Key Points
- Prawa do ziemi zwracają określone obszary ziemi korony — nie prywatnej własności — społecznościom Aborygenów i mieszkańców Wysp Cieśniny Torresa dla korzyści kulturowych, społecznych i ekonomicznych.
- Prawa do ziemi, tytuł rodzimy i traktaty to różne procesy prawne i polityczne, które mają na celu uznanie więzi Pierwszych Narodów z Krajem oraz wspieranie ich samostanowienia.
- Inicjatywa rozpoczęła się od wydarzeń takich jak strajk w Wave Hill w 1966 roku, prowadząc do przełomowych ustaw - Aboriginal Land Rights (Northern Territory) Act z 1976 roku, a działania praw do ziemi, trwają do dziś.
- Czym są prawa do ziemi Aborygenów w Australii?
- Jak rozpoczął się ruch na rzecz praw ziemi Aborygenów?
- Co obejmują prawa do ziemi Aborygenów?
- Jaka jest różnica między prawami do ziemi Aborygenów, tytułem rodzimym (native title) a traktatem?
- Dlaczego prawa do ziemi Aborygenów mają znaczenie dzisiaj?
- Przykład lokalny: Darkinjung Aboriginal Land Council
- Jakie wyzwania stoją przed prawami do ziemi Aborygenów?
- Dlaczego prawa do ziemi rdzennych mieszkańców mają znaczenie dla wszystkich Australijczyków?
Jak rozumieć prawa Aborygenów do ziemi w Australii?
Przez długi czas więź Aborygenów i mieszkańców Wysp Cieśniny Torresa z ich ziemią nie była prawnie uznawana. Ustawy o prawach do ziemi zostały stworzone, aby zapewnić im formalną kontrolę nad tradycyjnymi terytoriami.
Przed kolonizacją Aborygeni i mieszkańcy Wysp Cieśniny Torresa opiekowali się ziemią przez dziesiątki tysięcy lat.
Jednak kolonizacja odebrała im te tereny bez żadnej zgody, opierając się na fałszywej koncepcji terra nullius — czyli „ziemi niczyjej”.
Prime Minister Gough Whitlam symbolically returning land to the Gurindji people on 16 August 1975, an act famously represented by Whitlam pouring sand into Vincent Lingiari's hand. Source: AAP
Jak rozpoczęły się działania na rzecz praw ziemi Aborygenów?
Nowoczesny ruch na rzecz praw do ziemi rozpoczął się w 1966 roku od strajku Wave Hill Walk-Off — protestu robotników hodowlanych Gurindji oraz ich rodzin na Terytorium Północnym. Protest ten zwrócił uwagę zarówno na złe warunki pracy, jak i na żądanie zwrotu tradycyjnych ziem.
W 1967 roku ogólnokrajowe referendum dało rządowi Australii władzę do tworzenia ustaw dotyczących Aborygenów i mieszkańców Wysp Cieśniny Torresa. To utorowało drogę do uchwalenia ustawy Aboriginal Land Rights (Northern Territory) Act 1976 — pierwszego prawa formalnie uznającego tradycyjne roszczenia do ziemi.
Choć niektóre stany mają własne przepisy dotyczące praw do ziemi, Australia nie posiada jeszcze ogólnokrajowej ustawy.
Co obejmują prawa do ziemi Aborygenów?
Prawa do ziemi dotyczą tylko ziemi będącej własnością rządu — zwanej ziemią Korony — a nie prywatnej własności. Zwrócona ziemia nie może być sprzedana ani obciążona hipoteką.
Zamiast tego jest przechowywana w formie powierniczej, aby społeczności Pierwszych Narodów mogły o nią dbać i podejmować decyzje dotyczące jej użytkowania.
Rady ziemskie zostały utworzone, aby reprezentować Aborygenów i mieszkańców Wysp Cieśniny Torresa oraz pomagać w zarządzaniu zwróconą ziemią. Rady te wspierają społeczności w wykorzystywaniu ziemi do celów kulturowych, społecznych, środowiskowych i gospodarczych.
READ MORE
Explainer: The '67 Referendum
Jaka jest różnica między prawami do ziemi Aborygenów, tytułem rodzimym (native title) a traktatem?
Chociaż często są omawiane razem, te terminy oznaczają różne rzeczy:
- Prawa do ziemi: Ustawy tworzone przez rządy, które zwracają określone obszary ziemi Korony Aborygenom i mieszkańcom Wysp Cieśniny Torresa, zwykle zarządzane przez rady ziemskie.
- Tytuł rodzimy (native title): Prawne uznanie, że niektóre społeczności Pierwszych Narodów nadal mają prawa do swojej ziemi i wód zgodnie z ich tradycyjnymi prawami i zwyczajami.
- Traktat: Formalne porozumienie między rządami a społecznościami Pierwszych Narodów. Kraje takie jak Nowa Zelandia i Kanada mają traktaty, ale Australia jeszcze nie posiada narodowego traktatu.
Te podejścia razem mają na celu zapewnienie sprawiedliwości, uznania i samostanowienia dla społeczności Pierwszych Narodów.
The Wave Hill walk-off, led by Vincent Lingiari, was a pivotal moment in Australian Aboriginal land rights history. In 1966, Gurindji stockmen, domestic workers, and their families walked off Wave Hill Station in protest against poor working conditions and a lack of land rights. Credit: National Museum Australia
Dlaczego prawa do ziemi Aborygenów mają znaczenie dzisiaj?
Zwrot ziemi pomaga społecznościom na nowo połączyć się z ich językiem, kulturą i Krajem. Wspiera także mieszkalnictwo, zdrowie, edukację oraz niezależność ekonomiczną.
Dr Virginia Marshall, kobieta z plemienia Wiradjuri Nyemba i ekspertka ds. praw wodnych, wyjaśnia różnicę w perspektywie:
„Woda do nas przemawia, podobnie jak drzewa, ale nie musimy przyjmować zachodniej ideologii środowiskowej… Nasze prawo i nasze opowieści o stworzeniu kierują naszym zrozumieniem.”
Prawa do ziemi nie polegają na odbieraniu komuś domu czy podwórka. Skupiają się na zwrocie określonych obszarów ziemi Korony, gdzie istnieje uznane historyczne lub kulturowe powiązanie.
Przykład lokalny: Darkinjung Aboriginal Land Council
Lokalna Rada Ziemi Aborygeńskiej Darkinjung, utworzona na mocy ustawy o prawach do ziemi Aborygenów Nowej Południowej Walii, pokazuje potencjał praw do ziemi w praktyce.
Wujek Barry Duncan, mężczyzna z plemienia Gomeroi i jeden z założycieli, wspomina, jak wszystko zaczęło się w 1983 roku na podwórku jego rodziców:
„To zjednoczyło naszą społeczność. Był to sposób na odzyskanie ziemi i przekazanie jej z powrotem w ręce Aborygenów.”
Z biegiem lat Darkinjung pomogło stworzyć możliwości ekonomiczne i wzmocnić decyzje podejmowane przez społeczność.
Wujek Barry podsumowuje: „Teraz ludzie wiedzą… byliśmy bardzo mądrzy i rozważni w zarządzaniu ziemią.”
Vincent Lingiari beside a plaque marking the handing over of the lease in Wattie Creek, 1975. Credit: National Museum Australia
Jakie wyzwania stoją przed prawami do ziemi Aborygenów?
Proces przyznawania praw do ziemi może być skomplikowany i powolny. Do zwrotu dostępna jest tylko ograniczona ilość ziemi, a niektóre roszczenia napotykają na przeszkody prawne lub polityczne.
Pomimo tych wyzwań, prawa do ziemi pozostają ważnym elementem drogi Australii ku pojednaniu, sprawiedliwości oraz uznaniu suwerenności Pierwszych Narodów.
Dlaczego prawa do ziemi rdzennych mieszkańców mają znaczenie dla wszystkich Australijczyków?
Dla osób nowych w Australii poznanie praw do ziemi to sposób na nawiązanie kontaktu z głębszą historią kraju. Nie chodzi o utratę ziemi — lecz o uznanie i przywrócenie jednej z najstarszych na świecie, nieprzerwanie istniejących relacji między ludźmi a ziemią.
To połączenie istnieje od ponad 60 000 lat — i trwa do dziś.
Subskrybuj lub obserwuj podcast Australia Explained, aby otrzymywać więcej cennych informacji i wskazówek dotyczących osiedlania się w nowym życiu w Australii.
Masz pytania lub pomysły na tematy? Wyślij do nas e-mail na adres:
australiaexplained@sbs.com.au
