Faasa'o faamatalaga sese ma faatupu e faaatatau i le coronavirus.

O faamatalaga sese ma fofo/togafitiga le faatuatuaina ua pepesi pei o le vairusi i le lalolagi ma o loo lamatia ai le ola ma le soifua maloloina o tagata. O nisi nei o faamatalaga le moni ma ono mata'utia i lou soifua.

supermarket

Source: Photo by Anna Shvets from Pexels

Prof Sanjay
Associate Professor Sanjaya Senanayake. Source: Supplied

Faamatalaga sese: E leai se afaina o tagata talavou pe a pesia i le vairusi, e na o tagata matutua e a'afia ae maise pe a iai nisi gasegase o loo feagai ma i latou.

Professor Senanayake: "Ua matou iloa o tagata e sili ona lamatia ma tigaina pe a pesia i le COVID-19, o tagata matutua, ae maise lava i tagata ua 'ova i le 65 poo le 70 tausaga le matutua, ma o loo a'afia i nisi gasegase matuia. Peita'i ua matou va'aia tagata talavou ua tigaina i le COVID-19, o nisi i le intensive care pe ua maliliu ai fo'i. O lona uiga, e ui ina to'aitiiti, ae o loo a'afia fo'i tagata talavou."

"O nisi o tagata talavou ua maliliu mai le COVID-19 na malolosi i le taimi na pesia ai."

"I le 'ova i le kuata miliona o tagata ua maliliu mai le vairusi i le lalolagi, o le to'a 20 o tamaiti. E le o mailoa pe o nei tamaiti na matua malolosi i le taimi na pesia ai."
Carers Support
Elderly care in nursing home - doctor with patient. Source: Getty Images

Faamatalaga sese: O 'ave o le La e tape ai le coronavirus. A ou to'aga e fa'ala ua puipuia ai a'u mai le vairusi.

Professor Senanayake: "E iai nai molimau laiti e ono aoga 'ave o le La (UV) i nisi o ituaiga flu. E iai ma le isi ituaiga 'ave o le La e igoa o le UVC, ae e faatama'ia ai le tino o le tagata. E le'i lava ni su'esu'ega i le aoga o 'ave o le La mo ni togafitiga o le coronavirus."

O le vaila'au mo togafitiga o le HIV, le PrEP e puipuia a'u mai le COVID19.

Professor Senanayake: "Masalo o le manatu lenei na amata ona alia'e mai i se faata'ita'ioga o ni vaila'au tuu faatasi mo le HIV e faaigoaina o le Lopinvir-Ritonvir, na faapea e aoga mo le COVID-19. Peita'i i se faata'ita'iga na faia i le vaila'au lea ma faasalalauina le i'uga i le New England Journal of Medicine, na iloa ai e le aoga le vaila'au mo le coronavirus. Ae na o le tasi lea o se faata'ita'iga."

Faamatalaga sese: E aoga le vaila'au puipui mo le malaria le hydroxychloroquine i le puipuiga o le COVID-19.

Professor Senanayake: "O loo faaauau su'esu'ega i le vaila'au lenei. E iai se faata'ita'iga na aumai ai le faai'uga e aoga, ae i seisi faata'ita'iga na aumai ai le faai'uga e matua le aoga ma le mafai ona tapeina ai le vairusi.

E iai ma le isi faafitauli i le vaila'au lenei ona e iai ona auga faaopoopo (side effects) e aofia ai le faatelevave o le tata o le fatu."
Can children be poisoned by hand sanitisers?
Can children be poisoned by hand sanitisers? Source: Getty/Flavia Morlachetti
Faamatalaga sese: O le to'aga e inu le suavai e fufulu ai le vairusi aga'i i lo'u manava, ona tape ai lea e le acid o loo i lo'u manava le vairusi.

Professor Senanayake: "O le inu faifaipea o le suavai o se mea lelei ma aoga mo lou soifua maloloina. Ae le mafai e le suavai ona fufulu le vairusi mai lou fa'a'i poo le mama aga'i i lou manava. O le isi mea, ua maua i le fe'au lata a tagata ua pesia le vairusi. O lona uiga e le tapeina e le acid i lou manava le coronvirus."

Faamatalaga sese: O 'ave o le 5G i telefoni fe'avea'i pepesi ai le COVID-19.

Professor Senanayake: "E leai se molimau i le pepesi o le coronavirus mai le 5G mobile network. O loo pepesi le COVID-19 i le tele o atunuu e le'i oo atu iai le 5G Network.

Faamatalaga sese: O le ta'ele faalausoso'o i le vai vela e pe ai le vairusi.

Faamatalaga sese: O le fufulu o o'u pu isu i le saline solution e mama ai le vairusi mai lo'u tino.

Professor Senanayake: E leai se molimau e pe le vairusi pe a e ta'ele, e ono aoga le saline solution e faamama ai ou pu isu, ae le pe ai le coronavirus.
trolley
Source: Getty Images
Faamatalaga sese: A inu se 'ava malosi e pei o le Uisiki, e mafai ona fufulu 'ese ai le vairusi mai lo'u fa'a'i.

Professor Senanayake: "E leai se molimau o le aoga o se 'ava malosi e pei o le Uisiki i le tapeina o le coronavirus. Ae iai molimau i le afaina o lou soifua maloloina i le so'ona inuina le faautauta o soo se 'ava malosi.

Masalo o le manatu sese lenei e afua mai i le faaogaina o sipili e fufulu ai lima. E 'ese le aoga o le sipili i le pa'u, ma le lamatia o totoga mai le sipili."

O tagata uma i Ausetalia e tatau ona tausisi i le 1.5 mita le mamao mai isi tagata.

Vala'au lau Foma'i poo le  the Coronavirus Health Information Hotline i le 1800 020 080.

Talafou ma faamatakaga lata mai i le COVID-19 asiasi le sbs.com.au/coronavirus


washing hands
Source: Pexels

Share

Published

By Chiara Pazzano
Presented by Ioane Tiperio Lafoa'i

Share this with family and friends


Follow SBS Samoan

Download our apps
SBS Audio
SBS On Demand

Listen to our podcasts
Independent news and stories connecting you to life in Australia and Samoan-speaking Australians.
A podcast series exploring the world of rugby league from a Samoan perspective.
Get the latest with our exclusive in-language podcasts on your favourite podcast apps.

Watch on SBS
SBS World News

SBS World News

Take a global view with Australia's most comprehensive world news service
Faasa'o faamatalaga sese ma faatupu e faaatatau i le coronavirus. | SBS Samoan