Cả hai thị trấn bị ảnh hưởng đều cách Brisbane khoảng 750 km về phía tây: Augathella (dân số khoảng 300 người) và Charleville (dân số 3.000 người).
Trong quá trình phân tích các mẫu nước do Sở Y tế Queensland ủy quyền, Naegleria fowleri đã được phát hiện trong hệ thống nước của hai cơ sở y tế, một ở Charleville và một ở Augathella, cũng như trong nguồn cung cấp nước đầu vào của cả hai cơ sở.
Hội đồng Quận Murweh, đơn vị quản lý hai địa điểm bị ảnh hưởng, đã ban hành thông báo y tế cho người dân và du khách vào ngày 7 tháng 8, cảnh báo về việc phát hiện N. fowleri trong nguồn cung cấp nước.
Vậy sinh vật này là gì? Và nguy cơ tiềm ẩn ở các thị trấn Queensland này, cũng như những nơi khác, như thế nào?
Amip ăn não là gì?
Amip N. fowleri là một sinh vật cực nhỏ được tìm thấy trên khắp thế giới. Chúng chỉ sống ở vùng nước ngọt ấm, thường từ 25 đến 40°C. Vùng nước ngọt này có thể bao gồm ao, hồ, sông, suối và suối nước nóng.
Nếu một người bị nhiễm N. fowleri, nó sẽ gây ra tình trạng được gọi là viêm não nguyên phát do amip, một dạng nhiễm trùng nghiêm trọng ở não.
Các triệu chứng bao gồm: đau họng, đau đầu, ảo giác, lú lẫn, nôn mửa, sốt, cứng cổ, thay đổi vị giác và khứu giác, cùng với co giật.
Thời gian ủ bệnh của viêm não nguyên phát do amip — tức khoảng thời gian từ khi nhiễm bệnh đến khi xuất hiện triệu chứng — thường kéo dài từ ba đến bảy ngày.
Đáng buồn thay, căn bệnh này gần như luôn gây tử vong, ngay cả khi người bệnh được chăm sóc y tế kịp thời. Tử vong thường xảy ra khoảng năm ngày sau khi các triệu chứng bắt đầu.
Tuy nhiên, rất may là các trường hợp này rất hiếm. Tại Hoa Kỳ, từ năm 1962 đến 2024, đã ghi nhận 167 ca viêm não nguyên phát do amip, theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC). Chỉ có bốn người sống sót.
Một báo cáo tổng quan toàn cầu về căn bệnh này đến năm 2018 cho thấy, trong số 381 ca được biết đến, Úc chiếm 22 ca — đứng thứ năm sau Hoa Kỳ, Pakistan, Mexico và Ấn Độ. Khoảng 92% người mắc bệnh đã tử vong.
Con người bị nhiễm bệnh như thế nào?
Con đường lây nhiễm của loại amip này rất hiếm gặp và khá đặc biệt. N. fowleri xâm nhập vào não thông qua mũi của người. Sau đó, amip đi qua một lớp màng bảo vệ gọi là biểu mô mũi để tiếp cận hệ thần kinh trung ương.
Đây là một hàng rào vật lý quan trọng, cho phép amip di chuyển đến não thông qua dây thần kinh khứu giác — bộ phận chịu trách nhiệm về khả năng ngửi của chúng ta. Sau khi xâm nhập, nhiễm trùng sẽ phá hủy mô não và gây sưng não, được gọi là phù não (cerebral oedema).
Con người bị nhiễm bệnh khi nước nhiễm amip đi lên mũi. Hầu hết các ca bệnh liên quan đến trẻ em và thanh thiếu niên đã bơi trong nguồn nước bị nhiễm. Phần lớn các trường hợp xảy ra ở nam giới, với độ tuổi trung bình là 14.
Ngay cả các môn thể thao dưới nước tại những vùng nước bị ảnh hưởng cũng có thể nguy hiểm. Hiện có một người đang được chăm sóc đặc biệt tại Missouri, được cho là đã nhiễm bệnh khi chơi trượt nước.
Liên quan đến việc phát hiện gần đây trong hệ thống cấp nước ở Queensland, nguồn gốc của sự nhiễm bệnh vẫn chưa được xác định. Có khả năng một dòng nước ngọt hoặc mạch nước ngầm cung cấp cho hệ thống nước uống đã bị nhiễm N. fowleri, và amip đã di chuyển từ đó. Tuy nhiên, điều này sẽ cần được xác minh qua các cuộc điều tra tiếp theo.
Nước uống có nguy hiểm không?
Trước hết, điều quan trọng cần lưu ý là bạn không thể mắc viêm não nguyên phát do amip khi uống nước bị nhiễm khuẩn.
Tuy nhiên, bất kỳ hoạt động nào khiến nước nhiễm amip đi vào mũi đều có thể gây nguy hiểm. Điều này có thể xảy ra khi tắm bồn hoặc tắm vòi sen.
Một số người rửa mũi để làm thông đường thở khi bị dị ứng hoặc nhiễm virus. Tuy nhiên, việc này đã được liên kết với các ca nhiễm N. fowleri. Nếu bạn định rửa mũi, hãy sử dụng dung dịch nước muối vô trùng để đảm bảo an toàn.
Ngay cả trẻ nhỏ chơi với vòi nước, hệ thống phun nước hay các hoạt động liên quan đến nước cũng có thể gặp rủi ro. Một bé 16 tháng tuổi đã tử vong sau khi tiếp xúc với một khu vui chơi nước bị nhiễm khuẩn tại Hoa Kỳ vào năm 2023.
Nguy cơ ở Queensland là gì?
Liên quan đến N. fowleri, hướng dẫn về nước uống tại Úc khuyến cáo:
“Nếu phát hiện sinh vật này, cần tham khảo ý kiến từ cơ quan y tế có thẩm quyền hoặc đơn vị quản lý nước uống.”
Các hướng dẫn cũng đưa ra các biện pháp khử trùng nguồn nước và kiểm soát N. fowleri, bằng cách sử dụng clo và các hợp chất hóa học khác.
Tất cả các hệ thống cấp nước công cộng tại các thị trấn trên khắp nước Úc đều được kiểm tra thường xuyên để đảm bảo nước uống an toàn cho người sử dụng.
Hiện chúng ta vẫn chưa biết chính xác nguyên nhân dẫn đến việc phát hiện amip N. fowleri trong nguồn nước sinh hoạt tại các thị trấn ở Queensland. Tuy nhiên, việc uống hoặc nấu ăn bằng nước bị nhiễm amip này sẽ không gây nhiễm bệnh.
Việc nguồn nước uống của một thị trấn bị nhiễm amip là rất hiếm gặp, và khả năng xảy ra ở các hệ thống nước sinh hoạt khác tại Úc là rất thấp.
Để giảm nguy cơ khi tiếp xúc với nguồn nước ngọt ấm có thể bị nhiễm khuẩn, bạn nên giữ đầu trên mặt nước khi bơi, và tránh nhảy hoặc lặn xuống nước. Nếu lặn xuống dưới nước, bạn có thể sử dụng kẹp mũi.
Amip này không thể sống trong nước mặn, vì vậy bơi ở biển không có rủi ro. Ngoài ra, hồ bơi được bảo trì đúng cách cũng được xem là an toàn trước loại sinh vật này.
Sở Y tế New South Wales khuyến cáo rằng amip N. fowleri không thể tồn tại trong nước sạch, mát và được khử trùng bằng clo đầy đủ.
