Giữa không khí sôi động tại Honiara, các nhà lãnh đạo và ngoại giao Thái Bình Dương đang tập trung tại thủ đô Quần đảo Solomon, để tham dự cuộc họp chính trị quan trọng nhất của khu vực.
Chương trình nghị sự chính của diễn đàn năm nay, là hành động mạnh mẽ hơn về biến đổi khí hậu, duy trì an ninh khu vực và xem xét lại các quan hệ đối tác khu vực.
Biến đổi khí hậu là một trong những mối đe dọa an ninh cấp bách nhất, mà các quốc đảo Thái Bình Dương phải đối mặt.
Trong bối cảnh Trung Quốc và Úc cạnh tranh ảnh hưởng trong khu vực, nhà nghiên cứu Hội đồng Khí hậu là Wesley Morgan cho rằng, hành động mạnh mẽ về khí hậu có thể giúp Úc củng cố vị thế của mình.
"Úc rất quan ngại về ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc trong khu vực. Vào năm 2022, Trung Quốc đã ký một thỏa thuận an ninh với Quần đảo Solomon, và Úc rất muốn tránh tình huống các quốc gia khác, ký kết các thỏa thuận an ninh với Trung Quốc. Về phần mình, các quốc đảo Thái Bình Dương hoàn toàn rõ ràng rằng, biến đổi khí hậu là mối đe dọa an ninh lớn nhất của họ. Vì vậy, nếu Úc thực sự muốn củng cố vị thế là đối tác an ninh của các chính phủ Thái Bình Dương, Úc sẽ cần phải hành động để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu, điều đó có nghĩa là đặt ra mục tiêu cắt giảm khí thải, càng mạnh càng tốt trong thập niên tới”, Wesley Morgan.
Một kết quả dự kiến tại Diễn đàn 2025, là việc thành lập quỹ khí hậu mới của khu vực, đó là Quỹ Khả năng Chống chịu Thái Bình Dương, hay Pacific Resilience Facility.
Được lên kế hoạch ký kết và phê chuẩn trong hội nghị thượng đỉnh, quỹ này là cơ chế tài chính đầu tiên do Thái Bình Dương dẫn dắt, sở hữu và quản lý.
Chính phủ Úc cũng đang chịu áp lực, trong việc bảo đảm quyền tổ chức Hội nghị Thượng đỉnh Khí hậu COP31 thường niên tiếp theo, mà Thổ Nhĩ Kỳ hiện cũng đang tham gia ứng cử.
Thủ tướng Anthony Albanese cho biết, hành động vì khí hậu là uy tín then chốt ở Thái Bình Dương.
"Chúng tôi sẽ đóng góp 100 triệu đô la ban đầu, tôi đã xác nhận điều này. Đây không chỉ là một quỹ, mà còn là lời hứa với các cộng đồng Thái Bình Dương rằng, họ sẽ không phải đối mặt với các mối đe dọa khí hậu một mình”, Anthony Albanese.
Về an ninh khu vực, Thủ tướng Anthony Albanese cho biết ông sẽ đàm phán nâng cấp thỏa thuận an ninh với Fiji.
Ông Albanese đã bỏ lỡ ngày đầu tiên của diễn đàn để đi vòng qua Vanuatu, nơi ông đã không ký được thỏa thuận an ninh và phát triển, được mong đợi từ lâu với Vanuatu.
Với tương lai của thỏa thuận Nakamal đang bị đe dọa, giới lãnh đạo Vanuatu cho biết vẫn còn lo ngại về tác động tiềm tàng của các thỏa thuận này, đến khả năng tiếp nhận nguồn tài trợ nước ngoài, cho cơ sở hạ tầng quan trọng của họ.
Tiến sĩ Tess Newton-Cain, hiện đang làm việc tại Vanuatu, là Phó Giáo sư thỉnh giảng tại Viện Griffith Châu Á.
"Động lực chính của họ là chắc chắn rằng, họ có sẵn các nguồn lực cần thiết, để bảo đảm an ninh cho con người ở Vanuatu. Điều đó có nghĩa là phải hợp tác với nhiều đối tác khác nhau, họ không thấy trong ngắn hạn và trung hạn, họ không thấy bất kỳ cơ hội nào để ký kết một thỏa thuận, hạn chế sự lựa chọn đối tác mà họ hợp tác”, Tess Newton-Cain.
Được biết một thỏa thuận an ninh trước đó vào năm 2022, vốn trao cho Úc quyền phủ quyết đầu tư của Trung Quốc vào cơ sở hạ tầng quan trọng của Vanuatu, đã không thành hiện thực vào năm 2022, do những lo ngại tương tự.
Tiến sĩ Newton-Cain cho biết, Úc có cơ hội chứng tỏ mình là bạn của Vanuatu, bằng cách cho họ thời gian để tìm ra một thỏa thuận có lợi cho cả hai bên.
"Nhớ lại những gì đã xảy ra vào năm 2022, Úc hiểu rằng cần phải cam kết với tiến trình này và đó không chỉ là một nét bút, giới lãnh đạo Vanuatu cần phải làm hài lòng người dân của mình, phe đối lập và cộng đồng nói chung, khi có đủ sự tham vấn và các lợi ích của Vanuatu đang được bảo vệ”, Tess Newton-Cain.
Trong năm qua, sự hiện diện quân sự của Trung Quốc đã đạt đến những tầm cao mới ở Thái Bình Dương.
Từ việc tổ chức một cuộc tập trận bắn đạn thật ở vùng biển giữa Úc và New Zealand, cho đến việc tiến hành vụ thử nghiệm tên lửa đạn đạo xuyên lục địa đầu tiên ở Thái Bình Dương kể từ năm 1980, Trung Quốc đã không hề e ngại về các lợi ích chiến lược của mình trong khu vực.
Joel Nilon là nghiên cứu viên Thái Bình Dương, tại Trường Cao đẳng An ninh Thái Bình Dương, thuộc Đại học Quốc gia Úc.
Ông cho biết một kết quả quan trọng được mong đợi tại diễn đàn này, là việc ký kết Tuyên bố 'Đại dương Hòa bình', 'Ocean of Peace' do Fiji đề xuất.
"Đây sẽ là một tuyên bố, nhằm bảo đảm khu vực này vẫn là một khu vực hòa bình, không xung đột. Tuyên bố này sẽ đặt ra một số nguyên tắc, liên quan đến việc ngăn ngừa xung đột, duy trì pháp quyền, không chỉ đối với các quốc gia nước ngoài, mà còn đối với các đối tác”, Joel Nilon.
Trước thềm hội nghị thượng đỉnh, Trung Quốc đã tặng Quần đảo Solomon một đội xe gồm 27 xe mới, để đưa đón các đại biểu tham dự diễn đàn.
Cùng ngày hôm đó, Úc cũng tặng Quần đảo Solomon một đội xe, gồm 61 xe cảnh sát mới.
Trong khi đó các tờ báo địa phương tại quốc gia Thái Bình Dương này, đã đăng hai bài viết dài một trang, về những chiếc xe được tặng ở cạnh nhau, với tiêu đề gần như giống hệt nhau.
Mihai Sora là Giám đốc Chương trình Quần đảo Thái Bình Dương tại Viện Lowy.
Ông nói rằng những món quà này, là một cách để xây dựng mối quan hệ từ bên ngoài.
"Đó là hướng đi mà họ có thể gia tăng ảnh hưởng, với các bên liên quan đến an ninh địa phương, chẳng hạn như khi không có quân đội hoặc hải quân ở Quần đảo Solomon. Họ sử dụng lực lượng cảnh sát, để xây dựng các mối quan hệ đó. Vì vậy, đó thực sự là động lực đang diễn ra ở đó. Đối với Úc, một mối lo ngại khác là việc chấp nhận sự hiện diện an ninh ngày càng tăng của Trung Quốc, sẽ khiến các mối quan hệ đã có của Úc, vốn được Diễn đàn Quần đảo Thái Bình Dương chấp thuận, bị phá vỡ. Bạn biết đấy, chỉ có một khoảng trống nhất định cho một đối tác đáng tin cậy và vì vậy, Trung Quốc và Úc đang cạnh tranh, để trở thành đối tác đáng tin cậy đó”, Mihai Sora.
Trong khi đó một nội dung quan trọng khác trong chương trình nghị sự, là việc xem xét lại các quan hệ đối tác khu vực ở Thái Bình Dương, trong đó sẽ xem xét cách thức hoạt động của các cuộc họp khu vực và thậm chí, cả cách các đối tác bên ngoài tham gia vào diễn đàn.
Diễn đàn Quần đảo Thái Bình Dương có 18 thành viên chính thức và khoảng 20 đối tác bên ngoài, bao gồm Trung Quốc, Đài Loan và Hoa Kỳ.
Vẫn còn nhiều tranh cãi, năm nay nước chủ nhà và là đồng minh của Trung Quốc, Quần đảo Solomon, đã quyết định không mời bất kỳ đối tác bên ngoài nào.
Trong khi lý do chính thức viện dẫn việc xem xét lại, các quan hệ đối tác khu vực chưa hoàn tất, Mihai Sora cho biết ông tin rằng, động thái này được thực hiện để xoa dịu Trung Quốc, cũng như các thành viên khác công nhận Đài Loan.
"Khi Quần đảo Solomon gửi điện tín rằng, họ có ý định loại Đài Loan khỏi cuộc họp này, một số nhà lãnh đạo Thái Bình Dương cũng như Úc và New Zealand đã chỉ trích động thái này, bày tỏ sự dè dặt và trên thực tế, một số quốc gia Thái Bình Dương còn đe dọa tẩy chay hoàn toàn cuộc họp. Vì vậy, quyết định loại trừ tất cả các đối tác đối thoại của Quần đảo Solomon, là một bước lùi so với quyết định đó. Bạn biết đấy, mục tiêu chính là loại trừ Đài Loan, điều này phù hợp với chính sách ngoại giao của Trung Quốc đối với Đài Loan trên toàn cầu, tức là loại bỏ hỗ trợ ngoại giao cho Đài Loan và loại trừ họ nếu có thể. Vì vậy kết quả cuối cùng là, chính phủ Quần đảo Solomon nghĩ rằng, sẽ dễ chấp nhận hơn đối với các thành viên, nếu họ có thể nói rằng họ loại trừ tất cả các đối tác đối thoại và lý do là điều đó, sẽ cho phép các nhà lãnh đạo Thái Bình Dương có nhiều thời gian hơn, để tập trung vào các vấn đề của riêng họ”, Mihai Sora.
READ MORE
SBS Việt ngữ
