Key Points
- Native title is de wettelijke erkenning dat de Aboriginal- en Torres Strait Islander-volkeren een voortdurende verbondenheid hebben met land en wateren, gebaseerd op traditionele wetten en gebruiken.
- Native title stelt First Nations-gemeenschappen in staat hun cultuur te beschermen.
- De meeste mensen, vooral degenen die in steden en in hun eigen woningen wonen, worden niet beïnvloed door native title, maar het begrijpen ervan kan helpen om deel te nemen aan het gesprek erover.
WAARSCHUWING: Dit verhaal bevat afbeeldingen en namen van personen die zijn overleden.
- Hoe is native title tot stand gekomen?
- Wat betekent native title?
- Waarom is native title complex?
- Hoeveel van Australië valt onder native title?
- Waarom is native title belangrijk voor alle Australiërs?
Native title, landrechten en verdragen zijn drie verschillende benaderingen die worden gebruikt om deze cultuur te versterken en Aboriginal- en Torres Strait Islander-volkeren met het land verbonden te houden. In de vorige afleveringen kom je meer te weten over landrechten en verdragen.
Deze aflevering richt zich op native title: wat het is, de geschiedenis ervan, hoe het verschilt van landrechten en wat het vandaag de dag betekent
Hoe is native title tot stand gekomen?
Gedurende meer dan 200 jaar werd Australië uitgeroepen tot terra nullius, wat “leeg land” betekent, waarbij de Aboriginal- en Torres Strait Islander-volkeren die hier vóór de Europese vestiging leefden, niet werden erkend.
Dat veranderde door één historische rechtszaak – de Mabo-zaak.
In 1982 begonnen een groep Meriam-mensen, onder leiding van Eddie Koiki Mabo, een rechtszaak waarin zij erkenning zochten voor hun traditionele eigendom van de Murray-eilanden in de Torres Strait — een kleine groep eilanden net boven de punt van Queensland, helemaal in het noorden van Australië.
De zaak duurde lang, bijna tien jaar. In 1992 nam het Hooggerechtshof van Australië vervolgens een baanbrekende beslissing, waarmee het erkende dat de Meriam-mensen native title hadden over hun land. Deze uitspraak was historisch; zij maakte een einde aan de lang aanvaarde juridische fictie van 'terra nullius'.
Na deze uitspraak werd in 1993 de Native Title Act aangenomen door het federale parlement.
Op 15 november 1993 richtte de toenmalige premier Paul Keating zich tot de natie en lichtte de reactie van de Australische regering op de Mabo-uitspraak toe.
“De beslissing van het Hof was zonder twijfel rechtvaardig. Ze verwierp een leugen en erkende een waarheid. De leugen was terra nullius – de handige fictie dat Australië een land van niemand was geweest. De waarheid was native title – het feit dat het land ooit had toebehoord aan de Aboriginal- en Torres Strait Islander-Australiërs en dat op sommige plaatsen een wettelijk recht daarop de 200 jaar van Europese vestiging had overleefd.”
Wat betekent native title?
Native title is de erkenning dat sommige First Nations-volkeren nog steeds rechten hebben op hun land en wateren, gebaseerd op hun traditionele wetten en gebruiken. Deze rechten worden niet door de overheid gegeven of via onderhandelingen vastgesteld — ze worden erkend door de Australische rechtbanken.
Native title wordt vaak beschreven als een “bundel van rechten”, omdat het veel verschillende rechten omvat, en niet slechts één. Deze rechten kunnen onder andere het gebruik van land en wateren voor jagen, vissen, ceremonies en het zorgen voor belangrijke culturele plaatsen omvatten.
Het erkent collectieve of gemeenschappelijke rechten die voortkomen uit lang bestaande culturele en spirituele tradities, in plaats van commerciële eigendom.
Native title vervangt echter geen andere vormen van landgebruik, zoals landbouw, mijnbouw of activiteiten van lokale overheden. Op veel plaatsen bestaan deze vormen van gebruik naast native title. Dit betekent dat First Nations-volkeren hun landrechten vaak delen met anderen, zoals boeren, mijnbouwers of gemeenten.
Voor Aboriginal- en Torres Strait Islander-gemeenschappen gaat native title over veel meer dan alleen land — het gaat over identiteit, cultuur en verbondenheid.
Professor Peter Yu, een leider en academicus van de Yawuru, legt uit:
“Wat native title doet, is je de mogelijkheid bieden om de aard van de fundamentele regels die je gemeenschap en relaties besturen, opnieuw te definiëren. Dus in feite geldt dit voor mijn eigen gemeenschap. Wat het ook doet, is het bieden van een vernieuwde basis voor het leren en herleren van talen, liederen en dansen, en culturele kennis, zodat we in staat zijn het proces van het opbouwen van opvolgingsmogelijkheden binnen onze familie en onze stamgroepen voort te zetten.”
Australian Prime Minister Paul Keating (1993).
Waarom is native title complex?
Erkenning verkrijgen is niet eenvoudig.
Om native title vast te stellen, moeten gemeenschappen hun voortdurende verbondenheid met het land aantonen — vaak via mondelinge geschiedenis, verhalen en documenten die van generatie op generatie zijn doorgegeven.
Het juridische proces is complex, en traditionele wetten en gebruiken passen niet altijd netjes binnen westerse juridische kaders.
Advocaat Gwynette Govardhan, die gespecialiseerd is in native title en erfgoedwetgeving, legt de uitdagingen uit:
“Je probeert een traditionele cultuur in een kader te passen, we proberen het er gewoon in te duwen en het te laten werken. Terwijl er eigenlijk van nature uitdagingen in zitten die problemen creëren, omdat het systeem zelf waarin we proberen te passen, niet is gecreëerd; het kader is daar niet voor ontworpen.”
Yinhawangka Law Men Marlon Cooke (left) and David Cox ('Barndu') (right) with Gwynette Govardhan on Yinhawangka Country during a field trip to collect evidence (stories and land markings) of cultural heritage.
Hoeveel van Australië valt onder native title?
Toch heeft native title echte en blijvende veranderingen teweeggebracht.
Het heeft gemeenschappen geholpen hun talen nieuw leven in te blazen, traditionele manieren van zorg voor land en water te herstellen en een sterkere rol te spelen bij beslissingen over Country.
Sinds de invoering van de Native Title Act beslaat native title nu ongeveer 40 procent van Australië, vooral in afgelegen en regionale gebieden, waar de traditionele verbondenheid met Country is behouden.
Het is echter belangrijk om te onthouden dat dit anders is dan eigendom van land.
Als je in een stad of een regionale plek woont, zoals veel migranten, zal native title waarschijnlijk je dagelijks leven niet veranderen — maar het begrijpen ervan is een stap richting respect en verzoening.
Gwynette Govardhan legt dit uit:
“Ik denk dat het heel belangrijk is om te weten. En in het algemeen gaat iets als native title-rechten en -belangen mensen op persoonlijk niveau eigenlijk niet echt beïnvloeden...”
Yinhawangka Country in the Pilbara region taken by Gwynette Govardhan during an on Country field trip.
Waarom is native title belangrijk voor alle Australiërs?
Zoals Paul Keating zei bij het terugblikken op de Mabo-uitspraak, was het opnemen van native title in Australië’s landbeheersysteem niet alleen een kwestie van rechtvaardigheid voor First Nations-volkeren, maar ook een stap vooruit voor alle Australiërs.
“We kunnen Mabo zien als de geweldige kans die het is. Een kans om een historische onrechtvaardigheid recht te zetten. Een kans om het verleden van onteigening te overstijgen. Een kans om de eeuwenoude verbinding tussen Aboriginal-land en cultuur te herstellen. Een kans om een bron van bitterheid te helen. Een kans om de Aboriginal-cultuur te erkennen als een bepalend element van ons nationaal bewustzijn en om duidelijk te maken dat dit Australië – dit moderne, vrije en tolerante Australië – een veilige en overvloedige plek kan zijn voor iedereen, inclusief de eerste Australiërs.”
Discussies over landrechten, verdragen en native title gaan door in heel Australië. Deze drie zaken hebben verschillende juridische en politieke processen, maar ze hebben allemaal als doel de verbondenheid van First Nations-volkeren met Country te erkennen en zelfbeschikking te ondersteunen.
“We hebben ons land, onze cultuur, onze taal en onze gemeenschap nodig. We zijn niet tegen ontwikkeling, maar dit moet de basis zijn,” zegt Professor Yu.
Native title is een onderdeel van Australië’s voortdurende verhaal van erkenning — en van het behouden van ’s werelds oudste levende culturen verbonden met hun land en wateren.
Audio van de toespraak van premier Paul Keating uit 1993, met dank aan National Archives of Australia (NAA).
Vragen of ideeën voor de redactie van Australia Explanied? Stuur een e-mail naar australiaexplained@sbs.com.au.
