Cũng là chuột có túi nhưng không liên quan gì đến Kangaroo của Úc, những con chuột túi khổng lồ Châu Phi giờ đây trở thành anh hùng với các nhà khoa học tại Dự án APOPO, nhờ khả năng phát hiện ra bệnh lao.
APOPO được biết đến với việc huấn luyện chuột tìm bom mìn, và huấn luyện chúng phát hiện bệnh lao là một lĩnh vực mới khi họ bắt đầu sử dụng chương trình này vào năm 2008.
Giờ đây, những con vật này đang làm việc tại 21 trung tâm y tế ở thủ đô Dar es Salaam của Tanzania.
Theo Joseph Soka, người quản lý chương trình bệnh lao tại APOPO, khả năng phát hiện mầm bệnh của chuột rất cao do chúng rất nhạy cảm với mùi.
"Độ nhạy của những con chuột này cao như kính hiển vi và các loại xét nghiệm khác, độ nhạy của chúng không bị ảnh hưởng bởi tình trạng HIV. Nghĩa là chúng có thể dễ dàng xác định bệnh lao ở những người nhiễm HIV. Cũng nên lưu ý rằng rất khó chẩn đoán vi trùng lao ở những người sống với HIV, bằng các tiêu chuẩn xét nghiệm thông thường kể cả Genexpert dưới kính hiển vi.”
Ông Soka tin rằng chuột phát hiện mầm bệnh nhanh hơn so với các phương pháp xét nghiệm y tế khác và hy vọng WHO sẽ sớm phê duyệt phương pháp xét nghiệm bệnh lao của họ.
Để có được sự chấp thuận của Tổ chức Y tế Thế giới, tỷ lệ chính xác 90% là bắt buộc.
APOPO đã thực hiện một nghiên cứu vào năm 2016 để so sánh độ chính xác của chuột với các phương pháp tiêu chuẩn được sử dụng trong phòng thí nghiệm như kính hiển vi phết tế bào, xét nghiệm nuôi cấy vi khuẩn và Genexpert - xét nghiệm nhanh bệnh lao.
Kết quả cho thấy chuột chính xác hơn trong việc tìm kiếm các mẫu dương tính với bệnh lao trong đờm của con người.
"Chúng tôi đã thực hiện các nghiên cứu về độ chính xác từ lâu và chúng tôi nhận thấy rằng độ chính xác của những con chuột này so với mặt bằng xét nghiệm là 75% . Chúng tôi đang lên kế hoạch thực hiện một nghiên cứu có độ chính xác cao hơn, vì nghiên cứu ban đầu có một số thiếu sót. Chúng tôi sẽ thực hiện một nghiên cứu khác về độ chính xác và chúng tôi hy vọng độ nhạy của những con chuột này có thể đạt tới 90%."
Theo Dhaval Shah, nhà nghiên cứu bệnh học thú y tại Pathologists Lancet Kenya, 50% niêm mạc mũi của chuột được bao phủ bởi các thụ thể mùi hương, so với con người chỉ có 5%.
"Chuột là động vật có vú giống như con người chúng ta nhưng sự khác biệt giữa chúng ta và chuột là chúng ta có ít cơ quan cảm thụ mùi hương hơn. Đây là những tế bào đặc biệt trong niêm mạc mũi của chúng ta có khả năng nhận biết mùi hương. Chuột có thể có tới 50% niêm mạc mũi là các cơ quan cảm nhận mùi hương trong khi con người chỉ có khoảng 5% cơ quan cảm nhận mùi hương trong niêm mạc. Điều đó có nghĩa là số lượng cơ quan cảm nhận các mùi hương khác nhau ở môi trường xung quanh của chúng nhiều hơn, và vì vậy khả năng đánh mũi của chúng cao hơn."
Ông Shah cho biết chính những thụ thể mùi này cho phép chuột phát hiện mùi hương với tốc độ nhanh hơn so với các kỹ thuật phòng thí nghiệm thông thường.
"Các kỹ thuật phòng thí nghiệm thông thường có thể mất từ hai giờ đến thậm chí 14 ngày cho mỗi mẫu, tùy thuộc vào kỹ thuật sử dụng, trong khi lũ chuột có thể hoàn thành thử nghiệm năm mươi mẫu trong vòng hai giờ và điều này sẽ là lý tưởng trong những nơi xa xôi hoặc như Mozambique hoặc vùng nông thôn."
Những con chuột hiện đang được sử dụng để phát hiện đến 75% mẫu bệnh lao ở Mozambique.
Theo W-H-O, bệnh lao đã cướp đi sinh mạng của 1,6 triệu người vào năm 2021, trong đó có 187.000 người nhiễm H-I-V.
Căn bệnh này là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 13 trên toàn cầu và là bệnh truyền nhiễm chết người thứ hai sau COVID-19.
W-H-O ước tính rằng vào năm 2018, cứ 100 000 người thì có 551 người mắc bệnh lao ở Mozambique.
Các số liệu nêu bật sự cần thiết của một kỹ thuật nhanh chóng, đáng tin cậy và giá cả phải chăng để phát hiện vi trùng bệnh lao.
Nhiều nước đang phát triển chủ yếu dựa vào các kỹ thuật cũ xét nghiệm bệnh lao qua việc dùng kính hiển vi để kiểm tra đàm của bệnh nhân xem có vi trùng lao hay không.
Nhược điểm của những kỹ thuật như vậy là chúng tốn nhiều thời gian hơn và có thể bị ảnh hưởng tiêu cực bởi thiết bị kém.
Với hy vọng vượt qua những thách thức này, các nhà khoa học tại APOPO và Lancet Kenya tiếp tục các nghiên cứu cứu người với sự giúp đỡ của những chú chuột anh hùng của họ.
