Chính quyền Lãnh thổ Bắc Úc đã bị cáo buộc có hành vi sai trái sau một diễn biến gây sốc, chạm đến cốt lõi của những vấn đề lâu dài ảnh hưởng đến cộng đồng người bản địa, trong hệ thống tư pháp hình sự của Lãnh thổ.
Phản ứng dữ dội liên quan đến việc tuyên án tài xế 24 tuổi, Jake Danby, người đã tông chết một người đàn ông thổ dân, trong một vụ bỏ trốn khỏi hiện trường vụ tai nạn vào năm 2024 và làm một người khác bị thương nặng.
Bản án chỉ là lệnh cải tạo cộng đồng 12 tháng, giúp người phạm tội không phải ngồi tù, đã gây phẫn nộ cho cộng đồng người bản địa tại Lãnh thổ.
Bản án đã được Tòa án Tối cao Bắc Úc tuyên vào tuần trước ngày 15 tháng 9, sau khi nhận tội.
Mililma May, giám đốc chiến dịch và vận động của ‘Change the Record’, một liên minh tư pháp do người bản địa lãnh đạo cho biết, bà coi bản án này là triệu chứng của một vấn đề lớn hơn, trong các thể chế của Bắc Úc.
"Họ hoạt động theo một bộ quy tắc dành cho người Thổ dân và một bộ quy tắc khác dành cho tất cả những người khác. Khi một cảnh sát có thể bắn ba phát vào Kumanjayi Walker mà vẫn được trắng án, hay khi gia đình của Kumanjayi White đau khổ, chờ đợi xem liệu có truy tố được tội danh cho cái chết của cháu trai họ hay không, nhưng rồi chúng ta lại thấy một người đàn ông không phải Thổ dân, giết một người Thổ dân mà không phải chịu án. Điều này càng củng cố sự ngờ vực tuyệt đối của chúng ta, đối với những thể chế này”, Mililma May.
Theo văn bản được trình bày tại tòa, sau khi tông xe vào hai người đi bộ Thổ dân và bỏ chạy khỏi hiện trường, ông Danby đã khoe khoang về vụ việc với bạn bè.
Ông viết rằng, theo lời ông, "thật buồn cười khi thấy họ lăn lộn trên đường, sau khi tông vào nắp xe của tôi" và mô tả vụ tai nạn là "một sự kết hợp hai trong một".
Ông ta gọi các nạn nhân bằng từ "N" - cũng như gọi họ là "chó" và "kẻ trộm oxy".
Matthew Connop, Phó Giám đốc Điều hành của Cơ quan Tư pháp Thổ dân Bắc Úc, hay NAAJA, cho biết, những bình luận này thật gây sốc và mang tính phân biệt chủng tộc.
"Xét về trường hợp này, nó cho thấy những vấn đề mang tính hệ thống rộng lớn hơn, đang tồn tại ở Lãnh thổ Bắc Úc. Hãy nhìn vào những bình luận và ngôn ngữ mà kẻ phạm tội sử dụng, những bình luận phân biệt chủng tộc và hạ thấp nhân phẩm. Đó là sự coi thường mạng sống con người một cách hoàn toàn”, Matthew Connop.
Khi tuyên án, Thẩm phán Tòa án Tối cao N-T là Sonia Brownhill cho biết, ‘mức độ nhẫn tâm và khinh miệt được thể hiện trong những tin nhắn văn bản đó, dành cho hai người khác, thật khó có thể hiểu thấu’.
Phát biểu bên ngoài tòa án sau khi tuyên án, Jake Danby nói với A-B-C rằng, anh ta hối hận về hành động của mình, bao gồm cả những tin nhắn văn bản này.
"Anh có hối hận về những gì đã xảy ra không?", ký giả ABC.
"Có", Jake Danby.
"Anh nghĩ gì về phán quyết của thẩm phán hôm nay?", ký giả ABC.
"Đó là lựa chọn của bà ấy, không phải của tôi", Jake Danby.
"Anh nghĩ gì về những tin nhắn anh đã gửi lúc đó?", ký giả ABC.
"Kinh tởm", Jake Danby.
"Giờ anh ước gì mình đã không gửi chúng đi?", ký giả ABC.
"Vâng", Jake Danby.
"Anh có muốn nói gì với gia đình những người bị thương và người đàn ông đã chết không?", ký giả ABC.
"Đó là một tai nạn. Tôi vô cùng xin lỗi. Không bao giờ có ý định làm tổn thương bất kỳ ai”, Jake Danby.
Các công tố viên của N-T đã đệ đơn kháng cáo, cho rằng lệnh cải tạo cộng đồng 12 tháng, là "rõ ràng không đủ".
Được biết Bộ Trưởng Tư pháp của N-T là Marie-Clare Boothby, người ủng hộ quan điểm "cứng rắn với tội phạm" của chính phủ đảng Tự do Quốc gia, đã bị chỉ trích vì không thúc đẩy các hình phạt khắc nghiệt hơn, đối với người phạm tội.
Sau đó người ta phát hiện ra rằng, bà Boothby đã không công khai tiết lộ mối quan hệ gia đình của mình với Danby, con trai riêng của chị gái bà.
Tờ N-T Independent ngày 18 tháng 9 đã đưa tin về mối liên hệ này, một tuần sau khi bà Boothby phát biểu tại một cuộc họp báo về việc, liệu bà có tin rằng bản án là thỏa đáng hay không.
Tòa án được biết rằng, trong một tin nhắn sau vụ án mạng, ông Danby đã nói, ‘Tôi sẽ không phải ngồi tù. Tôi là người nhà Danby, chúng tôi không đi tù’.
Bà Boothby đã bảo vệ quyết định, không công khai xung đột lợi ích này, cho biết bà đã nói với Bộ trưởng Lia Finocchiaro vào năm rồi.
"Tôi đã khai báo vụ việc đó, khi chúng tôi còn đối lập với lãnh đạo phe đối lập vào thời điểm đó. Tôi chưa bao giờ cố gắng trốn tránh nó, và văn phòng của tôi cũng như bản thân tôi, chưa bao giờ liên quan đến vụ việc đó", Marie-Clare Boothby.
"Tại sao lúc đó, cả hai người không công khai?", một ký giả.
"Lúc đó chúng tôi là phe đối lập và tôi đã tiết lộ điều đó. Vì vậy, quy trình tố tụng hợp lệ đã được tuân thủ. Tôi thực sự coi trọng công việc của mình và tôi làm việc với sự chính trực cao nhất, và tôi sẽ tiếp tục làm như vậy”, Marie-Clare Boothby.
Trong khi đó Lãnh đạo phe đối lập N-T và cựu Bộ Trưởng Tư pháp N-T là Selena Uibo, đã kêu gọi bà Boothby từ chức.
"Đã 5 ngày trôi qua kể từ khi bà Marie-Clare Boothby bị phát hiện, che giấu một xung đột lợi ích lớn với chính quyền đảng Tự do Quốc gia CLP, 5 ngày im lặng, 5 ngày che đậy và 5 ngày thiếu sự lãnh đạo. Từ Lia Finocchiaro, Bộ trưởng Chính phủ và Phó Bộ trưởng Chính phủ Gerard Maley. Sự liêm chính của Marie Claire Boothe đang bị tổn hại. Bà ấy nên từ chức Bộ Trưởng Tư pháp, nếu còn hy vọng khôi phục lại sự liêm chính với chính quyền CLP", Selena Uibo.
Trong khi đó Mililma May của ‘Stop the Record’ cho biết, bà tin rằng mối quan hệ gia đình của bà Boothby đã đóng một vai trò trong việc đối xử với ông Danby, bất chấp những tuyên bố của Bộ Trưởng Tư pháp N-T.
"Điều này cho thấy việc vi phạm luật pháp, vốn được cho là đối xử bình đẳng với mọi người trước pháp luật, là như thế nào. Và nếu bạn quen biết những người ở một số vị trí nhất định hay nếu bạn có màu da nhất định, bạn có thể được miễn trừ trách nhiệm cho hành vi bạo lực của mình. Bởi vì nếu vai trò bị đảo ngược, sẽ không đời nào một người đàn ông thổ dân đã gây tai nạn bỏ chạy và giết chết một người đi bộ, lại có thể được tự do đi lại trong cộng đồng với một lệnh cộng đồng như vậy”, Mililma May.
Còn ông Matthew Connop từ NAAJA cho biết, cộng đồng cảm thấy công lý chưa được thực thi, cho các nạn nhân của vụ tai nạn.
"Đã có một sự tổn thương và phẫn nộ sâu sắc trong cộng đồng thổ dân ở Lãnh thổ phía Bắc. NAAJA đã được nhiều người thổ dân liên hệ và họ cho rằng, bản án không phản ánh được mức độ nghiêm trọng của hành vi phạm tội, cũng như không coi trọng mạng sống đã mất”, Matthew Connop.
Vụ án cũng làm nổi bật sự chênh lệch lớn về tỷ lệ bị giam giữ giữa cư dân thổ dân và không phải thổ dân ở vùng Bắc-Đông của Lãnh Thổ.
Dữ liệu năm 2018 từ Cục Thống kê Úc cho thấy, người Úc bản địa chiếm 84% dân số tù nhân của Lãnh thổ, mặc dù chỉ chiếm 30% dân số.
Kể từ khi Đảng Tự do Quốc gia lên nắm quyền vào tháng 8 năm 2024, số lượng tù nhân bản địa đã tăng đáng kể.
Báo cáo A-B-S mới nhất về Dịch vụ Cải huấn cho thấy, số lượng tù nhân thổ dân đã tăng 25% tại vùng Bắc Úc trong năm qua, từ 3.678 người trên 100.000 người trong quý 2 năm 2024, lên 4.603 người vào tháng 6 năm 2025.
Nhiều người ủng hộ cho rằng, sự hiện diện quá mức của nam giới, phụ nữ và trẻ em thuộc các Quốc gia Đầu tiên trong các nhà tù và trung tâm giam giữ tại vùng Bắc Úc là do tiêu chuẩn kép, mà cảnh sát, tòa án và các chính phủ kế tiếp áp dụng, đối với cư dân Thổ dân và không phải Thổ dân.
"Nếu chúng ta có luật pháp bình đẳng và sự đối xử bình đẳng trước pháp luật, các nhà tù của chúng ta sẽ có khoảng 30% là người da đen. Tuy nhiên, chúng ta biết rằng trẻ em thổ dân và người dân đảo Torres Strait, đôi khi chiếm tới hơn 90% dân số tại Trung tâm Giam giữ Don Dale. Điều này không phải vì trẻ em của chúng ta là tội phạm và bạo lực hơn, mà là vì chúng bị cảnh sát nhắm mục tiêu một cách không cân xứng. Và điều này được tạo điều kiện bởi các chương trình nghị sự, do Lia Finocchiaro và chính phủ đảng Tự do Quốc gia của bà đề ra”, Mililma May.
Còn những người khác cho rằng, vụ án này sẽ tạo cơ hội để tập trung vào bức tranh toàn cảnh, về việc giảm thiểu tác hại đối với cộng đồng thổ dân và hướng tới kết quả công bằng trong hệ thống tư pháp.
Bà May cho biết bà muốn thấy nguồn tài trợ được chuyển hướng, đến các chương trình nâng cao và trao quyền cho thanh thiếu niên các Quốc gia Đầu tiên và giúp cộng đồng hàn gắn, sau nhiều thế hệ chấn thương.
"Chúng tôi muốn các chương trình được đầu tư cho trẻ em trên đất nước. Chúng tôi muốn các chương trình công lý, chứ không phải nhà tù. Chúng tôi muốn các chương trình tập trung vào ngôn ngữ và văn hóa, kết nối nhiều thế hệ con người lại với nhau để hàn gắn các mối quan hệ trong gia đình và cộng đồng. Tất cả những nỗ lực này đã và đang được thực hiện. Nó đã và đang diễn ra trên thực địa, trên khắp đất nước. Những chương trình này đã tồn tại và cần được tài trợ. Tất cả những giải pháp này đã được trình bày, hết lần này đến lần khác. Họ chỉ cần các chính phủ có đủ can đảm, để thực hiện lại và hết lòng hỗ trợ họ, với sự lãnh đạo của tất cả người Thổ dân và người Eo biển Torres”, Mililma May.
READ MORE
SBS Việt ngữ
