Casualty, Grey’s Anatomy, New Amsterdam, E-R, House… tất cả đều là những bộ phim truyền hình về y khoa mà nhiều người thích xem.
Nhưng trong cuộc sống thực, chúng ta thường không mấy thích những chuyện ồn ào trong y tế.
Đối với một quốc gia vẫn còn cảm thấy chút tổn thương sau đại dịch COVID, tin tức hồi tháng 1 rằng một người ở Mỹ đã tử vong vì cúm gia cầm H5N1 là điều không hề dễ chịu.
SBS đã trò chuyện với Michelle Wille, Nghiên cứu viên cao cấp tại Trung tâm Gen học Mầm bệnh thuộc Đại học Melbourne, để tìm hiểu xem liệu người Úc có thực sự gặp nguy cơ hay không.
Hóa ra Úc là một trong số ít nơi trên thế giới mà H5N1 không lưu hành ổn định - nhưng ngay cả khi như vậy, Úc vẫn nên thận trọng.
“Đánh giá mới nhất được công bố vào tháng 12 vẫn cho thấy nguy cơ người dân Úc bị nhiễm cúm gia cầm nói chung là thấp, nhưng người làm việc tiếp xúc trực tiếp với động vật nhiễm bệnh sẽ có nguy cơ cao hơn. Đó là những người thường tiếp xúc hoặc chăm sóc động vật bệnh. Với người bình thường, nguy cơ khá thấp. Nhưng nếu bạn nuôi gà và chúng bị bệnh, điều quan trọng là phải kiểm nghiệm động vật và hiểu rõ nguy cơ của mình.”
Trong khi cúm gia cầm có vẻ chưa đe dọa chúng ta - ít nhất là hiện tại - thì liệu chúng ta đã sẵn sàng cho một đại dịch khác, 5 năm sau COVID?
Giáo sư Paul Kelly, người từng dẫn dắt phản ứng y tế công cộng của Úc đối với COVID-19, nói với SBS rằng ông không chắc chắn.
Ông lo ngại rằng mọi người có thể không chấp nhận một chương trình tiêm chủng khác.
Niềm tin rất khó giành được và dễ đánh mất. Và tôi nghĩ đó sẽ là một vấn đề lớn đối với chúng ta khi bước vào đại dịch tiếp theo. Người dân Úc đã rất tin tưởng vào lời khuyên y tế và các chính trị gia phụ trách ở cấp quốc gia, tiểu bang và vùng lãnh thổ. Tôi không chắc điều đó còn đúng nữa.Giáo sư Paul Kelly
Cũng trong tháng 1, Chính phủ Liên bang công bố Chiến lược Quốc gia đầu tiên của Úc về Tự kỷ - một kế hoạch trị giá 42 triệu đô la nhằm cải thiện sự hòa nhập, khả năng tiếp cận và kết quả sống cho người Úc mắc chứng tự kỷ.
Những người ủng hộ gọi đây là bước ngoặt, mang lại hy vọng và hỗ trợ cần thiết cho các gia đình trên toàn quốc, những người phải đối mặt với những thử thách riêng biệt hàng ngày.
Bộ trưởng Dịch vụ Xã hội Amanda Rishworth cho biết cộng đồng di dân được xác định là nhóm ưu tiên, nhằm giải quyết các rào cản đặc thù mà họ gặp phải.
“Cho dù đó là thông qua sự hỗ trợ từ những người cùng cảnh ngộ, hay là thông qua việc hỏi mọi người muốn được giao tiếp như thế nào trong các hệ thống chính phủ khác nhau, bảo đảm rằng chúng ta có các nguồn lực về ngôn ngữ, là một số sáng kiến mà chúng tôi đã cam kết, để có sự ưu tiên cho cộng đồng đa dạng về ngôn ngữ và văn hóa.”
Với hơn 400, 000 người Úc được Chính phủ xác định đang sống chung với chứng sa sút trí tuệ, chẳng có gì ngạc nhiên khi có sự quan tâm lớn đến một xét nghiệm máu mới đang được thử nghiệm tại Vương quốc Anh nhằm phát hiện sớm bệnh.
Trong nghiên cứu tại Đại học Oxford, các mẫu máu được kiểm tra để tìm một loạt protein - các dấu ấn sinh học liên quan đến sa sút trí tuệ - giúp chẩn đoán sớm.
Giáo sư Kaarin Jane Anstey từ Đại học New South Wales cho biết, thuốc có thể hỗ trợ người bệnh trong giai đoạn đầu, nhưng không phải là phương pháp chữa khỏi.
“Chúng không thể ngăn chặn hoặc dừng tiến triển bệnh, vì vậy các loại thuốc hiện nay chủ yếu hiệu quả ở giai đoạn đầu và chủ yếu điều trị các triệu chứng.”
Ung thư phổi là loại ung thư được chẩn đoán nhiều thứ năm tại Úc, nhưng lại gây ra số ca tử vong cao nhất vì thường được phát hiện quá muộn.
Một chương trình sàng lọc mới hiện nay đã được triển khai, hy vọng phát hiện sớm các trường hợp ở nhóm nguy cơ cao - bao gồm người Thổ dân Úc và một số cộng đồng di dân.
Chi phí tầm soát bệnh phổi thường lên đến hàng trăm đô la - nhưng Bộ trưởng Y tế Mark Butler thông báo từ tháng 7, các bệnh nhân được đánh giá nguy cơ cao sẽ được miễn phí.
“Ngoài việc triển khai chương trình này trên toàn quốc theo cách thông thường - cho phép người dân đến gặp bác sĩ và được giới thiệu chụp CT tại các cơ sở như Benson - từ cuối năm nay, chúng tôi sẽ triển khai xe tải di động có công nghệ CT tiên tiến, đi tới các cộng đồng hẻo lánh, bảo đảm mọi người Úc, dù ở nơi nào, đều được tiếp cận chương trình tiên tiến này.”
Hồi tháng 7, các chuyên gia y tế kêu gọi hành động sớm hơn để phòng ngừa một trong những nguyên nhân tử vong phổ biến khác ở Úc: tiểu đường.
Hiệp hội Bác sĩ Gia đình Hoàng gia Úc (RACGP) kêu gọi người dân đi gặp bác sĩ và thay đổi lối sống ngay để tránh các vấn đề sức khỏe lâu dài.
Viện George về Y tế Toàn cầu ở New South Wales cũng thúc đẩy việc đánh thuế đường và trợ giá cho trái cây, rau tươi nhằm hỗ trợ thay đổi lối sống lành mạnh hơn.
Tác giả chính và cộng sự nghiên cứu Tazman Davies cho biết, thay đổi chế độ ăn uống có thể đạt được nhờ vào thuế và trợ giá.
“Tổ chức Y tế Thế giới khuyến nghị các quốc gia xem xét áp thuế với đồ uống có đường. Hơn 100 quốc gia đã áp dụng và có bằng chứng mạnh mẽ rằng thuế này làm giảm lượng đường tiêu thụ."
Nếu chúng ta nghiêm túc chống nguy cơ tiểu đường loại 2, thì thuế đồ uống có đường là điều hiển nhiên. Không có chính sách đơn lẻ nào là ‘viên đạn bạc’. Chúng ta cần một loạt chính sách để thay đổi chế độ ăn. Việc trợ giá cũng rất cần thiết.Tác giả chính và cộng sự nghiên cứu Tazman Davies
Khoảng bốn triệu người Úc, tức là một trong năm người, sống với chứng đau mạn tính.
Nhiều người cảm thấy bị bỏ qua và bị phớt lờ trong hệ thống chăm sóc sức khỏe, khiến các chuyên gia kêu gọi sự đầu tư quốc gia lớn hơn, bao gồm cả cách tiếp cận toàn diện hơn.
Báo cáo của Chronic Pain Australia cho thấy trong năm 2025, 54% người tham gia khảo sát phải chờ hơn hai năm mới được chẩn đoán, và 44% phải chờ hơn ba năm.
Chủ tịch của tổ chức, Nicolette Ellis, nói với SBS rằng đau mạn tính gây tổn hại kinh tế nhiều hơn tim mạch, ung thư và tiểu đường cộng lại.
“Đau mạn tính là tình trạng phức tạp để điều trị, thường cần một nhóm chuyên gia y tế với nhiều kỹ năng khác nhau giúp xây dựng công cụ hỗ trợ bệnh nhân. Thật không may, trong Báo cáo Đau của Quốc gia, chỉ 18% người được giới thiệu đến chăm sóc đa ngành, nơi họ có thể tiếp cận các chuyên gia này.”
Năm nay cũng cho thấy Úc thực sự là “thủ đô dị ứng” của thế giới: số người bị dị ứng phấn hoa khoảng 24%, dị ứng thực phẩm khoảng 7% và dị ứng thuốc khoảng 5%.
Úc cũng có tỷ lệ dị ứng thực phẩm ở trẻ em cao nhất toàn cầu.
Với một số người, dị ứng không chỉ là hắt hơi hay phát ban – mà có thể đe dọa tính mạng.
Báo cáo của Deloitte ước tính chi phí quản lý bệnh dị ứng ít nhất là 2.400 đô la mỗi người và 18,9 tỷ đô la trên toàn quốc.
Giáo sư Kirsten Perrett, Giám đốc Trung tâm Dị ứng Quốc gia Úc, cho biết báo cáo cho thấy cần đầu tư nhiều hơn vào nghiên cứu và dịch vụ để điều trị và ngăn ngừa dị ứng gia tăng ở Úc.
“Bệnh dị ứng chưa được quan tâm đúng mức. Đây là vấn đề rất nghiêm trọng, ảnh hưởng đến một phần ba người Úc, gần như mọi gia đình. Báo cáo này cho thấy cần chú ý nhiều hơn và đầu tư bền vững vào Trung tâm Dị ứng để ngăn ngừa dị ứng, cải thiện an toàn, thúc đẩy nghiên cứu và cung cấp chăm sóc tốt hơn. Đó là điều chúng ta thực sự cần.”
Năm nay cũng chứng kiến nhiều tranh cãi quanh lĩnh vực Thụ tinh Trong ống nghiệm (IVF).
Hai sai sót nghiêm trọng được báo cáo tại Monash IVF: một phụ nữ được cấy phôi của một cặp khác, người kia nhận nhầm phôi của chính bạn đời mình.
Tại Melbourne IVF và IVF Australia, có lỗi trong danh sách gia đình gửi cho người hiến tinh trùng, khiến một số người nhận thông tin sai về con cái từ việc hiến tặng.
Genea, một trong những tập đoàn phòng khám sinh sản lớn nhất Úc, cũng gặp sự cố an ninh mạng, khiến dữ liệu bệnh nhân nhạy cảm bị lộ và được đăng trên dark web.
IVF không chỉ là dịch vụ y tế; nó mang tính cá nhân sâu sắc và sai sót có thể ảnh hưởng lâu dài đến đứa trẻ, cha mẹ và những người được sinh ra từ hiến tặng.
Người phụ nữ Adelaide, Isabel Lewis, là một trong những người bị lộ dữ liệu. Cô rất sốc khi thông tin cá nhân bị chia sẻ bất hợp pháp trên mạng.
“Tôi cảm thấy như quyền riêng tư đã mất. Điều trị sinh sản là phương pháp y tế xâm lấn và cảm xúc nhất. Tôi từng điều trị sức khỏe tâm thần và có lẽ sẽ ít lo nếu thông tin đó bị lộ, nhưng chuyện này chạm sâu vào cảm xúc về hành trình làm cha mẹ của tôi.”
Genea Fertility đã liên tục xin lỗi về vụ việc.
Kết quả từ một cuộc đánh giá của Chính phủ, một cơ quan chứng nhận độc lập mới sẽ được thành lập vào tháng 1/2027 để giám sát tiêu chuẩn quốc gia cho các phòng khám sinh sản.
Đối với hầu hết chúng ta, điểm tiếp xúc chính với dịch vụ y tế là bác sĩ gia đình (GP).
Khảo sát Health of the Nation tháng 10 với gần 2.500 bác sĩ cho thấy ngày càng nhiều GP đang quản lý các tình trạng bệnh thường do chuyên gia đảm nhận.
Điều này đồng nghĩa với việc phải dành nhiều thời gian hơn cho các cuộc hẹn để điều trị những bệnh phức tạp.
Bác sĩ gia đình Ramya Raman ở Tây Úc, Phó Chủ tịch Hội Bác sĩ Gia đình Hoàng gia, nói rằng điều này không hẳn là xấu.
Khi bệnh nhân có thể gặp GP và dành thời gian với GP, thường có nghĩa họ không phải nhập viện. Tốt hơn là gặp GP thay vì vào thẳng bệnh viện.
Nhưng bà nhấn mạnh rằng GP cần được tài trợ đầy đủ để làm công việc này.
Năm kết thúc với một tranh cãi khác - lần này liên quan đến bệnh viện.
Năm 2023, chính phủ liên bang và các bang đồng ý một mô hình tài trợ mới cho bệnh viện công, theo đó Liên bang sẽ tăng tỷ lệ chi phí lên 42,5% vào năm 2031.
Nhưng các thủ hiến tiểu bang và lãnh đạo vùng lãnh thổ cáo buộc liên bang thay đổi cam kết.
Thủ hiến New South Wales, Chris Minns, nói đề nghị mới của liên bang chỉ là 37% chi phí, giảm mạnh so với cam kết.
“Chính phủ liên bang có túi tiền lớn hơn nhiều so với các tiểu bang, nhưng chúng tôi chịu trách nhiệm cung cấp dịch vụ. Chúng tôi cần một thỏa thuận mới, bởi những gì được đề xuất không đủ.”
Như Benjamin Franklin đã nói nhưng không hẳn là chính xác: trên đời này, không gì chắc chắn ngoài cái chết, thuế - và tranh cãi về tài trợ dịch vụ y tế.
