អ្វីគឺជាការបញ្ចេញសំឡេងទៅកាន់សភាឬ Voice to Parliament?
នៅឆ្នាំ 2017 ក្រុមតំណាងនៃប្រជាជនដើមដំបូងរបស់ប្រទេសអូស្ត្រាលីបានប្រមូលផ្តុំគ្នានៅ Uluru ហើយបានបង្ហាញប្រជាជនអូស្ត្រាលីនូវសេចក្តីថ្លែងការណ៍ Uluru ចេញពីបេះដូង (the Uluru Statement from the Heart)។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍ Uluru ស្នើឡើងនូវធាតុជាមូលដ្ឋានចំនួនបីនៃកំណែទម្រង់៖ សំឡេង ម៉ាការ៉ាតា (ពាក្យរបស់ Yolngu ដែលមានន័យថា “សន្ធិសញ្ញា”) និង ការពិត។
Key points:
- សំឡេងទៅកាន់សភាគឺជាការទាមទារមួយសម្រាប់ស្ថាប័នក្រុមប្រឹក្សាជនជាតិដើមភាគតិច ដើម្បីណែនាំសភាសហព័ន្ធលើបញ្ហាទាក់ទងនឹងប្រជាជននៃប្រជាជាតិដើមដំបូង។
- សេចក្តីថ្លែងការណ៍ Uluru ពីបេះដូង អំពាវនាវឱ្យមានកំណែទម្រង់សំខាន់ៗចំនួនបី ដែលក្នុងនោះ សំឡេងទៅកាន់សភា គឺជាចំណុចទីមួយ។
- អ្នកនិពន្ធនៃសេចក្តីថ្លែងការណ៍ Uluru បានស្នើខែឧសភា ឆ្នាំ 2023 ឬខែមករា ឆ្នាំ 2024 ជាកាលបរិច្ឆេទដែលទំនងសម្រាប់ការបោះឆ្នោតប្រជាមតិដែលនឹងត្រូវធ្វើឡើង។
កំណែទម្រង់ទី១ គឺសំឡេងទៅកាន់សភា ដែលចាំបាច់ត្រូវធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
នោះមានន័យថា វាទាមទារឲ្យមានប្រជាមតិ ដើម្បីឲ្យសំណើនេះអាចដាក់នៅចំពោះមុខប្រជាជនអូស្ត្រាលីធ្វើការសម្រេច។
វាគឺជាការរួមបញ្ចូលគ្នានៃដំណើរការជាច្រើនទសវត្សរ៍នៃប្រព័ន្ធច្បាប់ និងនយោបាយរបស់អូស្ត្រាលី និងប្រជាជនអូស្ត្រាលីដែលកំពុងធ្វើការឆ្ពោះទៅរកការទទួលស្គាល់តាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃប្រជាជាតិដើមដំបូង។
តើវាមានន័យដូចម្តេចចំពោះប្រជាជនអូស្រ្តាលី?
ការធ្វើប្រជាមតិនឹងស្នើឱ្យប្រជាជនអូស្ត្រាលីអនុម័តលើបទប្បញ្ញត្តិថ្មីមួយដែលអាចឱ្យសភាសហព័ន្ធបង្កើតស្ថាប័នប្រឹក្សាដែលនឹងត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាសំឡេងទៅកាន់សភា។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ប្រទេសអូស្ត្រាលី ដែលចូលជាធរមាននៅថ្ងៃទី 1 ខែមករា ឆ្នាំ 1901 មិនទទួលស្គាល់ការកាន់កាប់ និងការថែរក្សាទឹកដីពីមុនរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចAboriginal ឬ អ្នកកោះTorres Strait ទេ។
បើនិយាយឱ្យសាមញ្ញទៅ សម្លេងទៅកាន់សភាគឺជាការទទួលស្គាល់នូវសហគមន៍បុរាណទាំងនេះ ដែលរស់នៅលើទ្វីបនេះអស់រយៈពេល 60,000 ឆ្នាំមកហើយ សំឡេងរបស់ពួកគេ និងតួនាទីរបស់ពួកគេ នៅក្នុងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យអូស្ត្រាលីតាមរយៈរដ្ឋធម្មនុញ្ញអូស្ត្រាលី។
សហប្រធាន Uluru Dialogue និងជាមេធាវីសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិមកពីសាកលវិទ្យាល័យញូសៅវែល សាស្ត្រាចារ្យ Megan Jane Davis បាននិយាយថា វាក៏ជាការទទួលស្គាល់ប្រជាជនអូស្ត្រាលី និងទ្វីបនេះថាជា "ការបញ្ចេញមតិពេញលេញរបស់ប្រទេសជាតិ" ដែលអនុញ្ញាតឱ្យប្រទេសនេះ "ផ្លាស់ទីឆ្ពោះទៅមុខ” ជាលើកដំបូងក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ខ្លួន។
លោកស្រីបាននិយាយថា "វាគឺជាផ្នែកមួយនៃកំណែទម្រង់មួយចំនួនដែល សេចក្តីថ្លែងការណ៍ Uluru ចេញពីបេះដូង បានអំពាវនាវឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរដែលចាំបាច់ ដើម្បីផ្តល់អំណាចដល់ប្រជាជនរបស់យើង ហើយដែលរួមមានគណៈកម្មការ Makarrata ដែលជាការបង្កើតកិច្ចព្រមព្រៀង ឬគណៈកម្មការសន្ធិសញ្ញា"។
“ការទទួលស្គាល់សំឡេងរបស់ប្រជាជាតិដើមដំបូង អាចឱ្យប្រជាជនរបស់យើងចូលរួមនៅក្នុងតុប្រជុំ នៅពេលដែលច្បាប់ និងគោលនយោបាយត្រូវបានបង្កើតឡើងអំពីជីវិតរបស់យើង”។
តើយើងស្ថិតនៅកន្លែងណា?
បន្ទាប់ពីការទទួលស្គាល់ប្រទេសរបស់លោករួចមក លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី Anthony Albanese បានចាប់ផ្តើមសុន្ទរកថាជ័យជំនះយប់បោះឆ្នោតរបស់លោកដោយប្រកាសថា "ក្នុងនាមគណបក្សពលករអូស្ត្រាលី ខ្ញុំប្តេជ្ញាចំពោះសេចក្តីថ្លែងការណ៍ Uluru អស់ពីបេះដូង" ។
នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ លោកស្រីសាស្ត្រាចារ្យ Davis បាននិយាយថា "វាជាអារម្មណ៍ធូរស្រាល និងជាសមិទ្ធផលមួយ ប៉ុន្តែនៅមានផ្លូវដ៏វែងឆ្ងាយទៀតដែលត្រូវដើរទៅមុខ"។
“យើងរំភើបណាស់ អូស្ត្រាលីកម្រនឹងផ្លាស់ប្តូររដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់ខ្លួនណាស់។ ហើយសម្រាប់ប្រជាជនយើង យើងមិនដែលមានឱកាសសម្រាប់អំណាចរដ្ឋធម្មនុញ្ញប្រភេទណាមួយឡើយ។ ដូច្នេះ នេះជារឿងសំខាន់ណាស់។ វាខុសពីការបោះឆ្នោតប្រជាមតិឆ្នាំ 1967 ដោយសារកំណែទម្រង់នេះនឹងផ្តល់អំណាចដល់ប្រជាជនរបស់យើង”។
នៅក្នុងលក្ខខណ្ឌនៃសេចក្តីប្រកាស Uluru ឥឡូវនេះមានការប្តេជ្ញាចិត្តសម្រាប់ការធ្វើប្រជាមតិ ដែលជាធាតុផ្សំដំបូងនៃសេចក្តីថ្លែងការណ៍ ហើយរដ្ឋាភិបាលសហព័ន្ធថ្មីកំពុងដាក់មូលដ្ឋានគ្រឹះសម្រាប់រឿងនោះ។
ជំហានបន្ទាប់
មានជំហានសំខាន់ៗមួយចំនួននៅមុនពេលសំឡេងជនជាតិដើមអាចត្រូវបានដាក់បញ្ចូលក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
ជាមួយនឹងការការពារដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ សំឡេងនេះនឹងមាននិរន្តរភាព និងជាប់លាប់បានល្អហួសពីពេលកំណត់នយោបាយ។
មានន័យថា ការពង្រឹងអំណាចជនជាតិដើមភាគតិច និងការចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងជីវិតប្រជាធិបតេយ្យរបស់ប្រទេសជាតិ មិនអាស្រ័យលើគណបក្សនយោបាយដែលកាន់អំណាចនោះទេ។
រដ្ឋាភិបាលចម្រុះមុនមានបំណងធ្វើច្បាប់សំឡេង ប៉ុន្តែគ្មានគម្រោងដាក់បញ្ចូលក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនោះទេ ហើយប្រសិនបើសំឡេងត្រូវបង្កើតជាច្បាប់ វាអាចនឹងត្រូវលុបចោលវិញបាន។
READ MORE
What does Welcome to Country mean?
ប៉ុន្តែនៅពេលដែលវាមាននៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ វាអាចផ្លាស់ប្តូរទៅបាន លុះត្រាតែមានការបោះឆ្នោតប្រជាមតិមួយទៀតតែប៉ុណ្ណោះ។
នេះនឹងតម្រូវឱ្យមានការគាំទ្រផ្នែកនយោបាយ និងការពិគ្រោះយោបល់បន្ថែមមុនពេលបោះឆ្នោតណាមួយ។
ប្រសិនបើសភាសហព័ន្ធអនុម័តច្បាប់ ប្រជាមតិត្រូវតែធ្វើឡើងក្នុងរយៈពេលប្រាំមួយខែ ដើម្បីបង្កើតស្ថាប័នប្រឹក្សាជនជាតិដើមភាគតិចអចិន្ត្រៃយ៍សម្រាប់សភាសហព័ន្ធ។
អ្នកនិពន្ធនៃសេចក្តីថ្លែងការណ៍ Uluru បានស្នើខែឧសភា ឆ្នាំ 2023 ឬខែមករា ឆ្នាំ 2024 ជាកាលបរិច្ឆេទដែលទំនង សម្រាប់ការបោះឆ្នោតប្រជាមតិដែលនឹងត្រូវធ្វើឡើង៕
