Kính chào tất cả các khán thính giả của đài SBS. Nếu mà nói về gia đình nguồn gốc thì phải nói tới nhà chí sĩ Nguyễn Thành Hiến là ông cố, tức là bên ngoại của cô. Nhưng mà ông nội của mẹ cô nhưng mà là ông cố của cô,
là một nhà chí sĩ đã đem cả gia tài mình giúp cho phong trào Đông Du. Sau đó thì ông bị bắt và đem về Hỏa Lò, Hà Nội. Ông tuyệt thực và mất đúng ngày mùng một Tết cách đây hơn một trăm năm.
Vâng, đó là những kỷ niệm mà chắc là bản thân cô và gia đình sẽ không bao giờ quên được. Và đó cũng là một cái dấu ấn của lịch sử Việt Nam nói chung. Bây giờ chúng ta nói đến cái riêng một chút, cái riêng của cá nhân cô, gia đình của cô có thể cho mọi người biết không?
Cô qua Úc ngày mười hai tháng Bảy một ngàn chín trăm bảy mươi chín. Có một chuyện ngày mười một tháng Bảy năm 1979, cái Skylab từ trên trời nó rớt xuống ở tại Western Australia là Tây Úc. Thành ra cô từ Thái Lan, từ trại tị nạn. Trước khi mà đi qua được Úc á, thì ở trong một cái trại giống y như bây giờ gọi là Detention Center, trung tâm thanh lọc i i đi qua vì cái Skylab mà nó rớt đó, cho nên đi vòng vo, thì khi tới là một ngày mùa đông rất là lạnh lẽo. Mười hai tháng Bảy năm 1979, tất cả không có gì ngoài những cái bộ quần áo rất là phong phanh của mùa hè Thái Lan.
Dạ, thế sau khi đến Úc rồi thì cuộc sống nó bắt đầu như thế nào? Bởi vì chúng cháu mới được biết rằng sẽ có rất nhiều sự thay đổi của cả cuộc đời của một con người. Nó không dễ dàng và gần như là bắt đầu từ con số không.
Thì cô á, cũng giống như mọi người vậy, thì lúc đó những hội đoàn, nhất là hội đoàn về Thiên chúa giáo, họ giúp cho người tị nạn. Cô xin được một cái job, tức là cô chỉ ăn thất nghiệp hay là special benefit đặc biệt gì trong vòng có chừng đôi tháng thì là cô bắt đầu cô đi làm và cô định là sẽ làm cái nghề đó cho tới ngày hôm nay. Cô định như vậy, nhưng mà cuộc đời nó thay đổi hết sức là for the best thay vì mà cho cái xấu. Đó là năm 1979 cô tới, thì cô làm bắt đầu từ đầu năm nguyên một năm 1980. Rồi sau đó là nửa năm, khi mà Diana đám cưới với hoàng tử Charles khoảng tháng bảy, tháng tám gì đó, 1981. Thì cô thình lình, cô đâu có biết là ở đây phải chích thuốc ngừa cúm cảm gì đâu. Thình lình đau buốt cả cái lưng luôn. Đau buốt cả cái lưng thì cô, cô không nghĩ là vì mình làm việc chùi nhà, chùi sàn nhà cho sản phụ mà nó ảnh hưởng như vậy. Lúc đó cô chừng bảy mươi tuôi, còn rất trẻ. Nhưng cuối cùng á lả, là cô phải đành xin thôi, mà cũng không dám xin cái mà người ta gọi là compensation hay gì á, bồi thường gì hết.
Ờ, xin nghỉ việc thôi. Và cô mới nói bây giờ mình nghỉ việc rồi. Ông xã thì lúc đó sau khi ở trong hostel, một cái hostel mà bây giờ nghe nói ai cũng rùng mình. Ngày xưa đó nó gọi là cái vùng Altona. Vùng Altona có rất là nhiều nhà máy lọc dầu và nó nghĩa là mở cửa ra là toàn mùi gas không. Và ngay lúc đó là cô vô đó nhưng mà cô nghĩ là mình, ô là thiên đường rồi. Tuy là lọc dầu lọc gì không cần biết là thiên đường của cô. Và cô được ngay một apartment, một căn hộ ba phòng tại vùng Carlton, Leighton Street, dòm dòm qua nghĩa địa đừng kể nhân dân. Thì lúc đó cô rất là vui vẻ. Tại vì ông xã thì tiếp tục đi học ở University of Melbourne ngay đó. Còn cô thì mình nói nhất định là mình chùi nhà quét rác cho tới, tới khi nào mà già mình lớn mình không.
Không thể làm được nữa [tiếng cười].
Thế rồi cái bước ngoặt của đời thì nó dẫn cô đến con đường khác.
Cái mùa đông năm đó tự nhiên cái bị cúm hay gì không biết. Rồi cái xong cái rồi xin thôi thì cô đâu có biết làm gì đâu. Cô có năm trăm mười giờ của Bộ Di trú cho-
Để học tiếng Anh đúng không ạ?
Ờ, bây giờ thì mình ra mình học. Nhưng mà tại vì lúc đó cũng có hơi có trình độ chút đỉnh là tại vì mình ở bên Việt Nam mình đã có bằng cử nhân rồi thì qua bên đây dù sao tiếng Anh, tiếng Pháp mình cũng đỡ. Tiếng Anh thì nói giống như giọng Pháp thôi.
Có cái nền tảng và với những cái nguồn gốc mà có tiếng Latinh thì nó rất giống nhau. Cho nên cô đi vô La Trobe cô học Intensive Course of English đúng năm trăm mười giờ vậy. Thì cũng học ở La Trobe, mà lúc đó thì dĩ nhiên mình chả có xe pháo gì hết, mình đi xe bus luôn. Thì cô học xong tiếng Anh là lúc đó chắc cũng cỡ giữa năm tám hai gì đó rồi. Rồi thì có một cái khóa thông ngôn phiên dịch ở RMIT. Khóa đầu cô lúc đó thì thầy Bửu Khải là lại, rồi sau mới là ông Nguyễn Văn Hưng.Gia Long, mới ông tiến sĩ Hưng mới là thầy, coi như ông Hưng là thầy của mình. Nhưng người tuyển mình vô á, là tiến sĩ Bửu Cải.
Rồi cô học ở đó một năm, thì cô cũng phải học khóa thứ nhì chứ không phải là khóa đầu tiên. Khóa thứ nhì rồi cô ra cái cô làm, cô xin một job rất là may. Lúc đó Bộ Di trú người ta ồ ạt tới.
Đúng rồi, nhu cầu rất là lớn.
Rất nhiều. Nhu cầu rất là lớn. Thì ông xã cô xin thì ông có cái bằng Master ở đây còn cô xin thì cô chỉ được cũng như là mình không phải người ta không nghĩ rằng mình là người gọi là breadwinner. Mình không phải là cái người mà gọi là cột trụ gia đình thì ổng được làm toàn thời gian ở tại Midway, còn cô thì sẽ làm sectional. Và cô lúc đó cô đi làm thoải mái. Dù rằng là chỉ là người ta cần mình thì người ta mời
Còn không cần thì coi như mình bị bỏ xó.
Thôi cứ ngồi chờ vậy [tiếng cười]
Nhưng mà vẫn vui. Bởi vì mình có cái nghề sẵn của mình là cơm nước. Mà ông xã của cô thì ăn chay trừ, cô thì gọi là chay đụng. Có nghĩa là hễ người ta ăn cái gì còn thừa lại thì cô rút ngược cho cô. Chứ bây giờ làm sao? Mình tính mình ăn ở trỏng làm chi? Ổng còn một miếng dư, con cái còn miếng dư là mình vô đó. Nhưng mà nó cứ lên kilo [tiếng cười].
Quý vị và các bạn nghe thấy không? Đây là chia sẻ của một người phụ nữ. Nhưng mà đây là tâm tư của nhiều người phụ nữ Việt Nam lắm. Rất nhiều người phụ nữ Việt Nam mà Xuân Ngọc biết họ tần tảo vì chồng, vì con, vì gia đình. Và họ hy sinh nhiều thứ lắm, từ cái nhỏ nhất như thế, từ miếng ăn như thế. Không phải là chỉ trong cái giai đoạn thời kỳ khó khăn đâu mà trong cuộc sống. Đấy là cái nét đẹp vô cùng của người phụ nữ Việt Nam. Và thưa cô Thanh Khâm. Thế thì cái cơ duyên nào khiến cho cô là một trong những vị sáng lập cái Hội này trong cái thời gian từ rất lâu rồi. Và thời gian đó thực sự lo bản thân còn rất khó nữa.
Thì lúc đó đó, mẹ của cô Cẩm là hiệu trưởng của trường nữ trung học Gia Long. Mà ngày xưa đó thì mẹ của cô là giám học của trường, lo hết toàn thời về giáo dục, về vấn đề mà làm thời dụng biểu cho giáo sư. Thì bà cựu hiệu trưởng đó bà rất là thương vì không nhớ ai chứ mình là bà nhớ quá. Nhất là mẹ là như vậy. Hiện tại còn những cái hình mà chính chữ của bà hiệu trưởng viết là "Ừ, Nguyễn Như Hằng là mẹ." Rồi tên người nào ở trong cái hình đó. Có lần cô Cẩm có đem một cái hình, cô nói: "Trong bốn người này ai là mẹ em vậy?" "Ờ, đây là mẹ em." Qua đây mà mình nghe bà cựu hiệu trưởng đã ở đây thì lập tức mình tìm và nối lại. Thì ngày mười lăm tháng một một ngàn chín trăm tám ba, lúc đó là mình, mình đã không có việc làm gì nhiều, có nghĩa là làm sectional này nọ thì cũng được thôi. Nhưng mà mình cũng nghĩ là cô Cẩm đã nghĩ tới cái vấn đề mà giúp đỡ cho tất cả những người tị nạn lúc đó là rất là cực. Và cô cũng làm cái nghề mà gọi là nói về đời sống mới ở đây, tức là những người mới tới thì Bộ Di trú có một cái chương trình làm sao để sống ở tại nước Úc, nào là nhà cửa, nào là tìm công ăn việc làm, học hành, đi những phương tiện công cộng, giao thông vận tải, vân vân. Và dạy từ đầu. Dạy từng chút, từng chút. Vậy thì cô đã từng làm những cái buổi đó, cả trăm người tị nạn tới và bây giờ thỉnh thoảng họ cứ gặp, họ kêu cô giáo. Nhưng mà mình nói
mình đâu phải cô giáo, mình chỉ là người hướng dẫn thôi. Nhưng mà cũng rất là vui.
Và như vậy là đáp ứng cái nhu cầu thực tế của cái thời gian đó để giúp người ta bắt đầu những bước chập chững đầu tiên.
Để mà hòa nhập vào cái cuộc sống mới, mới toanh tại Úc này và đa phần là rất khó khăn.
Dạ, và đa phần là cũng đều có cái công chuyện na ná như mình hết. Những người mà bây giờ bạn rồi lâu năm rồi sau này ở trong ban quản trị, ban điều hành, vân vân. Thì là đều trải qua gần giống như mình.
Vâng, chắc là cô vẫn còn nhớ là những khó khăn của ngày đó. Tất cả là mới và mới bắt đầu. Dạ thì Hội phụ nữ đối mặt với thử thách gì mà đến bây giờ cô vẫn còn nhớ?
Dạ thì dĩ nhiên là cô vẫn còn trong, trong lòng của cô là ngồi chung quanh một cái phòng ẩm thấp, nó gọi là Trung tâm Tài nguyên ở gần chợ Victoria, ở trên con đường Elizabeth Street. Cái phòng rất là cũ kỹ mà tối tăm, thì mười lăm mười sáu chị em như vậy với cô Cẩm. Thì cô Cẩm, người rất là tân tiến vì cô Cẩm học ở bên Anh nhưng mà cô thì cô học ở trường Gia Long, cho nên cô là cái người vừa có thể theo những cái tân tiến của cái nơi mình ở mà cũng vừa cố gắng để bảo tồn cái văn hóa tốt đẹp của người Việt Nam. Và cô cũng còn nhớ, dĩ nhiên là nhớ tất cả tên các quý vị đó nhờ vào cái biên bản đầu tiên mà trong cuốn sách.The house of the home with many rooms, gì đó tức là một cái nhà mà có rất nhiều văn phòng.
Thì cái đó chắc chắn là đâu cũng có hết rồi. Rồi cái mà cô nhớ nhiều nhất á, thì lúc đó có một bác tên là Huỳnh Thị Hai. Bác độ chừng sáu mươi sáu ngoài tuổi. Bác là mẹ của bác sĩ Liên Oan. Bác sĩ Liên Oan là người ngồi trong buổi đầu tiên mà bác cũng ngồi trong buổi đầu tiên thì bác mới nói là bây giờ ngày hai mươi sáu tháng Một, tức là ngày Quốc khánh Úc. Cho nên mình phải làm cái gì trong cái ngày quốc khánh đó chứ bộ. Tuy là về mình chưa có là hội gì ấy, thì mình người Việt Nam mình phải này, thì bác mới huy động hết là mấy cô ở trong cái buổi đầu tiên đó. Một ít cô vậy thôi, còn có nhiều cô cũng đâu ngồi đầu tiên chứ mấy cô cũng đâu có thích mà mà theo dõi gì đâu. Cô rất thích làm việc xã hội cho nên rất là hợp ý của mình thì mình mới đi theo bác thì bác mới chỉ dẫn cho mình là vầy nè. Bây giờ cuốn chả giò thì dĩ nhiên là áp lại mười mấy, hai chục người. Cuốn cả ngàn cuốn chả giò vậy. Mình được cái Trung tâm Tài nguyên di dân, nó cho một trăm đô. Trăm đô đó cách đây cũng bốn mươi mấy năm.
Cũng còn nhiều giá trị lắm.
Cũng có nhiều giá trị lắm. Nhưng mà tụi cô làm cả mấy ngàn cuốn chả giò.
Mấy ngàn cuốn chả giò thì cái hình mà phát chả giò đó vẫn còn.
Vâng, cái hồi đấy làm xong phát chả giò cho ai ạ?
À, như thế này cho toàn thể trong cái ngày Quốc khánh Úc.
À, vô Alexandra Garden say gì đó. Vô đó, vô đó thì mình mới trưng cái bảng là Hội trương trợ phụ nữ Việt Úc. Có thấy cái hình của Cẩm với mấy người, một số mấy chị em bây giờ vẫn còn có số người còn sống.
Vâng, cháu đoán là cái thời đấy người Úc.
Và tất nhiên là cũng có những sắc tộc khác nữa.
Tuy nhiên không nhiều. Khi mà họ chứng kiến điều đấy chắc khoảng điều rất đặc biệt. Bởi vì chắc là chưa bao giờ thấy cái món đấy.
Chưa bao giờ [cười]. Trời ôi! Mình làm mấy ngàn cuốn chả giò mà cực khổ lắm. Là tại vì ai nấy đâu có phải là tay thợ đâu. Rồi cái cuốn thì bác có nói là vậy này. Cuốn chả giò mình nên chiên bằng điện chứ đừng có nên chiên bằng ga, nó áp lắm, nó không có giòn. Thì chiên sơ qua đi, mình đem ra rồi mình lại chiên thêm một lần nữa. Cha ơi, đi ra! Ôi, có chừng năm mười phút là hết trơn.
Hết ngay không thể đủ được. Đặc biệt và cháu nghĩ rằng là ít nhất là từ cái khoảnh khắc đấy. Đối với cá nhân cô và Hội phụ nữ, họ nhận ra rằng là ừ đấy, văn hóa Việt là từ những điều như vậy đúng không ạ?
Cô thì lại thấy rằng mình phải quảng bá cái văn hóa của mình. Văn hóa Việt Nam vâng. Văn hóa của mình là chả giò.
Đến ngày hôm nay là từ năm tám mươi ba đến hôm nay là hơn bốn mươi năm của Hội Phụ nữ liên tục hoạt động với rất nhiều những dịch vụ khác nhau. Chắc là để kể đến thì phải mất cả một danh sách chứ không phải là có thể nói được hết đâu. Thời gian sau này, và đặc biệt là khoảng năm mười năm đổ lại đây thì Hội Phụ nữ hoạt động rất linh hoạt trên nhiều những phương diện khác nhau và rất tích cực với thế hệ sau này. Thế thì làm một người tiền bối, thì cô nhận định như thế nào về sự đóng góp của các thế hệ các bạn sau này mà tiếp tục ý chí của các cô trong hội phụ nữ?
Cô nghĩ rằng có rất nhiều tài năng. Cô nghĩ rất nhiều tài năng. Mấy em tuy là ở tại nước Việt Nam rất là lâu, nhưng mà khi mấy em qua tới đây, mấy em rất là chịu khó và làm việc rất có tâm lòng. Chẳng hạn như những em mà vô học, những khóa đào tạo của Hội Phụ nữ. Hội Phụ nữ có một trường dạy nghề. Đó cũng là một điểm đặc biệt, rất rất đặc biệt của Hội Phụ nữ. Thành ra trường dạy nghề đó vừa rồi tụi này cũng được vô tiếng Anh gọi là Finalist. Vào chung kết cũng như cô thì cũng được chung kết và sắp vào nhưng mà cô nghĩ là chắc cô cũng không có win nổi [tiếng cười] với xã hội Úc này đâu. Volunteer.
Nhưng mà cô làm volunteer là sắp được bốn ba năm rồi đó.
Mà liên tục á, thì cô công nhận rằng tụi con qua bên đây học hành cũng đàng hoàng, rất rất là chịu khó. Và cô nghĩ rằng bây giờ Hội Phụ nữ bốn trăm ba mươi hai nhân viên trong giai đoạn này thì ở trong đó hơn phân nửa là những người săn sóc cho người lớn tuổi, chắc phải hai trăm mấy. Còn nhân viên hành chánh thì cũng khoảng trăm mấy. Làm việc rất là tận tụy.
Giờ cô nghĩ có nhiều người làm hai chục năm, nhiều người làm ba chục năm, chắc là cỡ hai chục hay hai mươi lăm năm là nhiều.
Trong thời gian gần đây, khi theo dõi những chương trình của Hội Phụ nữ Việt Úc này, kể cả trên mạng xã hội lẫn trang web, vân vân, thì thấy rằng các bạn tiếp cận với khách hàng, chúng ta cứ gọi là khách hàng đi, nhưng mà đấy chính là cộng đồng của chúng ta đang phục vụ cho chính cộng đồng của chúng ta theo chính sách của chính phủ, đấy, thì các bạn tiếp cận một cách rất là vui vẻ và tiếng cười là cái điều mà nghe thấy rất rõ và nhìn thấy rất rõ. Thế thì phải chăng cái triết lý mà đến với mọi người bằng tiếng cười, nó cũng là một điều rất quan trọng của họ?
Dạ, quan trọng lắm. Quan trọng. Dĩ nhiên, ta kêu tiếng cười bằng mười thang thuốc bổ.
Thang thuốc bổ, đúng rồi.
Không có thể nào mà mình bỏ qua được cái cười. Và một khi mà mình cười với người ta, không thể bao giờ mà người ta làm mặt ngầu lại với mình hết. Cô nhiều khi cô ra đường chắc cái mặt cô sao, cô cứ mím mím vậy đó, cười cười vậy. Xong rồi, ờm...
Thấy người ta cũng gật đầu, người ta chào cười là cô, cô không có nói cái gì hết. Vâng. Hay là hoặc là mình sẽ hello hay gì một chút thôi. Cô nghĩ là cái đó rất là nên, phải vui vẻ và dạ thưa hẳn hòi. Mình không phải là đạo gì ở đây, mình có một cái đặc biệt Việt Nam, thờ cúng ông bà. Đấy, cái đó là một cái từ trên xuống dưới mình đều làm hết. Mình có cha có mẹ, cha me mình mất, mình cúng cha mẹ mình để mình tưởng nhớ cha mẹ mình. Ờ-
Chúng ta cứ bắt đầu từ những cái điều văn hóa truyền thống như thế đúng không ạ? Vâng, rất là tuyệt vời. Với cả một quá trình cô gắn bó hơn bốn mươi năm với Hội phụ nữ đến tận ngày hôm nay rồi, có lẽ là một cái thông điệp nào đấy cô muốn gửi đến cho tất cả mọi người trong hội cũng như là bên ngoài. Để mà mình chia sẻ với tất cả mọi người thì cô sẽ nói điều gì?
Cô sẽ nói là lấy tình thương mà sống với nhau, nhiêu đó thôi đủ rồi. Bởi vì rất dễ cảm xúc là nếu người ta cảm thấy người ta được thương thì tinh thần cũng lên. Nhất là sang năm là cái năm mà gọi là Mental Health và Hội phụ nữ đã rất là chú ý tới vấn đề đó. Vì sức khỏe tâm thần là vấn đề rất quan trọng. Người Việt Nam mình rất sợ nghe nói cái chữ tâm thần nhưng mà ai cũng có tâm thần hết. Chẳng hạn như cô nghĩ là có những lúc cô cũng xuống tinh thần, nhất là sau Covid, cô rất là sợ. Cô không dám ra đường luôn. Không có thể nào mà tưởng tượng sau cái thời gian đó. Nhưng mà rồi từ từ mình tiếng Việt Nam mình có chữ là lốp ngốp, ráng ráng, ráng để mà trở-
Khá dần hơn, khá dần hơn, đúng không ạ?
Khá dần hơn. Nhưng mà làm một cách chậm chạp chứ không có thể nào mà vụt một cái. Nhưng mà bốn mươi ba năm rồi là Hội phụ nữ luôn luôn có những cái giá trị. Mỗi tờ báo đều có, có nói về cái giá trị của Hội phụ nữ.
Vâng. Một lần nữa thì rất là cảm ơn cô Trần Đăng Thanh Khâm đã dành thời gian quý báu để có một cái góc thật là tuyệt vời trong chính tư gia của cô ngày hôm nay để có cuộc trò chuyện gần gũi với SBS Tiếng Việt cũng như là với khán thính giả của chương trình. Cảm ơn cô rất là nhiều. Chúc cô thật là nhiều sức khỏe và tiếp tục cống hiến dù bằng mọi cách nào đó làm sao mình giữ được cái tâm như cô mong muốn ạ.
Dạ xin cảm ơn tất cả các quý vị khán thính giả đã chịu khó để mà nghe những lời mà mộc mạc của tôi thôi. Tôi là đặc biệt, là sanh đẻ ở tại Sài Gòn, cho nên nhiều khi mình cũng có hơi đô thị một chút nhưng mà rất là chân thành.
