Hàng năm kể từ 1999, lễ hội Garma quy tụ hàng ngàn người đến Đông Bắc Arnhem Land – bao gồm các lãnh đạo, gia đình, người gìn giữ văn hóa Yolŋu cùng khách mời từ khắp nơi ở Úc và trên thế giới – trong bốn ngày học hỏi và chia sẻ văn hóa.
Năm nay, cộng đồng bản địa từ Bắc Mỹ, trong đó có thành viên của các dân tộc Navajo và Lakota, cũng tham gia lễ hội.
Bà Francesca Rianna Semoso, nghị sĩ đại diện cho Bắc Bougainville (Papua New Guinea), là một trong những khách mời quốc tế có mặt tại sự kiện. Bà chia sẻ:
“Chúng tôi đang trên hành trình trở thành một quốc gia độc lập – Bougainville mới – nên có rất nhiều điều để học hỏi. Tham gia sự kiện này cho tôi cái nhìn sâu rộng hơn về những gì mình có thể làm cho quê hương, đặc biệt là cho thế hệ tương lai: giữ gìn văn hóa, đất đai và ngôn ngữ.”
Garma cũng là nền tảng cho thảo luận chính sách và thể hiện quan điểm lãnh đạo – nơi những vấn đề khó được đưa lên bàn đối thoại.
Phát biểu tại lễ hội, Thủ tướng Anthony Albanese ca ngợi tiến trình “sự thật và hòa giải” của bang Victoria – thông qua Ủy ban Công lý Yoorrook. Đây là cuộc điều tra đầu tiên kiểu này tại Úc. Tuy nhiên, ông không cam kết sẽ thành lập một ủy ban tương tự ở cấp liên bang.
Một vấn đề nổi bật khác được nêu tại lễ hội là hệ thống giam giữ thanh thiếu niên ở Lãnh thổ Bắc Úc.
Trưởng thượng tộc Warlpiri – ông Ned Hargraves – phát biểu trên kênh NITV:
“Cuộc diệt chủng này phải chấm dứt. Chúng tôi yêu cầu Thủ tướng hãy hành động.”
Ông Hargraves đã đi hàng trăm kilômét từ Yuendumu để gặp Thủ tướng với thông điệp đầy khẩn thiết. Tuy nhiên, cuộc gặp không thể diễn ra do Thủ tướng phải rời lễ hội sớm vì lý do sức khỏe.
Ông mong muốn vận động Thủ tướng ngăn chặn việc Lãnh thổ Bắc Úc tiếp tục thực hiện các biện pháp tư pháp nghiêm khắc nhằm trấn áp tội phạm vị thành niên.
Chính phủ liên bang từ chối can thiệp, trong khi chính quyền Lãnh thổ Bắc Úc bảo vệ chính sách hiện tại là tập trung vào quyền lợi của nạn nhân.
“Họ đang dùng quyền lực để hủy diệt chúng tôi, để tước đoạt quyền của chúng tôi,” ông Hargraves nói.
Vấn đề này mang tính cá nhân sâu sắc với ông Hargraves: hai cháu trai của ông đã qua đời trong hệ thống tư pháp của Lãnh thổ Bắc Úc, một em mất hồi tháng Năm năm nay.
Thông điệp ông gửi đến chính quyền Lãnh Thổ:
“Chúng tôi không phải là thú vật hay man rợ. Chúng tôi muốn được sống tự do, sống với con cháu mình trong an toàn. Nhưng hiện tại, chúng tôi đang sống trong sợ hãi. Tất cả con em chúng tôi đều đang sống trong sợ hãi.”
Bà Katie Kiss – Ủy viên Công lý Xã hội cho người Thổ dân và Cư dân đảo Torres Strait – cho biết:
“Chúng tôi rất lo ngại về việc nhiều luật pháp hiện nay vi phạm các nguyên tắc và chuẩn mực nhân quyền mà Úc đã cam kết.”
Chính phủ Lãnh thổ Bắc Úc gần đây đã thông qua luật loại bỏ việc giam giữ như là biện pháp cuối cùng và cho phép tái sử dụng túi trùm đầu (spithoods).
Lãnh đạo phe đối lập – bà Sussan Ley – trả lời SBS World News rằng đôi khi cần đến những biện pháp mạnh để bảo vệ cộng đồng, và chỉ khi ai đó trở thành nạn nhân, họ mới thấu hiểu điều đó.
Cả hai biện pháp nêu trên đều từng bị Ủy ban Hoàng gia năm 2017 về Bảo vệ và Giam giữ Trẻ em tại Lãnh thổ Bắc Úc chỉ trích mạnh mẽ.
Ông Jeswynn Yogaratnam – Ủy viên Chống Phân biệt Đối xử của Lãnh thổ Bắc Úc – nói:
“Hãy có chút lòng trắc ẩn. Chúng ta đang nói về trẻ em, và nói về sự an toàn cộng đồng – điều đó phải bao gồm cả các em.”
Trước khi luật được thông qua, bà Lia Finocchiaro – Thủ hiến Lãnh thổ Bắc Úc – đã chỉ trích những người phản đối trên mạng xã hội, gọi họ là “những kẻ bao che cho tội phạm”.
Ông Matthew Ryan – Chủ tịch Hội đồng Đất đai Bắc Úc – phản đối cách tiếp cận này:
“Bà ấy đã đi quá xa. Không chịu lắng nghe, không tham vấn đúng mực. Lãnh đạo hiện tại quá xa rời thực tế. Chúng tôi cần được tham vấn một cách nghiêm túc.”
Bên cạnh các tranh luận chính trị, Garma vẫn là nơi tôn vinh văn hóa Yolngu với các hoạt động nghệ thuật, âm nhạc, và múa nghi lễ bunggul trong suốt bốn ngày lễ hội.
Thông điệp kêu gọi hiệp ước – từng được ban nhạc danh tiếng Yothu Yindi đề cập trong ca khúc Treaty – tiếp tục vang lên, dù đến nay vẫn chưa thành hiện thực.
Witiyana Marika – đồng sáng lập ban nhạc Yothu Yindi – chia sẻ với SBS tiếng Hoa:
“Điều quan trọng là người phi bản địa đến Garma để được tiếp nhận kiến thức đặc biệt và trao đổi văn hóa với Yolŋu. Người từ các nền văn hóa khác nhau đến đây, chia sẻ và tiếp nhận.”
Các chính trị gia từ Thái Bình Dương tham dự lễ hội cũng nêu quan điểm thực tế về chính sách.
Ratu Viliame Seruvakula – Chủ tịch Hội đồng Tù trưởng Fiji – nói:
“Tôi rất ngạc nhiên khi nghe những điều mà các lãnh đạo bản địa chia sẻ. Trước nay chúng tôi nghĩ rằng Úc là quốc gia phát triển và mọi chuyện đều ổn.”
Bộ trưởng Geraldine Paul của Bougainville (Papua New Guinea) thì không bất ngờ:
“Tôi không thấy lạ vì chúng tôi cũng đang đối mặt với những vấn đề tương tự ở Bougainville – đặc biệt là với giới trẻ.”
Khi lễ hội khép lại, một người tham dự chia sẻ:
“Khi đến Garma, chúng tôi chia sẻ văn hóa với mọi người – với người Balanda và người Yolŋu. Chúng tôi hát về nỗi đau, về đất đai, vật tổ, và chính dân tộc của mình – để tạo ra thông điệp hy vọng cho thế hệ mai sau.”
