Key Points
- Úc không đăng cai COP31 nhưng giữ vai trò lãnh đạo đàm phán.
- Tiếng nói của cộng đồng gốc Á tại Úc còn mờ nhạt dù chịu tác động trực tiếp từ biến đổi khí hậu và thiên tai ngày càng cực đoan.
- Ngưỡng 1,5 độ C và NDC quyết định mức độ an toàn khí hậu cho Đông Nam Á.
Liệu Úc và thế giới có đang đánh mất ngưỡng 1,5 độ C – ranh giới sinh tử mà hàng triệu người phụ thuộc vào? Vì sao cộng đồng gốc Á, chiếm hơn 15% dân số Úc, lại hầu như vắng bóng trong các cuộc đối thoại lớn về tương lai khí hậu?
Những câu hỏi ấy xuất hiện ngày càng dày đặc trong bối cảnh thiên tai tăng mạnh, chi phí sống leo thang và các báo cáo khoa học phát đi cảnh báo ngày một u ám hơn.
Trò chuyện với SBS Vietnamese, Trang Nguyễn, Board Member của tổ chức Asian Australians for Climate Solutions và là Head of International Program and Engagement tại Climateworks Centre, đã đưa ra một loạt góc nhìn đáng chú ý về “cuộc chiến khí hậu” mà Úc và khu vực Đông Nam Á đang đối mặt.
Ngưỡng 1,5 độ C: “Chưa trượt khỏi tầm tay nhưng rủi ro tăng lên từng ngày”
Theo chị Trang, 1,5 độ C là cam kết mà gần 200 quốc gia thống nhất nhằm giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Tuy vậy, mục tiêu này ngày càng trở nên khó đạt khi thiên tai xuất hiện với tần suất dày đặc hơn.
Ngưỡng 1,5 độ C chưa hẳn đã trượt khỏi tầm tay, nhưng nếu vượt qua, tác động đối với các cộng đồng dễ bị tổn thương ở châu Á sẽ rất lớn.Trang Nguyễn, thành viên Hội đồng quản trị của tổ chức Asian Australians for Climate Solutions
Trong năm qua, Việt Nam và khu vực Đông Nam Á ghi nhận nhiều hình ảnh bão lũ, nắng nóng cực đoan và tình trạng khẩn cấp. Tại Úc, các đợt nắng nóng cũng làm suy giảm năng suất nông nghiệp và đẩy chi phí bảo hiểm nhà cửa lên mức cao kỷ lục.
NDC – Kế hoạch ngắn hạn cho một cuộc khủng hoảng dài hạn
Một thuật ngữ quan trọng khác trong các cuộc đàm phán khí hậu là NDC, đóng góp do quốc gia tự quyết. Đây là kế hoạch 5 năm một lần mà mỗi quốc gia cam kết thực hiện để tiến tới phát thải ròng bằng không.
“NDC phản ánh mức độ nghiêm túc của một quốc gia trong việc thực hiện các mục tiêu khí hậu, chứ không phải chỉ là những cam kết trên giấy,” chị Trang nói.
Theo nhận định của chị Trang, tần suất và mức độ nghiêm trọng của các hiện tượng thời tiết cực đoan trong 5 đến 7 năm qua là dấu hiệu rõ ràng của biến đổi khí hậu.
“Thiên tai luôn tồn tại, nhưng vượt qua ngưỡng 1,5 độ C thì mức độ và tần suất sẽ tăng mạnh hơn nữa.”
Chị cho biết các cộng đồng có tỷ lệ lao động phi chính thức cao, như ở Việt Nam, Philippines và nhiều nước Đông Nam Á, sẽ chịu tác động nặng nề nhất.
Ngay tại Úc, người dân ở vùng chịu nắng nóng hay cháy rừng cũng đối mặt với nguy cơ sinh kế bấp bênh.
Các đội cứu hỏa của Dịch vụ Cứu hỏa Nông thôn bang New South Wales (NSW RFS) đang chiến đấu với vụ cháy rừng Gospers Mountain khi ngọn lửa lan tới một khu đất ở Bilpin vào thứ Bảy, ngày 21 tháng 12 năm 2019. Source: AAP
Người trẻ, lực lượng quan trọng nhất trong cuộc chiến khí hậu
Làm việc nhiều với thanh niên gốc Á, Trang Nguyễn nhận thấy họ là nhóm có nhiều sáng kiến và sẵn sàng hành động nhất.
“Tiếng nói của các bạn trẻ rất quan trọng vì chính họ là thế hệ sẽ chịu ảnh hưởng nhiều nhất từ biến đổi khí hậu.”
Chị nhấn mạnh rằng chi phí bảo hiểm nhà cửa tăng cao, rủi ro thiên tai và sự bất ổn kinh tế sẽ rơi trực tiếp vào vai thế hệ tương lai nếu thế giới không hành động kịp thời.
Rào cản của cộng đồng gốc Á: Ý thức có nhưng hành động chưa theo kịp
Dù chiếm tỉ lệ đáng kể trong xã hội Úc, tiếng nói của cộng đồng gốc Á trong các cuộc thảo luận khí hậu lớn vẫn khá mờ nhạt.
Một tiết lộ đáng chú ý:
“Nhiều người gốc Á tại Úc có quá nhiều mối lo khác về đời sống. Khí hậu chưa phải ưu tiên hàng đầu.”
Điều này dẫn đến một nghịch lý:
- Những người chịu hiệu ứng khí hậu nặng nhất lại ít có tiếng nói nhất
- Người gốc Á chiếm tỉ lệ lớn trong lực lượng lao động tại Úc nhưng chưa tham gia mạnh mẽ vào chính sách xanh
- Cộng đồng ít được tiếp cận thông tin khí hậu bằng ngôn ngữ và bối cảnh văn hóa phù hợp
Tổ chức của chị đã thực hiện nhiều chương trình nhằm đưa kiến thức khí hậu trở nên gần gũi hơn, từ thay đổi thói quen tiêu dùng, chuyển sang bếp điện, dùng phương tiện công cộng đến cách thích ứng với nắng nóng và bão lũ.
Một cộng đồng hơn hai triệu người đang đứng ngoài cuộc đối thoại định hình tương lai sống còn của chính họ.
Úc mất quyền đăng cai COP31 nhưng vẫn giữ vai trò “người dẫn dắt hậu trường”
Sau khi Thổ Nhĩ Kỳ giành quyền tổ chức COP31, dư luận đặt câu hỏi về vị thế của Úc. Tuy nhiên, theo chị Trang, Úc vẫn giữ một vai trò chiến lược đáng chú ý:
- Úc sẽ có trách nhiệm điều phối gần 200 quốc gia
- Việc tổ chức hay không không quan trọng bằng vị trí trên bàn đàm phán
- Úc và Đông Nam Á có tiềm năng trở thành siêu cường năng lượng sạch
Nhưng chị cảnh báo: "Để đạt được mục tiêu xanh, Đông Nam Á cần lượng đầu tư xanh khổng lồ, còn Úc cần chứng minh vai trò dẫn dắt thay vì chỉ là “người quan sát” trên trường quốc tế."
Phụ nữ trong lĩnh vực khí hậu: Minh chứng cho sự thiếu vắng
Trong cuộc trò chuyện về khí hậu, Trang Nguyễn đã nhấn mạnh một thực tế đáng lo ngại: phụ nữ gần như vắng bóng trong các phiên họp về năng lượng tại các kỳ COP.
Theo chị, điều này xuất phát từ việc lĩnh vực năng lượng vốn thuộc nền tảng kỹ thuật, nơi nam giới chiếm ưu thế, kéo theo sự thiếu vắng nữ lãnh đạo trong chính sách xanh và hạn chế cơ hội phát triển dành cho phụ nữ.
Sự mất cân bằng này không chỉ là vấn đề giới, mà còn ảnh hưởng đến chất lượng của những giải pháp khí hậu, bởi phụ nữ đóng vai trò quan trọng trong giáo dục, chăm sóc cộng đồng và hiểu sâu các tác động xã hội của khí hậu.
Song song đó, Trang Nguyễn đặc biệt nhấn mạnh vai trò của thế hệ trẻ. Chị cho rằng người trẻ là lực lượng có khả năng xoay chuyển cục diện khủng hoảng khí hậu nhờ sự sáng tạo, khả năng thích nghi nhanh và ý thức mạnh mẽ về tương lai.
Họ cũng là nhóm sẽ chịu tác động nặng nề nhất nếu khí hậu tiếp tục xấu đi, từ thiên tai cho đến chi phí sống leo thang. Chính vì vậy, tiếng nói của họ ngày càng quan trọng trong các cuộc đối thoại về chính sách và định hướng phát triển xanh.
