giác giống như một cơn dư chấn khi nó bắt đầu và những người còn lại trong tổ chức sẽ cười nhạo tôi và Scott, bởi vì tự động cả hai chúng tôi sẽ bám vào bàn để đề phòng.”
Allan nói rằng anh ấy cũng nhận thấy rằng thậm chí nhiều năm sau đó, những gì chứng kiến ở Christchurch vẫn có thể ảnh hưởng đến tâm lý của anh.
“Tôi đưa con trai đi xem một bộ phim ngớ ngẩn về Los Angeles bị người ngoài hành tinh xâm chiếm và tàn phá. Nhưng kiến trúc của California rất giống với kiến trúc ở Christchurch, đó là rất nhiều ngôi nhà chống chịu thời tiết. Và tôi phải rời rạp đi ra ngoài, bởi vì những hình ảnh gợi lại làm tôi khó chịu quá. Con trai tôi đã đủ lớn để ở lại xem một mình, tôi nói với con là tôi sẽ gặp con ở ngoài. Và tôi cũng tự thấy ngạc nhiên về mình. Bởi vì tôi không phải là người hay lo lắng. Nhưng khi thấy thứ gì đó trông giống như Christchurch, thấy nó bị phá hủy, ngay cả khi đó là bởi người ngoài hành tinh xanh tôi thấy khó chịu quá không chịu được.”
Các kỹ sư ước tính mức độ thiệt hại do thảm họa Christchurch gây ra là sự kiện '1 trong 2.500 năm'.
Và đối với Allan, anh ấy nói rằng anh ấy hy vọng việc đưa tin về một điều gì đó khó hiểu sẽ khiến anh ấy trở thành một nhà báo giỏi hơn.
“Tôi hy vọng tôi đồng cảm hơn. Tôi nghĩ khi bạn nhìn thấy những người đang ở bên bờ vực, trải qua những cảm xúc đột ngột bất ngờ, đôi khi bạn phải đặt những câu hỏi khó. Nhưng tôi nghĩ, tôi hy vọng mình đã học được cách hỏi những câu hỏi đó theo cách không gây khó chịu mà vẫn nhận được câu trả lời mà chúng ta cần. Và tôi nghĩ rằng những gì chúng tôi đã làm và những gì các phương tiện truyền thông khác đã làm ở đó, khi kể câu chuyện của những người đang ở trong tình trạng khó khăn, điều đó rất quan trọng và có giá trị. Và đó là một phần của lịch sử, và tôi rất vui vì đã ở đó.”
