Punti Ewlenin
- L-Awstraljani Aboriġini u tal-Gżejjer tat-Torres Strait huma magħmula minn ħafna nazzjonijiet u kulturi diversi
- Organizzazzjonijiet u avvenimenti mmexxija minn nies Indiġeni joffru modi differenti biex wieħed jinvolvi ruħu ma' kwistjonijiet u nies tal-Ewwel Nazzjonijiet
- Li tkun taf kif għandek taġixxi jinkludi li tkun preżenti biex titgħallem, tisma' b'moħħ miftuħ, u tistaqsi mistoqsijiet b'rispett
- Kif nista' nitgħallem dwar is-Sidien Tradizzjonali tal-inħawi fejn noqgħod?
- Kif nista' nikkonnettja ma' Awstraljani Indiġeni?
- Fejn nista' nsib informazzjoni ta' min joqgħod fuqha dwar l-Aboriġini u Torres Strait Islander fl-Awstralja?
- Fejn isiru xi wħud mill-avvenimenti u kommemorazzjonijiet Indiġeni fl-Awstralja?
- Kif nista' nkun ħabib tajjeb għall-popli tal-Ewwel Nazzjonijiet fl-Awstralja?
- X'jiġri jekk ngħid xi ħaġa ħażina meta nkun qed nitkellem ma' persuna Indiġena?
Li tirrealizza d-diversità tal-kulturi u l-komunitajiet Indiġeni hija ħaġa meħtieġa għal kull min jgħix fl-Awstralja, tgħid Shannan Dodson, mara ta’ dixxendenza Yawuru, u l-Kap tal-Healing Foundation.
“Li nifhmu li m’hemmx biss tip wieħed ta’ kultura omoġenja. Hemm mijiet ta’ lingwi differenti madwar il-pajjiż.
"U anke l-kapaċità li teduka lilek innifsek dwar il-kobor ta’ din il-kultura, naħseb li huwa tassew importanti."
“It's important for anyone living in Australia to understand that Indigenous people have cared for this Country for tens of thousands of years,” Shannan Dodson says. Photo: The Healing Foundation.
Kif nista' nitgħallem dwar is-Sidien Tradizzjonali tal-inħawi fejn noqgħod?
L-Awstralja Aboriġina u tal-Gżejjer tat-Torres Strait hija magħmula minn ħafna gruppi differenti u distinti. Huwa importanti li tipprova ssib konnessjonijiet mal-komunità lokali tiegħek, tgħid Shannan Dodson. Imma kif tista' ssir taf f'liema Art tgħix?
"Li nifhmu fejn ngħixu u li nkunu nafu f'liema Art qegħdin.
"Illum il-ġurnata huwa faċli ħafna li ssir taf min huma s-Sidien Tradizzjonali fiż-żona fejn toqgħod."
Għal mappa tal-Awstralja Indiġena u informazzjoni dwar is-sidien tradizzjonali taż-żona tiegħek żur il-websajt tal-Australian Institute of Aboriginal and Torres Strait Islander Studies website.
Kif nista' nikkonnettja ma' Awstraljani Indiġeni?
Jekk qed tfittex opportunitajiet biex tappoġġja kwistjonijiet Indiġeni u tikkonnettja man-nies, m'għandekx għalfejn tfittex aktar lil hinn minn fejn tgħix.
"Ħares lejn kif tista' tifforma relazzjonijiet aħjar ma' organizzazzjonijiet Aboriġini lokali.
"Kemm jekk dan jista' jkun volontarjat, li tipprovdi xi tip ta' appoġġ, jew saħansitra sempliċement taqsam informazzjoni ma’ sħabek u l-membri tal-familja tiegħek."
Meta tillimita t-tiftix għall-istat jew it-territorju fejn toqgħod, tista' titgħallem dwar kwistjonijiet Indiġeni speċifiċi għaż-żona tiegħek.
Some Indigenous organisations focus on issues specific to their state and territory while others work on nationwide Indigenous affairs, for example aged care. Credit: davidf/Getty Images
Fejn nista' nsib informazzjoni ta’ min joqgħod fuqha dwar l-Aboriġini u l-Gżejjer tat-Torres Strait fl-Awstralja?
Hemm ħafna riżorsi ta’ min joqgħod fuqhom li tista' ssib online.
Shannan Dodson tissuġġerixxi tliet siti nazzjonali bħala punti minn fejn tibda:
- Il-Healing Foundation, għal informazzjoni dwar l-istorja tat-tneħħija bil-forza tat-tfal, u l-impatt kontinwu għall-komunitajiet kollha Aboriġini u tal-Gżejjer tat-Torres Strait.
- L- Australian Institute of Aboriginal and Torres Strait Islander Studies, għal informazzjoni dwar żoni lokali u s-Sidien Tradizzjonali, riżorsi dwar il-lingwa u l-kultura, u rekords storiċi.
- Reconciliation Australia għal informazzjoni dwar il-proċess tar-rikonċiljazzjoni fl-Awstralja.
X'inhuma xi avvenimenti u kommemorazzjonijiet Indiġeni li jsiru fl-Awstralja?
L-attendenza għal avvenimenti mmexxija mill-Indiġeni tista' toffri wkoll modi kif wieħed jinvolvi ruħu mal-kulturi u l-komunitajiet tal-Ewwel Nazzjonijiet.
"Hemm ħafna opportunitajiet biex wieħed jinvolvi ruħu kważi f'kull stat u territorju," tgħid Shannan Dodson.
Il-Ġimgħa NAIDOC bdiet miċ-ċelebrazzjoni tal-kulturi Aboriġini u tal-Gżejjer tat-Torres Strait b'mod pożittiv. Hija miftuħa biex tinqasam mhux biss għal dawk il-komunitajiet Indiġeni, iżda wkoll biex il-komunità Awstraljana kollha tkun tista' tiċċelebra.Shannan Dodson, CEO of the Healing Foundation
In-National Reconciliation Week, issir mis-27 ta' Mejju sat 3 ta' Ġunju u tfakkar 1967 referendum u l-anniversarju tal- High Court Mabo decision rispettivament.
L-anniversarju annwali tal-Apology to Australia’s Indigenous Peoples fit-13 ta' Frar u National Sorry Day, tkun osservata kull sena fis-26 ta' Mejju.
It-tnejn jirrikonoxxu l-'Ġenerazzjonijiet Misruqa' ta' tfal Aboriġini u tal-Gżejjer tat-Torres Strait li tneħħew bil-forza mill-familji tagħhom bejn nofs is-snin 1800 u 1980.
"Hija opportunità biex ningħaqdu flimkien bħala pajjiż biex nagħtu rispett lin-nies li sofrew minħabba tmexxija bħal din.
"U wkoll, biex nifhmu t-trawma kontinwa li ħafna komunitajiet għadhom qed jiffaċċjaw."
It’s easy to make mistakes if you come across a myth or stereotype around Aboriginal and Torres Strait Islander people and culture. Credit: WANDER WOMEN COLLECTIVE/Getty Images
Kif nista' nkun ħabib tajjeb għan-nies tal-Ewwel Nazzjonijiet fl-Awstralja?
Waqt li għandek tfittex opportunitajiet biex tinvolvi ruħek mal-Awstralja Indiġena, huwa importanti li toqgħod attent fl-imġieba tiegħek.
“Li tkun ħabib rispettuż jew xi ħadd li jrid jitgħallem aktar, ifisser li tisma’ b’moħħ miftuħ, u taħseb dwar kif qed iżżid il-qawwa ta’ dawk il-vuċijiet Indiġeni b’mod li jridu u jagħżlu huma.”
Shannan Dodson għandha parir wieħed dwar kif tibda.
“Kun preżenti b’qalb miftuħa u b’moħħ miftuħ.
“Il-komunitajiet tagħna jilqgħuk ħafna, u rridu naqsmu dwar min aħna, l-istorji tagħna, il-kultura tagħna.”
Jekk tista’ tkun preżenti, huwa l-ewwel pass biex tibni dawk ir-relazzjonijiet aħjar.Shannan Dodson, CEO of the Healing Foundation
Group shot from the February 2025 anniversary of the National Apology to the Stolen Generations. It includes survivors, descendants, THF staff, Minister for Indigenous Australians Malarndirri McCarthy and other community members. Photo: The Healing Foundation
X'jiġri jekk ngħid jekk ngħid xi ħaġa ħażina meta nkun qed nitkellem ma' persuna Indiġena?
Li titgħallem dwar l-eqdem kulturi kontinwi tad-dinja u li tifhem id-differenzi kollha wara l-istorja tal-kolonizzazzjoni, jieħu ż-żmien u sforz.
Kulħadd jaf li n-nies mhux Indiġeni xi kultant ikollhom il-biża' li jiżbaljaw jew jgħidu xi ħaġa ħażina", tgħid Shannan Dodson.
"Imma ma naħsibx li dak il-biża' għandu jwaqqaf lin-nies milli jinvolvu ruħhom.
"Għax il-punt kollu hu li tkun miftuħ, li tistaqsi mistoqsijiet. U ħafna nies jafu kif jagħmlu dan b'mod rispettuż."
Subscribe to or follow the Australia Explained podcast for more valuable information and tips about settling into your new life in Australia.
Do you have any questions or topic ideas? Send us an email to australiaexplained@sbs.com.au
