Tiến sĩ Nguyễn Đình Thắng của tổ chức BPSOS giải thích.
SBS - Ý niệm về 'người bản địa' trong Công ước như thế nào?
Tiến sĩ Nguyễn Đình Thắng (NDT): Đó là Công Ước Xóa Bỏ Kỳ thị Sắc Tộc chứ không nói đến người bản địa. Tuy nhiên người bản địa gắn liền với sông núi, đất đai và có quyền về văn hóa và đất đai của họ mà nhà cầm quyền không thể di dời họ.
Trong khi đó nhà nước VN muốn di dân lên giành đất của người bản địa, nên không muốn công nhận người bản địa.
SBS - Với tiến triển của lịch sử, thí dụ người Chăm là người bản địa hay là người thuộc dân tộc thiểu số?
NDT - Cả hai, rõ ràng họ là người bản địa do đất đai di sản cuả cha ông để lại, Người Chăm bị mai một văn hóa rất nhiều, không được phép đi vào các tháp Chàm mà chỉ có du khách trả tiền mới được vào thăm.
Trước khi có cuộc rà soát tại Geneva, có báo cáo viên đặc biệt Liên Hiệp Quốc về quyền phát triển ông Deva đến Việt nam, đây là quyền của mọi người dân, đặc biệt là người dễ bị tổn thương như người bản địa.
Người Thượng ở Cao Nguyên, người H'Mong ở Thượng Du Bắc Việt, người Chăm và cả người Khmer Krom đều không được tham gia thiết kế cuộc sống của họ, quyết định về chính sách phát triển cũng như không có quyền thụ hưởng.
Họ bị di dời đến nơi khác để lại cho nhà nước khai thác quặng bauxít, nhưng không được bồu thường thỏa đáng.
Họ bị chuyển đến một vùng đất mới hoàn toàn xa lạ và hoàn toàn đi ngược lại quyền phát triển.
VN phải thực thi đúng đắn các chính sách của LHQ và quốc tế nên kêu gọi VN thực thi đúng đắn chính sách đối với người bản địa, Tiến sĩ Nguyễn Đìng Thắng
SBS - Trong phiên báo cáo về Công Ước Xóa Bỏ Mọi HìnhThức Phân Biệt Chủng Tộc, đại diện Việt Nam là ông Y Thông nói rằng Việt nam không dùng từ 'người bản địa' mà dùng từ 'các dân tộc thiểu số'. Ông nghĩ gì về lập luận như vậy ?.
NDT - Ông Y Thông tự nhận là người Rê Đê ở Phú Yên. Ông cho rằng thời Pháp thuộc, người Pháp dùng từ người bản địa cho mọi người dân ở Việt nam, chứ nay nhà cầm quyền Việt nam xem họ là người dân tộc thiểu số. Lập luận đó không hợp lý vì nhà cầm quyền Việt nam không phải là thực dân Pháp.
Người Kinh lấn đất và xâm phạm quyền của người bản địa và không chắc ông Y Thông là người Ê Đê, vì ông nầy không có họ mà chỉ có tên mà thôi và dường như không nói được tiếng Ê Đê.
SBS - Trên khắp thế giới đều có vấn đề người bản địa hay Thổ Dân, như tại Hoa Kỳ, Canada hay Úc, tại sao nhà cầm quyền Việt nam không có chính sách giốngnhư các nước?.
NDT - Quyền của người bản địa bao hàm quyền tự trị, có quyền bầu cử đại diện cho người sắc tộc họ, quyết định liên quan đến chính sách của dân tộc, do đó khó kiểm soát đối với nhà cầm quyền Việt Nam.
Họ không thể bị tùy tiện di dời, vì họ có quyền sống trên đất đai cuả tổ tiên để lại.
SBS - Việt Nam có chân trong các Ủy Ban của LHQ, liệu lập trường như vậy có thể kéo dài đến bao lâu?
NDT - VN là thành viên của Hội Đồng Nhân Quyền LHQ và đã mời báo cáo viên đặc biệt về quyền phát triển đến thăm VN.
VN phải thực thi đúng đắn các chính sách của LHQ và quốc tế nên kêu gọi VN thực thi đúng đắn chính sách đối với người bản địa.