Ua saisaia ma molia 'oe i se atunu'u i fafo. O le politiki e ono faasa'oloto ai 'oe pe solo atoa i le falepuipui.

Ua tu'uina mai e le faamasinoga i Saina le faasalaga i le oti ia Karm Gilespie, o se tagatanu'u Ausetalia ina ua mae'a le 6 tausaga o saisaia i le falepuipui. Ua fetaui le tu'uina mai o le faasalaga i le oti ma le taimi o loo oia le va o le malo tele i Ausetalia ma le faigamalo Kominisi i Saina. O le a se sao o le va fealoa'i o malo ma le i'uga e o'o iai pagota mai Ausetalia e saisaia i falepuipui i atunu'u i fafo?

Some inmates are reporting having to spend up to 22 hours a day in their cells as prisons attempt to stop the spread of COVID-19.

Some inmates are reporting having to spend up to 22 hours a day in their cells as prisons attempt to stop the spread of COVID-19. Source: AAP

A saisaia ma molia 'oe i se solitulafono i atunu'u i fafo atu o Ausetalia, o le tulaga o le malo Ausetalia ma lea atunu'u e saisaia ai 'oe e ono tula'i mai ai le 'ese'esega i le mamafa o sou faasalaga.

Feagaiga ma Maliega

E iai feagaiga ma maliega a le malo tele i Ausetalia ma isi atunu'u i le lalolagi. I nisi o atunu'u ua iai aiaiga ma tu'utu'uga ma ia malo i le auala e tagofia ai mataupu a tagatanu'u Ausetalia pe a latou solia tulafono a ia atunu'u ma saisaia ai i falepuipui. E mafai ona faatagaina e ia malo fesoasoani faa-Konesula a le malo Ausetalia mo ona tagatanu'u. E iai fo'i taimi e leai se maliega ma lea atunu'u. 

O le tele o atunu'u i le lalolagi ua latou saini 'a'ao i le Vienna Convention on Consular Relations. O lona uiga o soo se tagata e saisaia pe molia e iai lana aia tatau i se fesoasoani mai lle faigamalo a lona atunu'u.

E pei o Saina - e iai le maliega a Saina ma Ausetalia mo fesoasoani faa-Konesula i tagatanu'u o atunu'u e 2, ma o se tulaga e ono maua ai e Karm Gilespie fesoasoani mai le malo Ausetalia.

“E aofia i le tu'utu'uga lenei le tiute o le malo Saina e logo le malo Ausetalia i se tagata ua saisaia, moliaga o loo molia ai, tausia faalelei ma faataga feso'ota'iga ma le ofisa Konesula,” saunoa ai Alex Oliver, the Lowy Institute's Director of Research in diplomacy and consular affairs.

O le atunu'u o Iran e le'i saini 'a'ao i le Vienna Convention ma e faaigoaina e Alex o se “rogue state.” O le mafua'aga lea o le matua faigata o le mataupu i moliaga o se tamaita'i sitiseni Ausetalia/Peretania, lea na saisaia i Iran talu mai Setema o le 2018. 
Australian academic Kylie Moore-Gilbert has been imprisoned in Iran for more than two years.
کایلی مور-گیلبرت پس از گذراندن بیش از دوسال زندان در ایران آزاد شد Source: Supplied

Itu'aiga fesoasoani Konesula

E faalagolago i le atunu'u ma le itu'aiga moliaga.

E le mafai e le 'aufaigaluega a le Ofisa Konesula ona tatala se tagata mai le falepuipui. Ae mafai ona latou fesoasoani i le faatulagaina o se loia e talanoa i le gagana Igilisi, ma feso'ota'i se tagata ma lona aiga. 

“E iai le manatu sese i nisi o le fesoasoani faa-Konesula o se aia e maua e soo se tagata. E le o se aia. E mafai e le malo Ausetalia ona ofoina le fesoasoani, ma e tele lava ina ofoina," na saunoa ai Alex.

Aga ma talitonuga faatauaina

O le felata'i o talitonuga ma aga faatauaina a se atunu'u ma Ausetalia, o le tai tutusa fo'i lea o le faafoeina o se mataupu i le faamasinoga a lea atunuu i fafo mo tagata Ausetalia. 

Ae le o tulafono a Ausetalia, o tulafono lava a lea atunu'u e faamasinoina ai le tagatanu'u Ausetalia o loo molia.

“O le isi faafitauli tele i tagatanu'u Ausetalia e saisaia i falepuipui i atunuu i fafo, o le talitonuga sese, e tatau ona tatala i latou ona o i latou o tagatanu'u Ausetalia, e tatau ona faamasino i latou i lalo o tulafono a Ausetalia ,” na saunoa ai Alex.

“E le o le tulga lena e iai.”

Relationships matter

E taua tele le tulaga o le va fealoa'i o Ausetalia ma se atunuu o loo saisaia ai se tagatanu'u Ausetalia i le taimi e tu'uina mai ai se faai'uga i se tagata Ausetalia o loo saisaia i se falepuipui i fafo. 

E tu'uina mai ia Karm Gilespie le faasalaga i le oti, i le taimi o loo masae le laufa'i i le va nonofo o le malo Ausetalia ma le faigamalo i Saina.

I se isi faata'ita'iga o le va o Saina ma seisi atunu'u, ua lata i le 2 tausaga o saisaia i Saina ni tagatanu'u Kanata,  Michael Kovrig and  Michael Spavor, i ni moliaga o loo talitonuina o se taui ma sui a Saina i le saisaia i Kanata o le faatonu o le Kamupani telefoni a  Huawei, Meng Wanzhou.

E mafai fo'i ona oia le va nonofo o atunu'u e 2 i se faai'uga e faia i se tagata.

Ina ua faato'a faataunu'u e Inodonesia le faasalaga i le oti ia  Australians Andrew Chan and Myuran Sukumaran in Indonesia in 2015, na tapunia e le malo tele ma to'esea mai lona sui Amapasa mai Jakarta, ma taofia le $600 million i le tausaga o ana fesoasoani i le malo Indonesia.
56-year-old Australian national Karm Gilespie who has been sentenced to death in China.
56-year-old Australian national Karm Gilespie who has been sentenced to death in China. Source: AAP

Feutaga'i i se auala filemu pe auai faasalalauga

E tele lava ina feutaga'i filemu e le malo se mataupu i se tagatanu'u Ausetalia o loo saisaia i se falepuipui i fafo e aunoa le auai iai o le au tusitala ma faasalalau.

E tele ina faitioina malosi i faaslalauga faai'uga i aunu'u i fafo e aofia ai faasalaga i le oti, e pei ona molimauina i le mataupua a  Andrew Chan ma Myuran Sukumaran, lea na faataunu'uina o la faasalaga i le oti i Indonesia i le 2015 i moliaga o le fe'avea'ina o vaila'au faasaina.

 


Share

Published

Updated

By Emily Jane Smith
Presented by Ioane Tiperio Lafoa'i

Share this with family and friends


Follow SBS Samoan

Download our apps
SBS Audio
SBS On Demand

Listen to our podcasts
Independent news and stories connecting you to life in Australia and Samoan-speaking Australians.
A podcast series exploring the world of rugby league from a Samoan perspective.
Get the latest with our exclusive in-language podcasts on your favourite podcast apps.

Watch on SBS
SBS World News

SBS World News

Take a global view with Australia's most comprehensive world news service