Lidia Martins là dân biểu của chính phủ Đông Timor kể từ năm 2017.
Cô là một trong số 26 phụ nữ tại quốc hội, nhờ vào hệ thống hạn ngạch về giới tính ra đời ở quốc gia này vào năm 2006, bắt buộc các đảng phái chính trị phải đề cử ít nhất ba ứng cử viên phải có một nữ giới, trong các cuộc bầu cử toàn quốc.
Nay Đông Timor là quốc gia có tỉ lệ hiện diện của nữ giới tại chính trường cao nhất Á Châu, đến 38%.
‘Tỉ lệ hạn ngạch 30% đã là một chính sách rất tốt, để có thể bao gồm nữ giới vào chính trường Đông Timor, vì vậy tỉ lệ này cần phải được duy trì.’
Tuy nhiên ở quốc gia láng giềng Papua Tân Guinea thì lại là một bức tranh hoàn toàn khác. Quốc hội nước này không có một phụ nữ nào. Mặc dù số ứng cử viên nữ giới trong mùa bầu cử gần đây nhất đã đạt kỷ lục cao chưa từng có.
Bà Julie Bukikun, thuộc Chương trình Phát triển Liên Hiệp Quốc tại Papua Tân Guinea nói điều này do nhiều nguyên nhân gây ra, bao gồm đặc điểm văn hóa, chi phí vận động chính trị cao và an ninh không bảo đảm.
‘Chúng tôi có tỉ lệ bạo hành giới tính cao vì vậy phụ nữ còn gặp nhiều rào cản khi muốn tham gia chính trường, đó không phải là một sân chơi công bằng.’
Để khắc phục tình hình này, quốc hội Papua Tân Guinea dự định sẽ tuyên bố một đạo luật nhằm tạo ra năm ghế bổ sung tại các khu vực bầu cử, vào năm ghế này chỉ dành cho phụ nữ, trước cuộc bầu cử vào năm tới. Bà Bukikun nói đây là một bước tiến nhỏ nhưng rất quan trọng.
‘Năm ghế sẽ không đủ, tất cả chúng ta đều biết điều này, nhưng năm chiếc ghế này là để chứng minh rằng phụ nữ cũng có thể trở thành những nhà lãnh đạo giỏi, họ có thể có mặt trong quốc hội và họ có thể đưa ra những quyết định quan trọng đối với sự phát triển của đất nước.’
Nhưng hệ thống hạn ngạch không hề đơn giản. Tại một quốc gia như Samoa, sự hiện diện của nữ giới tại quốc hội đã đẩy quốc gia này vào sự bất ổn sau cuộc bầu cử bế tắc hồi tháng Tư.
Nước này hiện đã sẵn sàng quay trở lại các vòng bầu cử.
Năm 1998, phụ nữ nắm giữ 12,7% số ghế lập pháp trên toàn thế giới, ngày nay tỉ lệ này đã tăng lên 25,4%.
Chỉ có bốn quốc gia đạt được sự bình đẳng giới trong chính trị: đó là Rwanda với 61%, Cuba với 53%, Bolivia với 53% và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất với 50%.
Bà Sabine Freizer, đến từ Hội Phụ nữ Liên Hiệp Quốc cho rằng Chính sách hạn ngạch giới là một công cụ hiệu quả nhằm theo dõi nhanh chóng sự hiện diện của phụ nữ trên chính trường.
‘Chúng tôi thấy rằng mức quota về giới sẽ giúp tăng thêm 5% sự hiện diện của phụ nữ trong quốc hội, vì vậy những gì chúng tôi nhìn thấy là chính sách quota đã thật sự hiệu quả tại nhiều quốc gia.’
Bà nói rằng sự bình đẳng giới trong chính trị sẽ dẫn đến kết quả đó là việc ra quyết định sẽ tốt hơn và phản ánh được toàn bộ xã hội.
‘Những gì chúng tôi nhận thấy là các quốc gia có chính sách hạn ngạch giới, hay có các biện pháp đặc biệt tạm thời, thì nhìn chung đã làm tốt hơn nhiều so với những quốc gia không có chính sách này.’
Tuy nhiên vẫn có những tiếng nói phản đối kịch liệt.
Tại Úc, Đảng Lao động đã thông qua chính sách hạn ngạch giới tính vào năm 1994 và đã tăng tỷ lệ hiện diện của nữ giới trong quốc hội lên khoảng 48%.
Trong khi đó chỉ có 25% dân biểu đảng Tự do tại quốc hội tiểu bang và liên bang là nữ giới, khiến
đảng này phải xem xét áp dụng một hệ thống hạn ngạch.
Nhưng các nhà phê bình nói rằng chính sách quota này cứng nhắc và làm suy yếu việc lựa chọn các ứng cử viên dựa trên thành tích của họ.
Phó Giáo sư Kinh tế thuộc trường đại học Wellesley, bà Olga Shurchkov đã nghiên cứu ảnh hưởng của chính sách quota giới tính và đã từng nghe được những lời tranh luận này.
‘Một lập luận chống lại chính sách hạn ngạch mà bạn thường nghe thấy đó là có quá ít phụ nữ hội đủ năng lực hoặc đủ kinh nghiệm ngoài kia để lựa chọn vào chiếc ghế dân biểu, vì vậy khi hạn ngạch được thiết lập, hiệu quả quản lý nhà nước có thể bị giảm sút, ít nhất là nó sẽ sụt giảm trong một khoảng thời gian. ‘
Bà nói suy nghĩ này phần lớn là do thành kiến cũng như những định kiến về giới, và chính sách hạn ngạch được tạo ra là để chống lại những định kiến đó.
Còn bà Rumbidzai Kandawasvika-Nhundu, thuộc Học Viện Quốc tế về Dân chủ và Trợ giúp Bầu cử, nói nếu càng bình thường hóa vai trò nữ lãnh đạo chừng nào thì nhu cầu đối với chính sách quota về giới sẽ càng giảm.
‘Đó là sự thay đổi tư duy, thay đổi nhận thức và thái độ đối với người lãnh đạo. Nền dân chủ sẽ không hoàn thiện nếu có một bộ phận trong dân số bị yếu thế hoặc bị loại trừ.’
Bà nói nam giới cần phải có trách nhiệm về sự bình đẳng giới trong chính trị.
‘Chúng tôi xem xét nhu cầu về sự lãnh đạo của nam giới, sự tham chính của nam giới, cũng như sự tham gia của nam giới trong việc thúc đẩy và đạt được bình đẳng giới, cũng nhiều không kém những gì chúng ta mong đợi từ phía người phụ nữ.’
Theo Hội phụ nữ Liên Hiệp Quốc, với tốc độ tiến bộ hiện tại, tỉ lệ bình đẳng giới trong các cơ quan lập pháp quốc gia sẽ không thể đạt được trước năm 2063.
