Xiao Lu là một trong những nghệ sĩ đương đại Trung Quốc được nhiều người biết đến nhất.
Tác phẩm nổi bật nhất của cô có tên là Đối Thoại, đó là một tác phẩm về loại hình nghệ thuật biểu diễn sắp xếp hay còn gọi là performance art được biểu diễn trong một cuộc trưng bày ở Bắc Kinh.
Trong tác phẩm cô nã súng bắn vào chính tác phẩm của mình.
Các tác phẩm văn hóa nghệ thuật ở các quốc gia cộng sản vốn không nên hay không được có hàm ý hay mang một thông điệp chính trị nào thế nhưng như tác giả của nó thừa nhận cô có thể là vô tình gởi vào đó một thông điệp.
"Trong cuộc sống hàng ngày, những người mà bạn gặp, những việc mà bạn đã trãi qua, và những thông tin mà bạn nhận... tất cả những điều này dù muốn dù không đều được hấp thụ vô não, vô cơ thể và trí nhớ của bạn."
Âm thanh của tiếng súng tạo thành những sóng như những vòng tròn trên mặt nước lan rộng ra cả quả địa cầu và dù cô chỉ có ý định gởi một thông điệp về mối quan hệ cá nhân thế nhưng ngay sau khi tác phẩm ra đời nó nhanh chóng có thêm nhiều cảm nhận khác.
Xiao Lu bị bắt ngay sau cuộc triển lãm vào năm 1989, và chỉ vài tháng sau đó thì nổ ra cuộc biểu tình của sinh viên.
Sinh viên khắp nơi đổ vào Bắc Kinh và làn sóng phản đối dang cao dần và nhà cầm quyền đã đáp lại bằng bạo lực.
Và đó là thảm sát Thiên An Môn và những phát súng mà Xiao Lu bắn trong cuộc biểu diễn sắp hình của mình đã trở thành như phát súng mở màn vào những người bất đồng - tiếng súng tiên tri của Thiên An Môn.
Trong tác phẩm. tiếng súng như là một cách gợi hình về cuộc đối thoại giữa một người nam và một người nữ thế nhưng sau đó nó trở thành biểu tượng mà những người trẻ nhìn thấy quan điểm ý muốn của họ bị đè bẹp bởi sự độc tài của chính quyền cộng sản.
Chuyên gia giám định nghệ thuật và cũng là Giám đốc Trung Tâm Nghệ thuật đương đại Châu Á - 4A Centre for Contemporary Asian Art, Mikala Tai giải thích sự quan trọng của các tác phẩm của Xiao Lu.
"Tác phẩm nghệ thuật có một cách tuyệt vời để ghi nhận những dấu ấn lịch sử quan trọng, phức tạp và đôi khi những sự kiện này nó quá lớn và quá nặng ký để có thể xuyên suốt và họ ghi dấu nói bằng tính cá cách cá thể riêng của họ - người sáng tác"
Trong lần kỷ niệm lần thứ 30 các tác phẩm nghệ thuật của mình, nghệ sĩ Xiao Lu đã quay trở lại Sydney nơi bà từng có thời gian sống tám năm để trình bày trong một triển lãm hồi tưởng.
Sau một thời gian hoạt động trong lĩnh vực của mình Xiao Lu gợi nhiều cảm hứng cho các nghệ sĩ khác.
Tuy nhiên để là một nghệ sĩ có tiếng nói độc lập quả là điều không dễ ở Trung Quốc. Chính phủ gia tăng sự kiểm duyệt trong những năm gàn đây và đang rất mạnh tay trong lĩnh vực nghệ thuật đương đại.
Tuy vậy vẫn có nhiều nghệ sĩ trong ngành này không ngại dấn thân và đương đầu để tiếng nói và tác phẩm của họ được nghe thấy một cách nguyên vẹn mà không bị can thiệp.
Năm ngoái cuộc triễn lãm của nghệ sĩ Người Úc gốc Hoa Badiucao tại Hong Kong đã bị hủy bỏ sau khi các nhà tổ chức nói rằng họ nhận được những lời đe dọa từ chính quyền Trung Quốc.
Chỉ vài tháng trước đó thì nghệ sĩ bất đồng chính kiến Ai Wei Wei tức Ngãi Vị Vị lên tiếng cho biết phòng vẽ của ông ở Bắc Kinh bị khám xét và sau đó là ủi xập mà không hề có một thông báo nào gởi tới cũng như giải thích vì sao.
Và phòng vẽ của ông ở Thượng Hải cũng cùng chung số phận.
Tiến sĩ Claire Roberts về lịch sử nghệ thuật Trung Hoa tại đại học Melbourne, nói ngay cả trong những hoàn cảnh khó khăn thì cũng có rất nhiều nghệ sĩ vẫn quật cường sáng tác.
"Các nghệ sĩ là sáng tạo không ngừng tìm cách để đưa ý tưởng của mình tới công chúng, giới thiệu chúng với người xem theo một cách mà khiến chúng ta luôn ngạc nhiên về sự sáng tạo cũng như khả năng sáng tác của họ."
Sau hơn ba thập niên sáng tác ở Trung Quốc thì Xiao Lu nói bà quá quen với điều này.
"Riêng tôi thì thấy những hoàn cảnh nguy hiểm có thể khiến tôi có ý muốn sáng tác. Vì vậy tôi nghĩ sáng tác nghệ thuật ở Trung Quốc cho tôi rất nhiều cảm hứng.
Và nếu vậy thì Trung Quốc đang rất dồi dào nguồn cảm hứng sáng tác cho các nghệ sĩ thật sự những người yêu tự do và đòi đuợc cất tiếng nói tự do phản kháng lại sự bất công kềm kẹp.
Mời vào phần audio để nghe toàn bộ nội dung
Nghe SBS Radio bằng tiếng Việt mỗi tối lúc 7pm tại sbs.com.au/Vietnamese
