“Việc thiếu vắng nguồn tài trợ từ phương Tây và châu Âu đổ vào Đông Nam Á là một vấn đề thực sự nghiêm trọng.”
Đó là nhận định của Grace Stanhope đến từ Viện Lowy.
Chúng tôi dự đoán viện trợ song phương cho khu vực này sẽ giảm 20% vào năm 2026.Grace Stanhope
Phiên bản thứ ba của bản đồ viện trợ Đông Nam Á do viện nghiên cứu này thực hiện cho thấy Trung Quốc hiện đang dẫn đầu cuộc đua phát triển trong khu vực, với khoản tài trợ tăng trở lại vào năm 2023 sau khi từng cắt giảm chi tiêu phát triển tại đây tới 68% trong vòng năm năm.
Cường quốc khu vực này ưu tiên các khoản vay theo lãi suất thị trường cho các dự án hạ tầng, trong đó các tuyến đường sắt tại Indonesia và Malaysia chiếm phần lớn mức tăng hằng năm.
Tuy nhiên, điều khiến nhiều người lo ngại là các khoản vay cho những quốc gia nghèo nhất trong khu vực, như Myanmar, Lào và Campuchia.
Bà Stanhope cho biết việc cạnh tranh suy giảm đang khiến các quốc gia này gần như không còn lựa chọn nào ngoài việc vay nợ từ Trung Quốc.
Các quốc gia này có rất ít lựa chọn về nhà cung cấp viện trợ phát triển khác, trong khi nhu cầu phát triển lại rất cao – nên họ gần như không có phương án nào khác. Họ ngày càng mất dần khả năng đàm phán linh hoạt.Grace Stanhope
Trên toàn cầu, một phần ba các quốc gia đang phát triển hiện chi nhiều tiền trả lãi nợ hơn là cho y tế mỗi năm.
Giám đốc điều hành tại Đối thoại Ngoại giao Phát triển và Quốc phòng Khu vực Châu Á, Thái Bình Dương, bà Melissa Conley Tyler, không muốn điều đó xảy ra với khu vực Đông Nam Á.
"May mắn là nợ chưa phải là vấn đề lớn tại khu vực của chúng ta, và tôi nghĩ chúng ta nên giữ nguyên như vậy. Chúng ta không muốn các nước ở Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương rơi vào cảnh nợ nần chồng chất. Đó sẽ là vấn đề nghiêm trọng nếu các quốc gia không thể cung cấp dịch vụ thiết yếu cho người dân vì đang phải trả nợ thường là với lãi suất rất cao."
Tác động toàn diện của việc cắt giảm viện trợ vẫn chưa hiện rõ trong khu vực... khi Hoa Kỳ đã cắt giảm hơn 80% viện trợ trong năm nay, còn Vương quốc Anh có kế hoạch chuyển hàng tỷ đô la viện trợ sang ngân sách quốc phòng.
Bà Conley Tyler cho biết, một số tác động đã bắt đầu xuất hiện.
“Chúng ta đã biết về những ca tử vong đầu tiên do việc cắt giảm viện trợ của US A-I-D xảy ra tại các bệnh viện ở khu vực biên giới Myanmar, nơi tiếp nhận người tị nạn chạy trốn xung đột.”
Viện Lowy cho rằng điều này sẽ khiến “trọng tâm quyền lực” trong tài trợ phát triển Đông Nam Á dịch chuyển – với Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc chiếm phần lớn nguồn tài trợ.
Úc đã tăng viện trợ cho Đông Nam Á vào năm 2023, khi chính phủ Lao động cam kết nâng ngân sách hỗ trợ quốc tế mỗi năm theo tỷ lệ lạm phát.
Phát biểu tại Hội nghị thượng đỉnh các nhà lãnh đạo ASEAN đầu tháng này, Ngoại trưởng Penny Wong đã tái khẳng định cam kết của Úc đối với khu vực.
Hiện nay, 75 xu trong mỗi đô la phát triển của Úc được dành cho khu vực của chúng ta, Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Trước việc các nước khác giảm tài trợ, phản ứng của chúng tôi là điều chỉnh và ưu tiên lại để đảm bảo đáp ứng được những nhu cầu cấp thiết nhất.Penny Wong
Bà Conley-Tyler nhấn mạnh việc Úc duy trì sự tập trung này là rất quan trọng.
“Nếu có một quốc gia thất bại ngay cạnh chúng ta, hay nếu có đại dịch, bệnh động vật, hoặc làn sóng di cư do biến đổi khí hậu – tất cả những điều đó đều sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến Úc. Tất nhiên, chúng ta muốn sống trong một khu vực an toàn, ổn định và thịnh vượng. Vì vậy, khoản đầu tư vào viện trợ phát triển chính là một phần phục vụ lợi ích quốc gia của chúng ta.”
