Sau gần ba năm chờ đợi, cộng đồng Yuendumu đã lắng nghe báo cáo cuối cùng từ cơ quan pháp y về vụ cảnh sát bắn chết thanh niên người Warlpiri-Luritja, Kumanjayi Walker, vào tháng 11 năm 2019.
Điều tra viên pháp y Elisabeth Armitage đã đến tận Yuendumu để công bố kết quả, được nêu chi tiết trong tài liệu dài 683 trang, bao gồm 32 khuyến nghị.
Phát biểu sau khi bà Armitage trình bày với cộng đồng, một thành viên trong gia đình ông Walker – bà Samara Fernandez-Brown – cho biết gia đình và cộng đồng cần thời gian để tiếp nhận đầy đủ các kết luận này.
“Tất cả chúng tôi đều cảm thấy rất kiệt sức và choáng ngợp. Có quá nhiều điều cần phải tìm hiểu. Tôi không muốn đưa ra nhận định gì vội vàng vì tôi muốn hiểu rõ mọi thứ trước khi nói thêm.”
Vào ngày 9 tháng 11 năm 2019, ông Walker đã bị bắn ba phát và thiệt mạng trong lúc cảnh sát viên Zachary Rolfe của Lãnh thổ Bắc Úc cố gắng bắt giữ ông.
Sau phiên xét xử kéo dài sáu tuần vào năm 2022, ông Rolfe đã được tuyên trắng án đối với tất cả các cáo buộc liên quan đến vụ nổ súng.
Cuộc điều tra pháp y ban đầu dự kiến kéo dài ba tháng, nhưng đã bị trì hoãn nhiều lần.
Ủy viên Công lý Xã hội Thổ dân và cư dân đảo Torres Strait thuộc Ủy ban Nhân quyền, bà Katie Kiss, cho biết sau ba năm, hiểu được mức độ nghiêm trọng của kết luận chính là thừa nhận những năm tháng đau buồn và sang chấn mà cộng đồng đã phải trải qua.
“Cộng đồng ở đó đã chờ đợi báo cáo của điều tra viên trong suốt ba năm qua. Nhưng họ đã sống trong trạng thái mất mát và sang chấn liên tục suốt sáu năm kể từ khi Kumanjayi qua đời. Và với cái chết gần đây nhất của Kumanjayi White, họ lại tiếp tục sống trong vòng luẩn quẩn của đau thương, chờ đợi một báo cáo pháp y khác. Những báo cáo pháp y như thế này rất quan trọng – chúng tập trung vào việc cải cách và chuyển đổi các hệ thống gây tổn hại cho con người.”
Báo cáo của thẩm phán Armitage kết luận rằng cái chết của ông Kumanjayi Walker là hoàn toàn có thể tránh được.
Báo cáo chỉ ra rằng lực lượng cảnh sát đã không thực hiện đầy đủ trách nhiệm bảo vệ cộng đồng, do sự yếu kém trong quản lý và giám sát việc sử dụng vũ lực của cảnh sát viên Zachary Rolfe.
Tài liệu cũng nêu rõ rằng, trước khi vụ việc xảy ra, ông Rolfe đã có ít nhất năm lần sử dụng vũ lực không cần thiết. Ngoài ra, còn có những trường hợp khác mà theo đánh giá, việc sử dụng vũ lực lẽ ra có thể tránh được.
Phát biểu tại Yuendumu, bà Armitage cho biết ông Rolfe có dấu hiệu thể hiện thái độ phân biệt chủng tộc, và ông đã làm việc trong một môi trường công sở mà nạn phân biệt chủng tộc mang tính thể chế được xem là điều bình thường.
Tôi kết luận rằng ông Rolfe là người phân biệt chủng tộc và ông đã làm việc trong – và được hưởng lợi từ – một tổ chức mang dấu hiệu của phân biệt chủng tộc thể chế. Tôi tin rằng có rủi ro nghiêm trọng rằng thái độ phân biệt chủng tộc của ông ấy, kết hợp với các giá trị và thái độ khác, đã ảnh hưởng đến cách ông ấy tương tác với cộng đồng Yuendumu vào ngày 9 tháng 11 năm 2019, cách ông ấy đột nhập vào nhà họ và cách ông ấy nhìn nhận, phản ứng với một thanh niên Thổ dân mà ông đã bắn chết.Elisabeth Armitage
32 khuyến nghị cải cách trong báo cáo bao gồm việc điều tra xem cảnh sát có nên mang theo súng tại các cộng đồng Thổ dân hay không, đồng thời yêu cầu củng cố chiến lược chống phân biệt chủng tộc của Lãnh thổ Bắc Úc và công khai các báo cáo về việc thực hiện.
“Lực lượng Cảnh sát Lãnh thổ Bắc Úc cần thực hiện các biện pháp thông qua đào tạo, giám sát, văn hóa tổ chức và lãnh đạo để đảm bảo rằng các thái độ phân biệt chủng tộc không được hình thành. Và nếu có, phải được phát hiện, chỉnh sửa và không được chấp nhận hay bao che.”
Điều tra viên Armitage cũng khuyến nghị rằng cảnh sát nên trực tiếp làm việc với các nhóm lãnh đạo cộng đồng ở Yuendumu, đồng thời kêu gọi chính quyền đầu tư vào các chương trình chuyển hướng và phục hồi chức năng.
Bà Kiss cho biết Ủy ban Nhân quyền ủng hộ mạnh mẽ lời kêu gọi khẩn cấp nhằm triển khai các biện pháp phòng ngừa, giúp giảm số lượng thanh thiếu niên phải tiếp xúc với hệ thống tư pháp hình sự.
“Về việc các em bị đưa vào các cơ sở này ngay từ đầu, chúng ta cần đầu tư vào can thiệp sớm và phòng ngừa, để ngăn chặn người dân của chúng ta rơi vào những hoàn cảnh đó và có nguy cơ bị giết trong lúc đang được nhà nước quản lý. Chúng ta cần đầu tư vào các biện pháp chuyển hướng, hỗ trợ cai nghiện rượu và ma túy, cũng như các dịch vụ cho thanh thiếu niên trong cộng đồng.”
Trả lời phỏng vấn ABC Radio, bà Marion Scrymgour – nghị sĩ đảng Lao động của Lãnh thổ Bắc Úc – cho biết chính quyền cần xem xét nghiêm túc các khuyến nghị được đưa ra.
Chúng tôi đã bắt đầu xem xét một số khuyến nghị, nhưng có những ranh giới rất rõ ràng đã được vạch ra. Và tôi nghĩ trách nhiệm hiện nay thuộc về chính quyền Lãnh thổ Bắc Úc – họ cần cùng ngồi lại với cộng đồng, cùng chính phủ liên bang để tìm ra con đường phù hợp.Marion Scrymgour
Bà Kiss cho biết chính phủ hiện có trách nhiệm phá vỡ chuỗi dài những hành động trì trệ kéo dài kể từ khi Ủy ban Hoàng gia công bố các khuyến nghị về cái chết của người Thổ dân khi bị giam giữ vào năm 1991.
“Kể từ sau cuộc điều tra của Ủy ban Hoàng gia, đã có thêm 600 trường hợp tử vong trong khi bị giam giữ – và 13 trường hợp chỉ riêng trong năm nay. Điều đó có nghĩa là chúng ta đã – hoặc sẽ có – gần 600 báo cáo và khuyến nghị pháp y được đưa ra, nhưng sẽ lại tiếp tục bị cất vào kệ sách mà không được thực hiện, trừ khi chính phủ hành động.”
