Bóng đen hạt nhân quay trở lại
Tám mươi năm sau các vụ ném bom nguyên tử xuống Hiroshima và Nagasaki, thế giới một lần nữa đối mặt với bóng đen của vũ khí hạt nhân.
Những gì từng được xem là dấu chấm hết của thời kỳ hủy diệt giờ đây lại trở thành tâm điểm trong những lời qua tiếng lại giữa Washington, Moscow và Bắc Kinh.
“Lúc 10:58 sáng ngày 9 tháng 8, quả bom phát nổ trên thành phố và trong đám mây hình nấm khổng lồ, Nhật Bản đọc được định mệnh của mình...
Đây không chỉ là một vụ ném bom thông thường, mà là giàn thiêu của một quốc gia xâm lược.”
Đã 80 năm kể từ Hiroshima, và hơn ba thập kỷ kể từ lần thử hạt nhân lớn cuối cùng trên thế giới, nhưng câu chuyện này vẫn chưa kết thúc.
Những tuyên bố bất ngờ từ Washington
Tại Miami, Tổng thống Donald Trump khiến dư luận ngạc nhiên khi nói về khả năng hợp tác với Nga và Trung Quốc để giải trừ hạt nhân, ngay cả khi cả ba nước vẫn đang hiện đại hóa kho vũ khí của mình.
Chúng ta là cường quốc hạt nhân số một, điều mà tôi ghét phải thừa nhận vì nó thật kinh khủng. Nga đứng thứ hai. Trung Quốc còn cách khá xa, nhưng họ sẽ bắt kịp trong bốn hoặc năm năm tới. Có thể ba nước cùng nhau làm kế hoạch giải trừ hạt nhân?Donald Trump
Đây là một gợi ý hiếm hoi về hợp tác từ một nhà lãnh đạo thường xuyên nhấn mạnh sức mạnh quân sự của Mỹ.
“Chúng ta có lực lượng quân đội mạnh nhất thế giới, vượt xa mọi quốc gia khác. Chúng ta đầu tư một nghìn tỷ đô la vào Lực lượng Vũ trang Hoa Kỳ trong năm nay, con số lớn nhất từ trước đến nay.”
Donald Trump's change in tone toward China. Source: The New York Times
Moscow đáp trả: Sẵn sàng nối lại thử nghiệm
Không để chậm trễ, Tổng thống Vladimir Putin nhanh chóng phản ứng. Trong cuộc họp của Hội đồng An ninh Nga, ông yêu cầu các cơ quan chức năng chuẩn bị cho khả năng nối lại các cuộc thử nghiệm hạt nhân.
“Tôi yêu cầu Bộ Ngoại giao, Bộ Quốc phòng và các cơ quan liên quan thu thập thông tin, phân tích và đưa ra đề xuất thống nhất về khả năng bắt đầu công việc chuẩn bị cho việc thử nghiệm vũ khí hạt nhân.”
Bộ trưởng Quốc phòng Andrei Belousov cho rằng hành động của Hoa Kỳ là “lý do chính đáng” để Nga chuẩn bị thử nghiệm quy mô đầy đủ tại bãi thử Novaya Zemlya ở Bắc Cực.
Chúng ta phải duy trì năng lực hạt nhân trong trạng thái sẵn sàng... Tôi cho rằng nên bắt đầu ngay lập tức việc chuẩn bị cho các cuộc thử nghiệm toàn diện.Bộ trưởng Quốc phòng Nga, Andrei Belousov
Trong khi đó, ông Putin khẳng định Nga vẫn tôn trọng Hiệp ước Cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBT) “ít nhất là vào lúc này.”
CTBT được ký năm 1996, cấm mọi vụ nổ hạt nhân dù ở đâu. Dù có 187 quốc gia ký kết, hiệp ước này chưa bao giờ có hiệu lực đầy đủ do Hoa Kỳ chưa phê chuẩn.
Tuy vậy, nó vẫn duy trì một chuẩn mực quốc tế mạnh mẽ, kể từ năm 1992 chưa có vụ thử hạt nhân nào được ghi nhận.
Theo Heather Williams, Giám đốc Dự án Các vấn đề Hạt nhân tại CSIS, nếu nối lại thử nghiệm, đó sẽ là hành động mang tính chính trị hơn là khoa học.
“Các nhà khoa học Mỹ có thể bảo đảm hiệu quả của kho vũ khí hạt nhân bằng siêu máy tính, tia laser và các công nghệ tiên tiến khác mà không cần thử nổ.”
Bà cảnh báo, chỉ một vụ thử duy nhất cũng có thể tạo ra hiệu ứng domino nguy hiểm, dẫn tới một cuộc chạy đua vũ trang toàn cầu.
Russian President Vladimir Putin.
Tam giác hạt nhân và cuộc đua mới
Khi Mỹ gợi ý hợp tác, Nga chuẩn bị thử nghiệm, và Trung Quốc tiếp tục mở rộng kho vũ khí, thế giới chứng kiến một tam giác hạt nhân đầy bất ổn.
Bắc Kinh đang chi hàng tỷ đô la cho tên lửa siêu vượt âm, tàu ngầm hạt nhân, và các hệ thống phòng thủ chiến lược mới, âm thầm thay đổi cán cân quyền lực toàn cầu.
Nếu bất kỳ quốc gia nào trong số ba cường quốc này nối lại thử nghiệm, hậu quả sẽ vượt xa phạm vi ngoại giao: làm suy yếu hiệp ước cấm thử, gây ô nhiễm môi trường, và đe dọa khởi động lại một cuộc chạy đua hạt nhân toàn cầu.
Các nhóm môi trường và y tế đã cảnh báo về nguy cơ ô nhiễm đất, nước và hệ sinh thái Bắc Cực, ngay cả trong các vụ thử ngầm.
Với ký ức về Mururoa, Thái Bình Dương và Kazakhstan, thế giới hiểu rõ rằng một sai lầm trong cuộc chơi hạt nhân có thể để lại vết sẹo kéo dài hàng thế kỷ.
Đồng hành cùng chúng tôi tại SBS Vietnamese Facebook & SBS Vietnamese Instagram, và cập nhật tin tức ở sbs.com.au/vietnamese
