Stuart Applebee đã trồng khoai tây ở vùng tây bắc Tasmania suốt nhiều thập kỷ.
Virus mới mang tên Potato Mop Top Virus (PMTV) không phải là căn bệnh đầu tiên ông phải đối mặt.
Khi nghe tin virus này đã xâm nhập vào tiểu bang của mình, ông Applebee thừa nhận đó là một cú sốc, nhưng vẫn hy vọng có thể kiểm soát được.
“Giống như bất kỳ loại virus mới nào, điều đó thật đáng lo ngại – nhất là khi biết rằng tiểu bang mình có thể là nơi đầu tiên trong cả nước phát hiện ra nó. Nhưng sau khi chúng tôi tìm hiểu thêm thông tin từ New Zealand và một số quốc gia khác đang xử lý vấn đề này, tôi cảm thấy yên tâm phần nào.”
Virus mop top không gây hại cho con người, nhưng ảnh hưởng đến vỏ và phần ruột của củ khoai tây, làm giảm năng suất.
Loại virus này được phát hiện lần đầu tiên tại một trang trại ở tây bắc Tasmania vào tháng Bảy, cũng là lần đầu tiên được ghi nhận ở Úc.
Các đợt kiểm tra trước mùa trồng đã buộc nông dân tiêu hủy 1.700 tấn khoai giống bị nhiễm bệnh, đồng thời kêu gọi chính phủ liên bang hỗ trợ tài chính cho người trồng bị ảnh hưởng.
Nathan Calman, Giám đốc điều hành của hiệp hội TasFarmers, cho biết vẫn còn nhiều lo ngại về cách virus này xâm nhập vào Úc.
Sự xâm nhập của virus mop top tại Tasmania gây lo ngại vì đây không chỉ là lần đầu tiên phát hiện ở Tasmania, mà còn là lần đầu tiên phát hiện trên toàn nước Úc.Nathan Calman, Giám đốc điều hành hiệp hội TasFarmers
Sự xuất hiện của nó cho thấy lỗ hổng trong hệ thống an ninh sinh học quốc gia, cũng như của chính tiểu bang.”
Ông Stuart Applebee nói rằng cần có hành động cụ thể để ngăn chuyện tương tự xảy ra trong tương lai.
“Chúng ta có đủ quy định và quy tắc rồi, nhưng bằng cách nào đó, vẫn có những thứ lọt vào. Chúng ta đang ở rất gần nguy cơ xảy ra một vụ bùng phát lớn nếu tình trạng này cứ tiếp diễn.”
Người phát ngôn của Bộ Nông nghiệp, Thủy sản và Lâm nghiệp Liên bang cho biết chính phủ hiện tại đã cam kết bổ sung 2 tỷ đô la cho hệ thống an ninh sinh học quốc gia kể từ khi lên nắm quyền, và khẳng định hệ thống này vẫn “dẫn đầu thế giới”.
Trong khi đó, Cơ quan An ninh Sinh học Tasmania (Biosecurity Tasmania) cho biết họ chưa thể và có thể sẽ không thể xác định chính xác virus này đến Tasmania bằng cách nào hoặc từ khi nào.
Tuy nhiên, dấu vết truy tìm cho thấy virus có thể đã tồn tại tại Tasmania ít nhất hai năm.
Virus có thể đã âm thầm tồn tại suốt hai năm
Bà Gabrielle Vivian-Smith, Giám đốc phụ trách bảo vệ thực vật quốc gia, bị thượng nghị sĩ Richard Colbeck của Tasmania chất vấn trong phiên điều trần Quốc hội tuần trước.
“Dựa trên những gì chúng ta biết từ việc truy vết, virus mop top có thể đã xuất hiện tại Úc ít nhất hai năm. Nhưng chúng ta vẫn chưa biết chính xác nó vào Úc bằng cách nào, có thể thông qua nhiều con đường khác nhau.”
Hiện virus đã được phát hiện tại nhiều địa điểm ở Tasmania – bao gồm nơi trồng, khu nghiên cứu và các cơ sở lưu trữ.
Trên đất liền, đến nay chỉ có một trường hợp duy nhất phát hiện virus trong khoai tây giống được bảo quản lạnh tại Victoria.
Do đó, Victoria, New South Wales và Nam Úc đã áp đặt lệnh hạn chế vận chuyển khoai tây thô và thiết bị sản xuất từ Tasmania sang.
Một ủy ban quốc gia họp tháng trước đã đi đến kết luận rằng virus này không thể bị tiêu diệt hoàn toàn tại Úc.
Raw potatoes Credit: Gettyimages
Zarmeen Hassan, quản lý an ninh sinh học của tổ chức đại diện ngành khoai tây AUSVEG, cho biết nếu virus đã ở Tasmania hai năm, nguy cơ lây lan sang đại lục là có thật.
“Hiện tại, chúng ta chỉ biết virus có ở Tasmania. Chúng ta chưa biết chắc nó đã lan sang đất liền hay chưa. Nếu chưa, thì chính phủ và ngành nông nghiệp cần hợp tác chặt chẽ để ngăn chặn sự lây lan.”
Bên kia eo biển Tasman, New Zealand đã phải đối phó với virus mop top suốt 7 năm, kể từ khi phát hiện nó tại một nhà máy chế biến ở đảo Nam vào tháng 9 năm 2018.
Nước này cũng xác định virus không thể loại bỏ hoàn toàn, nhưng việc kiểm soát hiện đang tiến triển tốt, theo lời bà Kate Trufitt, Giám đốc điều hành Potatoes New Zealand.
Chúng tôi chưa thấy bất kỳ ảnh hưởng nào đáng kể. Các quy trình giám sát được thực hiện thường xuyên, nếu có gì bất thường, chúng tôi sẽ biết ngay. Hiện chưa ghi nhận sụt giảm năng suất hay thiệt hại nào. Tuy nhiên, virus này được gọi là ‘căn bệnh ngủ yên’, nên chúng tôi vẫn phải cảnh giác.Kate Trufitt, Giám đốc điều hành Potatoes New Zealand
Bà cho rằng việc rửa sạch thiết bị khi di chuyển giữa các trang trại, luân canh cây trồng và cải thiện chất lượng đất là biện pháp quan trọng để phòng ngừa.
Mối liên hệ với bệnh “mụn phấn”
Một căn bệnh khác ở khoai tây, gọi là powdery scab (mụn phấn), được biết là vật chủ trung gian của virus mop top, giúp virus lây lan dễ dàng hơn.
Chính phủ Tasmania đang đầu tư 200.000 đô la cho chương trình nghiên cứu mối quan hệ giữa hai loại bệnh này.
Theo bà Zarmeen Hassan, bệnh mụn phấn đã phổ biến khắp nước Úc, khiến nguy cơ lan rộng của virus mop top càng cao.
“Bệnh mụn phấn xuất hiện ở hầu hết các vùng trồng khoai chính trên cả nước. Nếu đúng vậy, virus mop top có thể đã ở những nơi khác ngoài Tasmania. Hiện giờ, đó vẫn là điều chúng ta chưa biết chắc.”
Virus “ngủ đông” trong đất
Cả mop top và mụn phấn đều có thể tồn tại nhiều năm trong đất, ngay cả khi không trồng khoai tây.
Hiện chưa có phương pháp xét nghiệm đất để phát hiện hai loại bệnh này, nhưng nghiên cứu đang được triển khai.
“Hiện tại, Úc chưa có quy trình và phương pháp xét nghiệm đất cho hai loại bệnh này. Công việc đang được tiến hành, nhưng vì mùa trồng sắp bắt đầu, nên phải đến mùa sau mới có thể áp dụng.”
Niềm tin của người nông dân
Mùa trồng khoai tây mới đang bắt đầu ở Tasmania, nhưng mưa kéo dài khiến nhiều nông dân – trong đó có Stuart Applebee chưa thể xuống giống vì đất vẫn còn quá ướt.
Dù vậy, ông vẫn không nản lòng.
“Không có cảm giác nào tuyệt vời hơn việc trồng một vụ mùa, có thể là cà rốt, khoai tây hay đậu Hà Lan và biết chắc rằng mình đã tạo ra sản phẩm chất lượng cao nhất.”
Đồng hành cùng chúng tôi tại SBS Vietnamese Facebook & SBS Vietnamese Instgram, và cập nhật tin tức ở sbs.com.au/vietnamese
