“Tôi thực sự không biết mình sắp bước vào điều gì. Tôi chỉ nhớ mình rất sợ, vì cảm giác hoàn toàn bất lực.”
Đó là lời kể của Chrissy, 33 tuổi, một bà mẹ sống tại Wollongong. Cô nhớ lại hành trình đầy sang chấn của mình trong hệ thống tư pháp hình sự với tư cách là nạn nhân sống sót của bạo lực gia đình và bạo lực tình dục.
Chrissy chỉ là một trong rất nhiều nạn nhân sống sót cảm thấy bị tước quyền vì thiếu hiểu biết về quy trình và hệ thống pháp lý trong các vụ tấn công tình dục.
Chrissy gặp người đã bạo hành cô vào tháng 5 năm 2021, và chỉ hai tuần sau đó cô mang thai. Cô cho biết mình phải chịu gần như mọi hình thức bạo hành ngay từ đầu mối quan hệ – bao gồm bạo lực cảm xúc, thể chất và tình dục.
Và chỉ vài tuần sau khi sinh con, Chrissy bắt đầu phải đối mặt với hệ thống tư pháp hình sự.
Lần đầu cô tiếp xúc với cảnh sát là khi kẻ bạo hành cô đã báo cáo sai sự thật rằng Chrissy và con cô mất tích.
Những gì diễn ra sau đó là hành trình pháp lý kéo dài 3 năm rưỡi đầy mệt mỏi về tinh thần. Cuối cùng thủ phạm cũng bị kết án 10 năm tù vào đầu tháng này, với 5/8 tội danh được xác lập.
“Tôi nhớ đã ngồi đó và tự hỏi, mình phải làm gì đây? Tôi hoàn toàn không biết. Tôi rất sợ vì tôi lại mất hết quyền kiểm soát. Câu chuyện của tôi, sang chấn của tôi, kết quả của tất cả… đều nằm trong tay người khác.”
Những câu chuyện như của Chrissy là động lực cho báo cáo mới của tổ chức vận động chống bạo lực tình dục With You We Can.
Báo cáo nêu rõ những khoảng trống về hiểu biết pháp lý đang khiến nạn nhân sống sót bị thiệt thòi trong các vụ tấn công tình dục, đồng thời đưa ra loạt khuyến nghị cải thiện hệ thống.
Giám đốc điều hành tổ chức, bà Sarah Rosenberg, cho biết nỗi sợ hãi chỉ là một trong nhiều lý do khiến nạn nhân ngần ngại bước vào hệ thống tư pháp.
“Nhiều nạn nhân còn không biết bắt đầu từ đâu. Báo cảnh sát rất khó, không ai dạy bạn phải làm thế nào. Bản thân tôi phải đến ba đồn cảnh sát khác nhau mới có thể ký được bản tường trình chính thức. Hệ thống này khó hiểu tới mức… Một hệ thống với quá nhiều rào cản ngay từ cửa và ngăn cản những người cần nó nhất.”
Trường hợp của Chrissy, cô gần như đều gặp rào cản ở mỗi bước.
Dù ban đầu cô gặp được một sĩ quan tích cực hỗ trợ, nhưng khi quay lại đồn để làm tường trình, một điều tra viên khác lại nói cô đang “phí thời gian”.
Báo cáo của With You We Can cho biết tỷ lệ bỏ cuộc cao nhất xuất hiện ngay tại giai đoạn làm việc với cảnh sát. Lý do chính vì cảnh sát thường chỉ tập trung vào việc thu thập bằng chứng để hướng tới một bản án có tội, hơn là xử lý bản chất sự việc, ngoài ra vẫn còn nhiều định kiến về hiếp dâm.
Bà Rosenberg cho rằng việc đào tạo chấn thương tâm lý thôi là chưa đủ.
“Cảnh sát cần được đào tạo, đặc biệt là về hiểu biết pháp lý, nhưng họ cũng cần nghĩa vụ bắt buộc phải điều tra. Công chúng nghĩ cảnh sát có trách nhiệm điều tra tội phạm, nhưng thực tế họ không có nghĩa vụ pháp lý bắt buộc phải điều tra tội phạm tình dục. Khi điều này không được quy định, dù có đào tạo tốt đến đâu, vẫn sẽ có những cảnh sát từ chối ngay từ đầu.”
Những nạn nhân vượt qua được giai đoạn đầu và ra tòa tiếp tục đối mặt với những chướng ngại mới.
Chrissy kể rằng dù được bảo đảm sẽ không phải nhìn thấy thủ phạm khi cung cấp bằng chứng qua đường truyền hình trực tuyến, nhưng cô vẫn nhìn thấy hắn trên màn hình.
Cô mắc rối loạn thần kinh khiến cơ thể sụp đổ khi căng thẳng cao. Đến ngày thứ tư cung cấp bằng chứng, Chrissy co giật và phải nhập viện.
Khi trở lại tòa, luật sư bào chữa đã dùng chính cơn co giật đó để chống lại cô, thậm chí cáo buộc rằng cô “tận dụng thời gian ở bệnh viện để xem lại bằng chứng và thay đổi lời khai”, dù cô không hề có quyền truy cập bất kỳ tài liệu nào ngoài phòng an toàn.
“Họ khiến tôi cảm thấy như việc tôi bị co giật là lỗi của tôi. Tôi cảm giác mình mới là người bị xét xử. Mọi lời nói và hành động đều bị phán xét. Tôi còn mắc rối loạn phân ly, vậy mà vào ngày cuối, họ cố nói rằng vì rối loạn ấy mà tôi có một ‘nhân cách khác’ đang tham gia quan hệ tình dục tự nguyện với kẻ bạo hành.”
Nhân vật Chrissy trong bài
“Những người được giao nhiệm vụ vẫn không hiểu hết các sắc thái của các phiên tòa tấn công tình dục, hoặc không áp dụng đúng luật. Công lý về thủ tục nghĩa là nạn nhân phải được đối xử với sự tôn trọng và nhân phẩm, và những gì đáng lẽ phải xảy ra thì phải xảy ra.”
Nạn nhân không được nhận tư vấn pháp lý từ công tố viên vì họ chỉ là nhân chứng trong vụ kiện của nhà nước.
Chrissy phải tự xoay xở giữa hai hệ thống pháp lý khác nhau cho các cáo buộc bạo lực gia đình và tấn công tình dục, và cô cho biết luật sư đại diện độc lập sẽ cực kỳ hữu ích.
“Nhiều người không biết rằng nạn nhân chỉ là nhân chứng. Chúng tôi không có đội ngũ pháp lý riêng như phía bị cáo. Có những lúc tôi chỉ ước có ai đó có thể hướng dẫn, chuẩn bị cho mình.”
Báo cáo đề xuất hai giải pháp chính, trong đó có việc cấp quyền đại diện pháp lý độc lập cho nạn nhân, và tài trợ trên mọi tiểu bang, mọi hệ thống tư pháp.
Điều này đặc biệt quan trọng với các nhóm dễ bị tổn thương, từng bị phân biệt đối xử hoặc thiếu niềm tin vào cảnh sát, gồm người bản địa, cộng đồng LGBTIQ+, người khuyết tật, lao động tình dục, hoặc người có visa tạm.
“Không phải để biến nạn nhân thành một bên thứ ba trong hệ thống tố tụng, mà để nâng chuẩn toàn bộ hệ thống. Nó không xâm phạm quyền xét xử công bằng của bị cáo, mà giúp nạn nhân, tức nhân chứng chính của vụ án, có thể trình bày bằng chứng tốt nhất, không bị nhục mạ hay làm mất uy tín trái pháp luật.”
Úc hiện đã thí điểm mô hình đại diện pháp lý độc lập tại ACT, Victoria và Tây Úc.
Theo With You We Can, mô hình này sẽ thay thế mạng lưới hỗ trợ rời rạc bằng một nguồn tư vấn pháp lý có chuyên môn xuyên suốt quá trình, từ cảnh sát, tòa án đến hậu xét xử.
Đại diện này không thay thế công tố viên mà chỉ tham gia trong những tình huống được quy định, như khi có trát đòi hồ sơ y tế hoặc hồ sơ tư vấn tâm lý.
Tiến sĩ Rachel Killean, giảng viên cao cấp tại Trường Luật Sydney, đồng ý rằng mô hình này hữu ích, nhưng nhấn mạnh cần bảo đảm quyền xét xử công bằng của bị cáo.
“Bạn không muốn bị cáo phải đối mặt với ‘hai công tố viên’. Nhưng vẫn có những điểm can thiệp hợp lý để bảo vệ người tố cáo, như kiểm soát truy cập vào tài liệu nhạy cảm, hoặc ngăn chặn các câu hỏi sai trái về tiền sử tình dục.”
Báo cáo cũng đề xuất đưa kiến thức pháp lý về các vụ tấn công tình dục vào chương trình giáo dục về đồng thuận ở trường học và đại học.
Tiến sĩ Killean cho rằng hiểu biết pháp lý quan trọng, nhưng thay đổi hệ thống cần phương pháp tiếp cận lấy sang chấn làm trung tâm ở mọi giai đoạn tố tụng.
“Chúng ta phải tiếp tục thúc đẩy giới hạn trong thẩm vấn chéo, cả về mặt pháp lý và văn hóa. Hoàn toàn có thể thẩm vấn chéo mà không làm nhục nạn nhân và không dựa vào định kiến về hiếp dâm, nhưng chúng ta vẫn thấy điều này xảy ra liên tục.”
Chrissy chia sẻ câu chuyện của mình với hy vọng mang lại chút ánh sáng cho người khác trên hành trình tìm công lý.
“Nếu câu chuyện của tôi giúp được chỉ một người thôi, thì tất cả những gì tôi trải qua đều xứng đáng. Chỉ cần một người không cảm thấy cô đơn, biết rằng họ được tin tưởng, được yêu thương, được hỗ trợ… vì hành trình này rất cô độc, đáng sợ và đầy rối rắm. Nếu tôi có thể tạo ra dù chỉ một thay đổi nhỏ, thì điều tốt đẹp đã nảy nở từ nỗi đau của tôi.”
Nếu cần hỗ trợ về bạo lực tình dục, quấy rối, bạo lực gia đình, hãy gọi 1800RESPECT 1800 737 732 hoặc truy cập 1800RESPECT.org.au.
Trong trường hợp khẩn cấp, hãy gọi 000.
READ MORE
SBS Việt ngữ
Đồng hành cùng chúng tôi tại SBS Vietnamese Facebook & SBS Vietnamese Instagram, và cập nhật tin tức ở sbs.com.au/vietnamese
