Tối thứ Sáu, ngày 8 tháng 10, ánh đèn trong rạp Bowery ở St Albans, Melbourne dần tắt, khán giả yên vị chuẩn bị cho một hành trình đầy cảm xúc xuyên qua thời gian — câu chuyện bắt đầu cách đây 50 năm, khi hàng ngàn người Việt Nam rời bỏ quê hương bằng đường biển.
Bộ phim Tự Do: Những con thuyền hy vọng (Boats of Hope) tái hiện những ký ức đó qua loạt phỏng vấn do đạo diễn Mark Osborne thực hiện cho Viện Bảo tàng Người Việt Tự do Úc Châu (VMA).
Phim giới thiệu tiếng nói của những người tị nạn thế hệ thứ nhất, con cháu của họ và cả các cựu quân nhân Úc từng tham chiến tại Việt Nam.
Đối với thế hệ thứ nhất, bộ phim gợi lại những ký ức về chiến tranh, mất mát và ly hương.
Họ nhớ lại thời điểm biến cố, khi lực lượng cộng sản miền Bắc tiến vào chiếm miền Nam, tịch thu nhà cửa và buộc nhiều gia đình phải trốn chạy.
Những lời kể của họ phơi bày nỗi đau chia ly, và lòng can đảm để bắt đầu lại cuộc sống, nhiều người đã tìm thấy bình yên và một danh tính mới tại Úc.
Thế hệ thứ hai, những người con của thuyền nhân, nhìn lại những hy sinh đã định hình cuộc đời họ.
Lớn lên ở một đất nước mà cha mẹ họ phải tập làm quen để gọi là “quê hương thứ hai”, họ vừa biết ơn, vừa trăn trở về cảm giác thuộc về nơi đâu.
Huỳnh Hiếu là người Úc gốc Việt thế hệ thứ hai, hiện là y tá khoa cấp cứu, ca sĩ, nghệ sĩ biểu diễn và là người hoạt động tích cực trong cộng đồng Việt.
Con hiểu rằng ba mẹ đã trải qua rất nhiều tổn thương và con vô cùng biết ơn vì tất cả những gì ba mẹ đã làm cho con. Con biết những công việc vất vả mà ba mẹ từng làm, con chỉ mong ba mẹ thấy rằng con đã nỗ lực hết mình. Con là y tá toàn thời gian trong khoa cấp cứu, nhưng vẫn nhận làm thêm, tăng ca, hỗ trợ các em nhỏ tự kỷ vì con muốn khiến ba mẹ tự hào.Hieu Huynh
"Con dạy múa, dạy nhạc cụ truyền thống … vì con muốn gìn giữ văn hóa Việt cho thế hệ kế tiếp, và con chỉ mong rằng qua tất cả những điều đó, ba mẹ sẽ vui khi thấy con đang cố gắng đóng góp cho cộng đồng và đền đáp công ơn của ba mẹ. Và trên hết … con chỉ muốn ba mẹ biết rằng con rất, rất yêu ba mẹ và con vô cùng biết ơn.”
Trong số những gương mặt trẻ xuất hiện trong phim có Mia Hanney.
Đại diện cho thế hệ thứ ba, Mia bày tỏ lòng ngưỡng mộ đối với hành trình vượt biên đầy kiên cường của ông ngoại mình.
"Hành trình từ Việt Nam sang Úc của ông bà con thật sự rất khó khăn. Không dễ gì để gom cả gia đình rồi rời đi, điều đó cần rất nhiều dũng khí."
Bộ phim cũng giới thiệu những lời chia sẻ của các cựu quân nhân Úc từng tham chiến tại Việt Nam — mang đến góc nhìn đối lập nhưng đầy nhân văn, kết nối hai quốc gia từng bị chia cắt bởi chiến tranh, nay gắn kết bởi cộng đồng và ký ức chung.
Ở phần cuối, phim tri ân cố Thủ tướng Malcolm Fraser — người được ghi nhận đã mở rộng vòng tay đón nhận người tị nạn Việt Nam đến Úc vào cuối những năm 1970.
Một nghĩa cử mà nhiều khán giả cho rằng vẫn còn vang vọng cho đến hôm nay.
Hiếu nói tiếp:
Trong tim họ, họ biết rằng mình buộc phải rời bỏ quê hương. Dù đây là ngôi nhà mới, họ vẫn mang trong mình một sợi dây gắn bó sâu sắc với Việt Nam. Nhưng con biết, sâu thẳm trong trái tim, họ thật sự biết ơn vì nước Úc đã mở rộng vòng tay đón nhận gia đình con và cộng đồng người Việt.Hieu Huynh
Khi phần chữ cuối cùng hiện lên, khán phòng vang lên ca khúc "Journey of the Lotus" — một bài hát do trí tuệ nhân tạo sáng tạo, như lời tri ân hiện đại dành cho câu chuyện sinh tồn và hy vọng bất tận.
Đối với nhiều người trong khán phòng, đó là khoảnh khắc để chiêm nghiệm — về tự do, nghị lực và ý nghĩa của việc thuộc về một nơi nào đó.
SBS Tiếng Việt đã liên lạc với Đại sứ quán nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam tại Canberra để xin ý kiến về bộ phim tài liệu này và cách phim khắc họa các sự kiện sau chiến tranh.
Đồng hành cùng chúng tôi tại SBS Vietnamese Facebook & SBS Vietnamese Instgram, và cập nhật tin tức ở sbs.com.au/vietnamese
